18e en 19e eeuw

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

18e en 19e eeuw

Dit is een tentamen.

Wat moet je leren?

- stencil over 18e eeuw + aantekeningen (m.b.v. deze LessonUp)

- stencil over 19e eeuw + aantekeningen (m.b.v. deze LessonUp)

- graphic novel van Max Havelaar + opdrachten

18e eeuw

verlichting: verspreiding van geestelijk 'licht': kennis en wetenschap (mens moet zichzelf ontwikkelen, wijzer en beter worden)

Belangrijk daarbij: rationalisme

rede - ratio - kritische verstand

optimistisch

video: begin - 9.00

opvoeding

Gelijkheid / vrijheid van de verlichting ->

invloed op de opvoeding van het kind.

Vroeger: met strenge hand, gehoorzaamheid, onderdanigheid. Nu: kind heeft ook rechten, komt als onbeschreven blad ter wereld. Goede voorbeeld geven, zonder dwang -> goed mens.

video: begin - 3.00

verlichting

briefroman

video: begin - 3.10

Frans-classicisme

Naast verlichtingsproza ook veel classicistische literatuur.

Normen en regels ontleend aan klassieken. Veel Franse toneelschrijvers dienden als voorbeeld voor Nederland. Bijvoorbeeld voor: Nil Volentibus Arduum = bekendste dichtgenootschap

tweede helft 18e eeuw

reactie op verstandelijke geest van verlichting -> gevoel / emotie juist weer belangrijk.

* vroege romantiek  (19e eeuw = romantiek)

* sentimentalisme (overdreven gevoeligheid)

19e eeuw

Twee hoofdstromingen:

* romantiek (zie volgende dia's)

* realisme: betrouwbare weergave van de werkelijkheid, alledaagse leven beschrijven

romantiek

verzet

gevoel

kloof tussen ideaal en werkelijkheid (dat besef = Weltschmerz)

ontvluchten aan de werkelijkheid -> bijvoorbeeld in de natuur, in droom/fantasie, in godsdienst, in vreemde landen, d.m.v. humor of in het verleden -> ontstaan historische roman

verlichting

romantiek

ratio

gevoel

opvoeding

onvrede met hier en nu

optimistisch

pessimistisch

escapisme

“Ja, ik zal gelezen worden!”

(Max Havelaar, graphic novel)

1. Het onvolprezen werk de Max Havelaar bevat een motto in de vorm van een dialoog. Zoek het motto op en voeg dat toe als bijlage 1 aan je dossier.

2. Leg uit wat de betekenis is van de uitdrukking ‘Barbertje moet hangen’ en leg uit dat deze betekenis, gelet op het motto, niet juist wordt gebruikt.

3. De volledige titel van de Max Havelaar luidt ‘Max Havelaar of de koffiveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappy’. Leg uit dat de volledige titel de lezer op het verkeerde been zet.

4. Ook de beroemde eerste zin van de roman Max Havelaar zet de lezer op het verkeerde been. Noteer deze eerste zin.

5. Met het kiezen van de naam Batavus Droogstoppel zet Multatuli de lezer al direct op een vast spoor. Leg dit uit. Gebruik voor je antwoord het WikiWoordenboek en typ het woord ‘droogstoppel’.

6. Geef een korte beschrijving van Batavus Droogstoppel, Stern en Sjaalman en leg hun onderlinge relatie uit.

7. Waarom moet Droogstoppel niets hebben van romans, gedichten en toneelstukken (blz. 5)?

8. Het pak van Sjaalman bevat belangwekkende documenten. Sjaalman wil er een boek van maken. Uiteindelijk geeft Droogstoppel aan Stern de opdracht het boek te maken. Welke verwachtingen heeft Droogstoppel t.a.v. het boek (blz. 11,12)?

“Ja, ik zal gelezen worden!”

(Max Havelaar, graphic novel)

9. Om welke reden is Havelaar blij in het district Lebak benoemd te zijn (blz. 16)?

10. Zoek een kaartje van Nederlands-Indië, het eiland Java, en wijs op het kaartje het district Lebak aan. Voeg het kaartje toe als bijlage 2.

11. Op bladzijde 18 wordt de hiërarchische bestuurscultuur uitgelegd. Zet de volgende bestuursfuncties in de juiste kolom hieronder.

regent, resident, assistent-resident, gouverneur-generaal, controleurs

binnenlands bestuur

inlands bestuur

“Ja, ik zal gelezen worden!”

(Max Havelaar, graphic novel)

Staatsiefoto van de regent van Lebak, Karta Nata Negara, met wie Multatuli het aan de stok kreeg.

12. De regent regeert volgens de adat. Wat wordt met de adat bedoeld (blz. 18)?

13. De Nederlandse overheid dwingt de regent tot misbruik van de inlandse bevolking. Leg dat uit. Gebruik in je antwoord ook het begrip ‘adat’.

14. Dat misbruik is een gevolg van het cultuurstelsel. Leg uit hoe het cultuurstelsel ervoor zorgde dat de inlandse bevolking werd uitgebuit (raadpleeg voor je antwoord Het cultuurstelsel in Nederlands-Indië (vanaf 1830) | Historiek

15. De regent wordt aangesproken met de titel adipati (blz. 21). Wat betekent deze titel?

16. Waarom is Droogstoppel niet tevreden over Sterns werk (blz. 26)?

“Ja, ik zal gelezen worden!”

(Max Havelaar, graphic novel)

17. Op blz. 27 linksonder zegt Stern: ‘Natuurlijk niet meneer Droogstoppel. Alleen de zuivere waarheid.’ Leg uit dat die uitspraak ironisch is.

18. Wat is de functie van het gebruik van de kleur bruin in de eerste vier getekende plaatjes (blz.29)?

19. De voorganger van Max Havelaar, Slotering, heeft ook geprobeerd de misstanden aan de kaak te stellen. Waarom waren Sloterings pogingen tevergeefs (blz. 34, 35)?

20. Een belangrijk onderdeel in de Max Havelaar is het verhaal van Saïdjah en Adinda. De ouders van Saïdjah zijn om uiteenlopende redenen bedroefd als de laatste buffel wordt afgenomen. Noem twee redenen (blz. 42, 43)?

21. De bevolking raakt door de roof van buffels in een spiraal van ellende en armoede. ‘Eentonigheid’ (herhaling van ellende en armoede) is in de oorspronkelijke roman een duidelijk leidmotief. Nu is eentonigheid in een verhaal meestal een teken van zwakte. Leg uit dat de eentonigheid hier juist omgekeerd werkt.

22. Naast het Inlands Bestuur krijgen ook het Binnenlands Bestuur en de Nederlanders een stevige portie kritiek (blz. 51). Werk uit welke kritiekpunten zoal de revue passeren.

23. Max Havelaar hoort dat zijn voorganger Slotering door vergiftiging om het leven is gebracht. Waarom is Slotering vergiftigd (blz.54)?

“Ja, ik zal gelezen worden!”

(Max Havelaar, graphic novel)

24. Max Havelaar schrijft vervolgens een brief (blz. 59) aan de resident. Wat wil hij met deze brief?

25. Vat de reactie en de handelwijze van de resident na ontvangst van de brief (vanaf blz. 60 t/m 66) samen. Leg uit die reactie en handelwijze symbool staan voor wat er mis is in Nederlands-Indië.

26. Leg uit waarom Max Havelaars hoop nu gevestigd is op de Gouverneur-Generaal (blz. 68).

27. Die hoop blijkt valse hoop te zijn. Wat is de reactie van de Gouverneur-Generaal (blz. 70)?

28. Met welk doel reist (zie brief blz. 77) Max Havelaar af naar Buitenzorg waar de Gouverneur-Generaal resideert.

29. Nadat Stern de laatste aantekeningen overhandigt aan Droogstoppel, verschijnt de schrijver Multatuli ten tonele. Multatuli doorbreekt dan de door hem zelf gecreëerde literaire fictie. Hoe doet hij dat en waarom zou hij dat doen?

30. Multatuli heeft dit boek geschreven met een persoonlijk doel en een politiek doel (blz. 81). Licht dat toe.

31. Uiteindelijk draagt Multatuli zijn boek op aan koning Willem III. Wat denkt hij hiermee te bereiken? Is dat realistisch denk je? Zoek voor je antwoord op ‘Grondwet’ en ‘1848’.

32. Leg uit waarom de Max Havelaar beschouwd wordt als een woedend boek?

33. Multatuli is een pseudoniem van Eduard Douwes Dekker. Wat betekent dat pseudoniem? Vind je het pseudoniem goed gekozen. Licht je antwoord toe.

“Ja, ik zal gelezen worden!”

(Max Havelaar, graphic novel)

34. De Max Havelaar is een raamvertelling. Zoek op wat een raamvertelling is.

35. Wat vind jij het ontroerendste fragment in de Max Havelaar? Leg uit.

36. In de oorspronkelijke roman komt ook de parabel voor van de Japanse Steenhouwer. Lees de parabel en voeg deze toe als bijlage 3. Wat wil Multatuli met deze parabel volgens jou duidelijk maken?

37. Fairtrade is een internationaal keurmerk opgezet door de Nederlandse stichting Max Havelaar. Leg uit wat de bedoeling is van dit keurmerk.

38. Voor welk product zou je ook zo’n keurmerk willen? Leg uit.

39. Leg uit waarom je je leeftijdsgenoten wel/niet de Max Havelaar zou aanbevelen. Let daarbij op de betekenis, de vorm en de inhoud van de graphic novel.

40. Hoeveel sterren geef jij de Max Havelaar, graphic novel?