H6 en H7 Muziek - Cultuur van de Kerk_les 2

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Wat gaan we deze les doen?

- huiswerk opdrachten bespreken + nakijken

- wat weet je nog van muziek in de vroege middeleeuwen (gregoriaans)?

- nieuw: muziek in de hoge en late middeleeuwen (ars nova en ars antiqua)?

- opdracht begrippen + inleveren

Welke opdrachten wil je bespreken?

Nakijken hw opdrachten

Kijk de gemaakte huiswerk opdrachten na:

• Bekijk de antwoorden (via de site)
• Kijk of jouw antwoord goed/fout of niet volledig is
• Vul het antwoord aan of schrijf het juiste antwoord op
  -> met een andere KLEUR
• Lever je opdrachten verbeterd, opnieuw in!

Wat weet je nog?

Wat is je het meeste bijgebleven van vorige les?

Vroege middeleeuwen

500-1000

Hoge middeleeuwen

1000-1250

Late middeleeuwen

1250-1500

Renaissance

500-1000

Vroege middeleeuwen

1150-1320

ars antiqua

1320-1420

ars nova

Renaissance

Indeling in muziekstijlen in de middeleeuwen 

Historische indeling van de middeleeuwen

Noem drie kenmerken van Gregoriaanse muziek

muziek in de hoge Middeleeuwen

ars antiqua (1150-1320)

Eenstemmig

Parallel

organum

ars antiqua

Vrij

organum

Meerstemmig

Past bij soberheid van romaanse kunst en gregoriaanse muziek. De boodschap is het belangrijkste

Bij in de gotiek (hoge en late Middeleeuwen) draait alles meer om dramatiek, inleving en gevoel.

Leoninus

Perotinus

ars antiqua

School van de Notre-Dame

• Complexer organum (meerstemmigheid)
• Vast ritmisch patroon

Fragment:

Perotinus - Viderunt omnes

Philippe de Vitry

1291-1361

ars nova (1320-1420)

• toenemende (vooral ritmische) complexiteit
• cantus firmus: een traag verlopende onderstem
• daarboven een of meerdere stemmen (hoge en lage contratenor) die in hoog tempo allerlei ritmische capriolen uithalen  
• verschillende teksten door elkaar gezongen

Fragment:

In arboris/Tuba sacre fidei/Virgo sum - Philippe de Vitry

Guillaume de Machaut

1300-1377

ars nova

Fragment:

Douce dame jolie la Morra - Guillaume de Machaut 

Troubadours

Trouvères 

Wereldlijke muziek

Fragment:

Can vei la lauzeta mover - Bernart de Ventadorn

Wereldlijke muziek

• Weinig bewaard gebleven
  
• Meestal eenstemmig gezongen
• In de volkstaal 
• Syllabisch 
• tekst moet goed verstaanbaar zijn
• Ritmischer en dynamischer dan kerkmuziek
• Begeleid door instrumenten: harp, luit, vedel, trommels, tamboerijn.

straatartiesten

Trekken rond (laag aanzien)

optredens op markten of aan het hof

soms in opdracht van de kerk 

Wereldlijke muziek

jongleurs

beroepsspeellieden (muziek, voordracht, acrobatische acts)

vaganten

rondtrekkende studenten of lage geestelijken die in het latijn zingen over actuele gebeurtenissen (maatschappijkritisch)

Kunstlied

Hoofse literatuur

Minnelied

Wereldlijke muziek

troubadours / Minnesangers

Troubadours (trouvères) 

-treden op aan hof

- vaak zelf van adel (hogere status)

- schreven hun liederen zelf

-couplet, refrein vorm

-volkstaal

-begeleid door instrumenten

Volkslied

Wereldlijke muziek

Volkslied

Wereldlijke muziek

Fragment:

L’homme armé - anonieme componist 

Opdracht - begrippen

Zoek de volgende MUZIKALE begrippen op in je boek EN op presentatie op de website.

Geef een duidelijke uitleg:
H6: a capella, responsoriaal, antifonaal, vox humana, syllabisch, liturgie, melismatisch, neumatisch, organum, cantus firmus, tenor, vrij organum, paralell organum, dissonant, plactus, neumen, psalmodie, gregoriaans, eenstemmig

H7: ars antique, ars nova, madrigaal, polyfonie, meerstemmig

Een stukje herhaling

Noem op basis van het muziekfragment
vier kenmerken van Gregoriaanse muziek.

Beschrijf de voordelen van de muzieknotatie voor Gregoriaanse gezangen.

Bij welke manier van zingen hoort niet bij dit fragment?

1. eenstemmig
2. melismatisch
3. meerstemmig
4. gregoriaans

Hoe wordt deze vorm van meerstemmigheid genoemd?

1. parallel
2. tweestemmig
3. organum
4. cantus firmus

Dit lied is geschreven door Hildegard von Bingen. Omschrijf twee muzikale kenmerken waarop deze muziek verschilt van het traditionele Gregoriaans.

In fragment 2 hoor je een deel van de Gregoriaanse vespers. In fragment 3 hoor je het lied 'O Felix Anima', gecomponeerd door HIldegard von Bingen. Dit lied lijkt wel een beetje op het Gregoriaans, maar er zijn wel verschillen te horen. Zo is dit lied uitgevoerd door vrouwen en is ook het aantal stemmen is niet gelijk.
Noem nog twee verschillen tussen beide melodieën.

2

3

Bij welke manier van zingen hoort dit fragment?

1. gregoriaans
2. parallel organum
3. vrij organum
4. eenstemmig