Sector 01- Communicatie deel 2

• Cultuurwetenschappen
• Secundair onderwijs

Sector 01- Communicatie

Soorten communicatie

In het interpersoonlijk communicatieproces is er sprake van drie soorten communicatie.

• Verbale communicatie is communicatie via woorden.
  
• Non-verbale communicatie is communicatie zonder woorden, zoals gezichtsuitdrukkingen, lichaamshouding, kleding, tekens … Ook signalen waarop we geen vat hebben, zoals blozen en zweten, vallen daaronder.
• Subverbale communicatie is communicatie die ondersteunt wat je zegt.   Door in de boodschap de toon van de stem, de intonatie, spreektempo, pauzes of haperingen in te lassen kan de boodschap anders gedecodeerd worden door de ontvanger

 Soorten ruis op communicatie

Fysieke ruis = Omvat alle signalen van buitenaf die het spreken, luisteren of kijken bemoeilijken. 

Fysiologische ruis = Is elke lichamelijke beperking bij de zender of ontvanger die het communiceren moeilijker maakt.

Psychologische ruis = Omvat alle vooroordelen en stereotiepe opvattingen die de communicatie belemmeren. 

Semantische ruis = Ontstaat als de betrokken partijen verschillende codes hanteren, zoals een andere taal of een specifiek jargon. 

.

Semantische ruis 

Ontstaat als de betrokken partijen verschillende codes hanteren, zoals een andere taal of een specifiek jargon. 

Semantische ruis komt ook voor wanneer analfabeten geconfronteerd

worden met een tekst. 

Ook als een leerkracht een moeilijke vaktaal gebruikt, zal sommige leerlingen de boodschap ontgaan.

Wanneer moeder boos is, gaat haar stem omhoog en spreekt ze luider. De luide stem is een voorbeeld van

1. verbale communicatie
2. non-verbale communicatie
3. subverbale communicatie

Wie een regenboogvlag uithangt, toont dat hij de LGBTQ-gemeenschap steunt. Dat is een voorbeeld van

1. verbale communicatie
2. non-verbale communicatie
3. subverbale communicatie

Welke uitspraak over de volgende twee stellingen klopt?

1) Handgebaren en stemkleur zijn voorbeelden van non-verbale communicatie.
2) Handgebaren zijn voorbeelden van analoge taal.

1. Stellingen 1 en 2 zijn juist.
2. Stellingen 1 en 2 zijn fout.
3. Stelling 2 is juist, stelling 1 is fout.
4. Stelling 1 is juist, stelling 2 is fout.

Ella heeft barstende hoofdpijn tijdens de les cultuurwetenschappen en kan de uitleg van de leerkracht amper volgen. Dat is een voorbeeld van

1. fysieke ruis
2. psychologische ruis
3. fysiologische ruis
4. semantische ruis

Tijdens een vergadering verwoordt een arbeider een klacht i.v.m. de nieuwe werkroosters. ‘Arbeiders hebben altijd iets om over te klagen’, denkt de manager, die amper hoort wat de arbeider zegt. Dat is een voorbeeld van

1. fysieke ruis
2. psychologische ruis
3. fysiologische ruis
4. semantische ruis

Yana mist de helft van het verhaal van Ine omdat er net op dat moment een vliegtuig overvliegt.

1. fysieke ruis
2. psychologische ruis
3. fysiologische ruis
4. semantische ruis

Plaats de volgende voorbeelden op de juiste plaats in het schema van de soorten communicatie.

  

verbaal

non-verbaal

Een tekstbericht op Twitter

Hijgen

Een emoji van een opgestoken duim

De leerkracht die zegt: ‘Goeiemorgen’

Een geschreven zin in een bordboek

Je vriend geeft je een knipoog

Verbaal en non verbaal 

De verbale en non-verbale communicatie kunnen worden gecombineerd met de elementen vocaal/ auditief (stem/horen) en non-vocaal/visueel (zonder stem/zien).

Binnen-, buiten- en overkant van communicatie

BINNENKANT

Omvat wat er binnen in je omgaat. Dat zijn onder andere je gedachten, meningen, opvattingen en gevoelens. Ook de intentie van je gedrag bevindt zich in de binnenkant. 

Die is bij interpersoonlijke communicatie niet rechtstreeks waarneembaar voor de gesprekspartner.

BUITENKANT

Is het gedrag dat de ander kan waarnemen. Je houding, intonatie, gezichtsuitdrukkingen en uitspraken maken daar deel van uit. 

Maar ook niets doen wordt als de buitenkant van communicatie beschouwd.

OVERKANT

 Is je gesprekspartner die beïnvloed wordt door jouw buitenkant, ook al

ziet hij je binnenkant niet. Wat je buitenkant bij die gesprekspartner teweegbrengt, heet het effect. 

Dat wordt dus niet bepaald door je bedoelingen, maar door je gedrag.

Lees de tekts.

Flore en Lennert zijn een koppel. Ze zitten allebei in het vierde middelbaar. Flore voelt

zich niet zo gelukkig de laatste tijd. Thuis gaat het wat minder. Vader en moeder ruziën

constant over de kleinste dingen. Ze proberen allebei om Flore aan hun kant te krijgen.

Lennert zit de laatste tijd ook niet zo goed in zijn vel. Zijn twee beste vrienden zijn jaloers

op zijn relatie met Flore. Een tijdje geleden kreeg hij van één van hen een tekstberichtje

waarin stond dat hij binnenkort moet kiezen tussen Flore en hen. De boze emoji op het

einde van het berichtje maakte hem danig van streek …

Na school vraagt Flore: ‘Gaan we even uitwaaien in het park? Ik heb er echt nood aan.’ Lennert zit aan de vijver afwezig voor zich uit te staren. Flore probeert hem te troosten, legt haar arm over zijn schouder en zegt stilletjes: ‘Het komt wel goed.’ Lennert slaakt een diepe zucht ...

Vragen wat is de verbale communicatie

Wat is de non-verbale communicatie

subverbale communicatie

Schrijf wat de binnen- en buitenkant van Flore en Lennert is.

Spiegelgedrag

Spiegelgedrag

Een specifieke vorm van communicatie is spiegelgedrag. Daarbij gaan we het gedrag van anderen spiegelen of imiteren. 

In het programma Ook getest op mensen werd dat gedrag a.d.h.v. een experiment onderzocht.

onderwijs.hetarchief.be

Wat is de onderzoeksvraag?

Wat is de onafhankelijke variabele (het kenmerk dat we manipuleren)?

Wat is de afhankelijke variabele (het kenmerk dat als gevolg van de manipulatie verandert)?

Wat is de controlegroep?

Wat is de experimentele groep?

Wat is de conclusie van het experiment?

Waarom moeten we voorzichtig zijn met het trekken van conclusies uit dit experiment?

Vaktaal

Actief luisteren: gestructureerde manier van luisteren en reageren waarbij de aandacht op de spreker wordt gelegd

Analoge taal: intonatie, gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal die gebruikt worden in de communicatie

Complementaire communicatie: communicatie waarbij de ene communicatiepartner ondergeschikt is aan de andere

Digitale taal: woorden, tekens en gebaren die gebruikt worden in de communicatie

Empathie: vermogen om zich te verplaatsen in de gevoelens en de gedachtegang van de ander

Vaktaal

Non-verbale communicatie: communicatie zonder woorden, zoals gezichtsuitdrukkingen, lichaamshouding, kledij en tekens

Spiegelgedrag: vorm van communicatie waarbij we het gedrag van anderen spiegelen of imiteren

Subverbale communicatie: communicatie die ondersteunt wat je zegt, zoals de stemkleur en de intonatie

Symmetrische communicatie: communicatie waarbij de zender en de ontvanger op hetzelfde machtsniveau staan

Verbale communicatie: communicatie via woorden

Spiegelgedrag

We kunnen niet alleen houdingen of bewegingen imiteren maar ook het spreektempo, de intonatie en zelfs de woordkeuze. Het spiegelgedrag gebeurt vaak spontaan

en onbewust. Zo kunnen partners automatisch elkaars tempo overnemen tijdens een wandeling of nemen mensen aan tafel pas een hap als hun tafelgenoot dat ook doet.

Het bovenstaande experiment toonde echter aan dat het spiegelgedrag ook bewust kan gebeuren. Uit onderzoek blijkt dat spiegelgedrag zorgt voor onderling vertrouwen en verbondenheid. Daarnaast maakt spiegelgedrag dat mensen de interactie als aangenaam ervaren. Het kan daarom interessant zijn om in sommige situaties anderen bewust te spiegelen.

Geef een concreet voorbeeld van dergelijk bewust spiegelgedrag

Factoren die invloed hebben op interpersoonlijke communicatie

Invloed van socio-culturele factoren

Heel wat verschillende factoren beïnvloeden de interpersoonlijke communicatie:

• geloof  
• scholarisatie (leerplicht) 
• opvoedingsmilieu 
• socio-economische status (opleiding,beroep, inkomen) 
• cultuur  
• leeftijd  
• gender

Maak de oefening in de planner --> Sector 02 Invloed van socio-culturele factoren oefening

Communicatieaxioma’s

We spreken altijd dubbel. Volgens de Oostenrijks-Amerikaanse psycholoog Paul Watzlawick (1921-2007) gelden er vijf basisprincipes in interpersoonlijke communicatie. Ze zijn bekend als de vijf axioma’s of wetten van Watzlawick.

1.  Je kunt niet niet communiceren
2.  We spreken altijd dubbel
3.  Iedereen heeft zijn waarheid
4.  Digitale en analoge taal
5.  Wie heeft het voor het zeggen?

Je kunt niet niet communiceren

In ons sociaal gedrag communiceren we altijd, waardoor we de ander ook steeds beïnvloeden.

We kunnen dat doen door iets te zeggen. Maar zelfs als we niets zeggen, kunnen anderen veel afleiden uit die stilte.

Mogelijke boodschappen kunnen in dat geval zijn dat we het antwoord op een vraag niet weten, dat we de vraag niet gehoord hebben of dat we eerder verlegen zijn.

Het gaat om non-verbale communicatie. Elk gedrag is dus communicatie.

We spreken altijd dubbel

Bij interpersoonlijke communicatie is er naast een inhoudsaspect ook altijd een betrekkingsaspect. Dat betekent dat er in de communicatie naast de inhoud van de boodschap (inhoudsaspect) ook iets gezegd wordt over de manier waarop mensen tegenover elkaar staan (betrekkingsaspect). 

In de manier waarop we communiceren, drukken we uit hoe we naar onszelf en onze gesprekspartner kijken en wat we van hem of haar verwachten. 

Dat wordt het relationele aspect van communicatie genoemd.

Iedereen heeft zijn waarheid

We bekijken de wereld allemaal door onze eigen bril. Wanneer we met elkaar communiceren, gaan we er altijd van uit dat de ander hetzelfde referentiekader heeft en de boodschap op dezelfde manier zal interpreteren. Dat is niet zo. Niet iedereen heeft dezelfde informatie en hetzelfde standpunt.

De boodschap die we uitzenden, is dus niet altijd gelijk aan de boodschap die wordt ontvangen.

Digitale en analoge taal

Bij interpersoonlijke communicatie is de digitale taal belangrijk. Dat zijn de woorden, tekens en gebaren die gebruikt worden. Doorgaans zijn die eenduidig en hebben ze een duidelijk omschreven betekenis.

Daarnaast speelt de analoge taal een nog grotere rol. Dat zijn bijvoorbeeld de intonatie, gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal. Die zijn meestal niet eenduidig en kunnen dus op verschillende manieren geïnterpreteerd worden. 

Analoge taal is meestal geloofwaardiger dan digitale taal.

Wie heeft het voor het zeggen?

Het interpersoonlijke communicatieproces is symmetrisch of complementair. Bij symmetrische

communicatie staan zender en ontvanger op hetzelfde machtsniveau. Bij complementaire

communicatie wordt er gecommuniceerd vanuit een ongelijke machtspositie. De ene communicatiepartner is er ondergeschikt aan de andere.

In 2020 was er in de Amerikaanse samenleving een golf van protest tegen racisme en politiegeweld. Ook de manier waarop de toenmalige Amerikaanse president Trump dat aanpakte, riep vragen op. Op een persconferentie werd de Canadese premier Trudeau gevraagd om een reactie.

Welk axioma is hier van toepassing?

Motiveer je antwoord.

Lees onderstaande tekst

Toen ik tijdens een verblijf op Bali beleefd wilde doen tegen een verkoper en hem ‘nee, bedankt’

zei, bleef hij me achtervolgen met zijn koopwaar. Ik had niet door dat het in Bali heel onbeleefd is

om nee te zeggen tegen iemand die jou probeert te benaderen. Een betere optie is om de verkoper te negeren. Als je reageert op een verkoper, interpreteren ze dat in Bali als een blijk van interesse voor zijn waar. Daarnaast beledig je de verkoper door uitdrukkelijk nee te zeggen.

Pas het schema voor interpersoonlijke communicatie toe op de tekst.

Axioma 1 Kan niet communiceren 

axioma 2 We spreken altijd dubbel

axioma 3 Iedereen heeft zijn waarheid.

axioma 4 Digitale en analoge taal

axioma 5 Wie heeft het voor het zeggen?

Door de verkoper te negeren, zegt de toerist niets, maar geeft hij wel de boodschap dat hij geen interesse heeft in de koopwaar.

Door ‘nee, bedankt’ te zeggen, wil de toerist beleefd overkomen. Hij wil aangeven dat hij respect heeft voor de verkoper.

Beide personen hebben duidelijk een ander referentiekader. De toerist reageert vanuit de westerse manier om respect uit te drukken, terwijl de verkoper de woorden ‘nee, bedankt’ interpreteert vanuit zijn eigen kader en denkt dat de toerist interesse heeft.

De digitale taal van de toerist (de woorden ‘nee, bedankt’) zorgt voor de communicatiestoornis.

Er is sprake van een symmetrische communicatie. Beide communicatiepartners staan op gelijke hoogte.

onderwijs.hetarchief.be

axioma 1 : Je kunt niet niet communiceren. Geef voorbeeld uit de tekst

axioma 2 We spreken altijd
dubbel. Geef voorbeeld uit de tekst

axioma 2 We spreken altijd
dubbel. Geef voorbeeld uit de tekst

axioma 3 Iedereen heeft zijn waarheid. Geef voorbeeld uit de tekst

axioma 4 Digitale en analoge taal. Geef voorbeeld uit de tekst

axioma 5 Wie heeft het voor het zeggen? Geef voorbeeld uit de tekst

Rollenspel

Instructies van het rollenspel.

1. ga per 2 zitten aan een bank.
2. Bereid de situatie voor en leef je in.
3. Wanneer er een situatie gespeelt word passen de anderen de axioma’s van Watzlawick toe. ( Je kunt niet niet communiceren, We spreken altijd dubbel ,Iedereen heeft zijn waarheid, Digitale en analoge taal, Wie heeft het voor het zeggen?)