9.2 De Eerste Wereldoorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Leerdoelen

• met voorbeelden uitleggen dat de Eerste Wereldoorlog kenmerken had van een moderne en een traditionele oorlog;
• uitleggen hoe de Eerste Wereldoorlog een wereldoorlog werd;
• de aanleiding en de oorzaken van de Eerste Wereldoorlog noemen;
• uitleggen dat het Verdrag van Versailles leidde tot nieuwe spanningen in Europa.

Kenmerkende aspecten

•  Het voeren van twee wereldoorlogen
• Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering

Oorzaken van de Eerste Wereldoorlog

• Modern imperialisme: Duitsland wilde meedoen aan de wedloop om koloniën en streefde zo ook naar machtsuitbreiding in Europa . GB voelde zich bedreigd.
• Nationalisme en militarisme: sterke vijandbeelden over en weer en met het ophemelen van de eigen natie. Frankrijk koesterde nog steeds wrok tegenover Duitsland vanwege de verloren Frans-Duitse Oorlog van 1870-1871. Problemen dacht men, kon je oplossen met geweld.
• Bondgenootschappen: Europese landen ertoe dat ze bondgenootschappen gingen sluiten. Landen spraken af dat ze elkaar te hulp zouden schieten bij een oorlog. Zo kon een klein conflict uitgroeien tot een groot conflict.
• Aanleiding: Het conflict begon met de moord op Frans Ferdinand, de kroonprins van Oostenrijk-Hongarije, en zijn vrouw Sophie.

De aanleiding van WO I

• Bosnië was een provincie van Oostenrijk-Hongarije
• Servië vond dat Bosnië bij Servië moest horen
• De Servische nationalist Gavrilo Princip schoot de kroonprins van O-H (Frans Ferdinand) en zijn vrouw neer in Sarajevo (Bosnië) tijdens een bezoek.
• O-H viel Servië binnen en de werking van bondgenootschappen leidde tot een wereldoorlog
  

Begin van de oorlog

• Duitsland (bondgenoot van O-H) wilde een tweefrontenoorlog (Frankrijk in Westen en Rusland in het Oosten) zien te voorkomen
• Via de Belgische Ardennen probeerden ze snel Parijs te bereiken om daarna te kunnen doorstoten richting Rusland (Von Schlieffenplan)
• De Fransen en Engelsen drongen echter de Duitsers verder terug!
• Door de bondenootschappen en kolonies werd het een echte Wereldoorlog!
  

Wereldoorlog 1914-1918

• In de zomer van 1914 was een oorlog uitgebroken tussen de centralen (Duitsland en Oostenrijk-Hongarije) en de geallieerden (Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland).
• De gedachte dat het een snelle Europese oorlog werd klopte niet. Het werd een langzame slopende wereldoorlog. Ruim vier jaar lang probeerden soldaten vanuit loopgraven elkaar te verslaan.
• Deze oorlog onderscheidde zich van eerdere oorlogen door de inzet van enorme hoeveelheden moderne wapens (gifgas, mitrailleurs, kanonnen, eerste tanks, en vliegtuigen).
• Deze oorlog raakte de burgerbevolking meer dan ooit: naast dienstplicht voor miljoenen, werden dorpen en steden in de frontlinie vaak ernstig beschadigd – zoals het Belgische Ieper. Vrouwen werkten massaal in de wapenindustrie.

Eind van de oorlog

• Ondanks dat Rusland zich in 1917 terugtrok uit de oorlog, lukte het Duitsland niet om in W-Europa stand te houden
• Duitse havens werden geblokkeerd door de geallieerden en er kwam een tekort aan wapens, voedsel en munitie
• In 1917 gingen de VS ook meedoen aan de kant van de geallieerden
• Op 11 november 1918 gaf Duitsland zich over. Er werd een wapenstilstand gesloten
  

Het Zimmermann Telegram waarbij Duitsland Japan en Mexico opriep om de VS aan te vallen, zette kwaad bloed bij de VS evenals het tot zinken brengen van passagiersschap Lusitania in 1915

Vrede van Versailles

De overwinnaars legden Duitsland in 1919 vredesbepalingen op:

- oorlogsschade vergoeden (132 goudmark)

- geen leger en dienstplicht meer hebben (wel 100.000 man politie)

- gebied afstaan aan Frankrijk, Belgie, Polen en Tjecho-Slowakije

- Grensgebied met Frankrijk en Belgie (Rijnland) werd verboden gebied voor de Duitsers

Oorlog op wereldschaal

• De miljoenen soldaten tijdens de Eerste Wereldoorlog kwamen niet alleen uit Europa, maar ook uit de talloze Europese koloniën in Afrika en Azië.
• Hierdoor was de ‘Grote Oorlog’, zoals de Eerste Wereldoorlog toen heette, eigenlijk al vanaf het begin een wereldoorlog.
• Vanaf 1917 vochten ook de Verenigde Staten actief mee aan de kant van de geallieerden. 
• De oorlog eindigde doordat Duitsland uiteindelijk niet meer op kon tegen de geallieerde overmacht aan het westelijke front.
• Op 11 november 1918 werd een wapenstilstand gesloten. 
• Links: Deze Amerikaanse poster uit 1917 is een voorbeeld van propaganda.