Reynaert de vos

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Wie is wie?

Het lezen van dit oude verhaal vond ik...

Positief

Meevallen, maar niet geweldig

Afschuwelijk

Reynaert, de sluwe vos... Waar ben jij hem al eerder tegengekomen?

De bronnen van de "Reinaert"

Op basis van de "Ysengrimus" ontstaat in Noord-Frankrijk een verhalencyclus: de "Roman de Renart". Van deze cyclus zijn achtentwintig branches (afleveringen) bewaard gebleven. Een belangrijke bron voor Willem is Branche I geweest, genaamd "Le plaid" (het pleidooi). Ook in de andere branches staan verhalen die eveneens in de "Reinaert" voorkomen.

Wat is volgens jou de moraal van dit verhaal?

Als de vos de passie preekt,   

boer pas op je kippen/ganzen.

dierenverhalen

Germanen: dieren waren een gevaar voor de mens

Middeleeuwers: De bijgelovige middeleeuwer dacht dieren allerlei bovennatuurlijke krachten toe. Denk aan een weerwolf, de kat van de heks

Reinaert de Vos is anders: eigenlijk wordt de mens daar vanuit zijn dierlijke kant beschreven: instincten en emoties. Maar de figuren zijn wel dieren.

proloog

Kijk eens naar het verhaal. Hoe zit de structuur van het verhaal in elkaar? (tip: 5 fases)

Welke termen uit de verhaalanalyse zou je gebruiken om de manier te omschrijven waarop het verhaal verteld wordt? (vertelinstantie, structuur, ...)

Structuur van de Reinaert

• De hofdag -De aanklachten van Isengrijn, Courtois en Pancer                              -De verdediging door Grimbeert    -De aanklacht van Cantecleer 
• De dagingen: - Door Bruun, Tibeert en Grimbeert 
  
• De rechtszitting: - Binnenkomst van Reinaert, herhaling van de        aanklachten en het vonnis 
• De list: - De ´bekentenis´ van Reinaert, het verhaal van de schat en het  vertrek van Reinaert  
• De wraak: -De moord op Cuwaert, de terugkeer van Belijn, de afloop 
  

Hoe krijg ik grip op het verhaal?

- Begrippen (rood gedrukt) uitwerken.

- Lezen en meteen aantekeningen/samenvatting maken per hoofdstuk (=deel van het verhaal). Zowel de tekst in de kolommen als de terzijdes: de informatie in de gele hoofdstukken tussen de rode lijnen. 

H1: begrippen blz. 103/104

- Minstreels/sprooksprekers:

- proloog

- klassieke retorica

- motieven

- topos (mv=topoi)

- intonatie

- vazallen

- koningsvrede

- kluizenaar

- sarcastisch

- procesrecht

Alfabetisch gerangschikt:

• Intonatie
  
• Klassieke retorica
  
• Koningsvrede
  
• Kluizenaar
  
• Minstreels/sprooksprekers
  
• Motieven
  
• Procesrecht
  
• Proloog
  
• Sarcastisch
  
• Topos (mv=topoi)
  
• Vazallen

Samenvatting inhoud & terzijdes

Proloog: voorprogramma, naam van de schrijver noemen: Willem (die Madoc maakte) - slapeloze nachten - Aernout - 

Hofdag: Koning Nobel (Leeuw) had deze laten afkondigen. Alle dieren, behalve Reinaert de vos kwamen. (want) Alle dieren, behalve de das hadden ook wel wat de klagen over Reinaert:

Isengrijn (wolf): vrouw verkracht, kinderen mishandeld en blind gepist. De spot met hem gedreven. 

Courtois (bekakt Franssprekend hondje): worst gestolen, maar Tibeert (de kater) geeft toe dat hij deze had gestolen. 

Pancer (de bever): tijdens de wapenstilstand (koningsvrede) had Reinaert Cuwaert het 'credo geleerd' (tussen de benen genomen voor de geloofsbelijdenis) en 'kapelaan gemaakt' (=hulppastoor). Echter de begrippen kunnen dubbelzinnig zijn.

Grimbeert de das: neemt het voor Reinaert op, ook klachten tegen de andere dieren in te brengen. (Feodale familiebanden: clan, met Reinaert aan het hoofd, Grimbeert daar als familie onder). Daarnaast zegt Grimbeert dat Reinaert zijn leven heeft gebeterd en kluizenaar is geworden. Grimbeert is overtuigend in zijn verhaal, totdat: 

Canteclaar (de haan): komt aanlopen met familie en een lijkbaar, met daarop zijn dochter Coppe. Reinaert kwam met het kluizenaarsverhaal en een ook dat hij geen vlees meer at. Ook murmelde hij het credo. De Haan en kippen verlieten de tuin, maar toen had Reinaert Coppe gedood. (Dat was de 11e van de 15 kinderen van de Haan Canteclaar). 

Koning Nobel (leeuw): neemt het woord en zegt sarcastisch tegen Grimbeert, dat de kluizenaar het vasten nogal goed afgaat. 

Samenvatting inhoud & terzijdes

Koning Nobel: Eerst begrafenis en dan overleggen hoe ze dit Reinaert betaald kunnen zetten. 

Hoge edelen: Reinaert voor het gerecht dagen, voor een zuiver juridisch proces. De edelman, Bruun (de beer), wordt als 1e aangewezen om Reinaert te dagvaarden. Laatste zin: Het moment is nabij waarop hij ernstig in de problemen zal komen. Dit geeft aan dat het Bruun op zijn tocht slecht zal vergaan. 

Opdracht 

We verdelen de klas in vier groepen:

H3

H5

H7

H9

Elke groep leest en werkt dan een hoofdstuk uit en levert dat in. 

Waarom gebruikt Willem dieren om dit verhaal te vertellen?

1. hij geloofde niet dat mensen zo slecht waren
2. hij geloofde dat hij zo de adel niet op stang zou jagen
3. hij geloofde dat hij zo niet aansprakelijk gehouden kon worden
4. hij geloofde dat hij met dieren meer de aandacht trok

Van den vos Reynaerde is, naast een dierenepos, ook nog iets anders. Wat?

1. sprookje
2. fabel
3. ridderroman
4. satire

satire

Adel en geestelijkheid worden belachelijk gemaakt.

De adel is corrupt, inhalig en uit op winstbejag.

De geestelijkheid deugt ook niet, de pastoor is getrouwd en heeft een zoon

Maar ook de boeren en burgers worden voor schut gezet. Het gaat over list en bedrog

Op welk relatief nieuw fenomeen geeft Willem in het verhaal kritiek?

Middeleeuws recht

vroege middeleeuwen --> vete-recht (oog om oog, tand om   tand)

late middeleeuwen --> procesrecht (met aanklacht en onderzoek)

Als je de Reinaert gaat lezen, wees hier op bedacht. Deze twee soorten van recht zie je nl. terugkomen. Waar?

Procesrecht

regels:

- de aanklacht moest gerechtvaardigd zijn

-de aanklacht moest recent zijn (binnen een jaar)

- er moest bewijs zijn

Wat is die kritiek op het procesrecht?
(tip: denk aan de afloop!)

Op welke andere groepen/fenomenen uit zijn tijd geeft Willem verder nog kritiek, en welke?

Analyse

• Satire

• Adel
• Kerk
• Dorpelingen
• Rechtsspraak
  

Op welke bevolkingsgroep geeft het verhaal GEEN kritiek en wat zou de reden kunnen zijn?

Het verhaal is in veel opzichten ook een parodie op een ander bekend genre in de middeleeuwen. Welk?

Is het verhaal eerder een parodie op een Arthur- of op een Karelroman? Beargumenteer je keuze door te kijken naar de kenmerken van deze genres.

Verwerkingsopdracht

- Zie classroom. 

- Opdracht te plaatsen op je blog. 7 maart deadline.

- Maak een slimme toetsvraag (met antwoord)

De rol van rooms-katholieke kerk

belangrijkste macht 

hoofd van de katholieke kerk --> paus in Rome

pastoor machtigste man in elk dorp, krijgt hulp van kapelaans

Als je in de pauselijke ban werd gedaan, betekende dat een soort geestelijke doodstraf. Je werd dan met de nek aangekeken door al de anderen

De dagingen

1. Bruun
2. Tibeert
3. Grimbeert

Tibeert

Grimbeert

De rechtszitting

• Binnenkomst Reinaert (verdediging)
• Herhaling van de aanklachten
• Vonnis
  

De list

• Bekentenis van Reinaert
• Verhaal van de schat
• De wraak
  

De wraak

• De moord op Cuwaert
• Terugkeer van Belijn
• Afloop
  

De schrijver van de Reynaert is bekend en heet ...

1. Jan
2. Willem
3. Floris
4. Piet

De Reynaert kun je onderverdelen in ... hoofdstukken

1. 2
2. 3
3. 4
4. 5

1. De hofdag 
2. De dagingen
   
3. De rechtszitting 
4. De list 
5. De wraak

Reinaert wordt gedaagd door de koning vanwege een dood gebeten kip. Dit past bij ...

1. vetorecht
2. procesrecht
3. bestuursrecht
4. staatsrecht

Koning Nobel

• Tweede stand
• Rechtvaardig (geeft Reinaert de kans zich te verdedigen), maar makkelijk beïnvloedbaar (de 'schat')

Bruun de beer

• Behoort tot de adel
• Dom en inhalig: Bruun denkt alleen maar aan eten en kan niet vooruit denken
• Betrokken bij daging nr. 1

Tibeert de kater

• Behoort tot de adel
• Hij denkt dat hij sluw is, maar dat valt wel mee (Reinaert is sluwer!). Hij kan zich goed verdedigen wanneer hij in het nauw gedreven wordt.
• Daging nr. 2

Grimbeert de das

• Behoort tot de adel
• Grimbeert is goedgelovig en aardig: hij heeft als enige vertrouwen in Reinaert.
• Daging nr. 3

Belijn de Ram

• Behoort tot de geestelijkheid(hofkapelaan van de koning)
• Belijn is gelovig, goedgelovig en eerzuchtig: hij schept op over de 'belangrijke brief' van Reinaert aan de koning.
• Betrokken bij de pelgrimstocht van Reinaert naar Rome en Palestina.

Cuwaert de haas

• behoort tot de adel
• Cuwaert is angstig en volgzaam
• Cuwaert is betrokken bij de aanklacht (Pancer) en de pelgrimstocht.