Les 5: Eiwitsynthese

• Biologie
• MBO
• Studiejaar 2

Planning

• Leerdoelen eiwitsynthese
• Theorie Transcriptie 
• Splicing
• Translatie
• Erfelijke code

Leerdoelen

• Je kunt de volgende begrippen en  verbanden ertussen uitleggen: transcriptie, DNA, gen, RNA, RNA-polymerase, mRNA, promotor, splicing
• Je kan een DNA basesequentie vertalen naar een RNA basensequentie

DNA kan niet de cel uit en moet overgeschreven worden naar mRNA (messenger RNA of boodschapper RNA).

Startcodon

Een promotor is een basevolgorde van 3 basen waardoor het RNA polymerase weet dat het vanaf deze plek moet starten met overschrijven naar mRNA.  Deze codeert niet voor een aminozuur.

Het startcodon (AUG) codeert altijd voor Methionine (eukaryoten) of een aangepaste vorm van Methionine (prokaryoten) en is het eerste codon wat omgezet wordt in een aminozuur. Hiermee start begint een eiwit altijd. 

stopcodon

Het stopcodon is ook een vaste basevolgorde. 
Voor DNA kan dit zijn:

TAA, TAG of TGA. Onthoudt deze codes!

Hoe heet de 3-delige basenvolgorde die er voor zorgt dat RNA-polymerase bindt aan de DNA streng?

1. Promotor
2. Start-codon
3. Stop-codon

Wat is de code voor het startcodon?

1. AAG
2. UCG
3. AUG
4. UAG

toelichting

Deze mRNA-streng (messenger RNA --> boodschapper RNA) kan de celkern verlaten en via de kernporiën naar het cytoplasma. 

5'--> 3'

De streng mRNA wordt altijd van 5' --> 3' geschreven, dit omdat de promotor zich aan de 5' kant van het DNA bevindt. 

Transcriptie opdracht. Kies de juiste woorden en zet ze op de juiste plek.

Waar?

Matrijs?

Door wat?

Product?

Kern

Cytoplasma

DNA

RNA

Ribosomen

RNA-polymerase

mRNA

Eiwit

Hoe heet de DNA-keten waarop de mRNA streng gebouwd wordt?

1. Coderende streng
2. Matrijsstreng

De juiste volgorde van transcriptie is dus eigenlijk:

DNA--> pre-mRNA --> mRNA

Functies: Introns en Exons

Exons: 

- coderen voor mRNA

Introns: 

- regulatie genexpressie

- combineren exons voor productie andere eiwitten

Leg in eigen woorden uit wat er bij splicing gebeurt.

Transcriptie samenvatting

Transcriptie vindt plaats in de kern. DNA wordt door RNA-polymerase gekopieerd naar pre-mRNA en vervolgens 'afgemaakt' tot mRNA d.m.v. splicing.

Vraag (5 uit het boek)

Waarom vindt transcriptie slechts langs één DNA-keten plaats en niet langs beide ketens?

Antwoord

De promotor is gericht op één streng en dus zal RNA-polymerase alleen langs dat deel een kopie maken. 

Naast het startcodon (AUG) kennen we 3 stopcodons (UAG, UAA en UGA)

(nb. p. 219)

Voor welke aminozuurvolgorde codeert deze streng (gebruik de tabel in je boek hierbij):
mRNA 5' AUGCUUCGCAUCUAA 3'

Wat is de aminozuurvolgorde in dit eiwit?

mRNA '5 UUUCAGAUGAGUGUUUGA 3'

Samengevat: Van DNA naar eiwit

1. Van een gen op het DNA in de kern wordt een kopie gemaakt in de vorm van mRNA (transcriptie) en naar het cytoplasma getransporteerd. 

2. Onderdelen van de ribosomen worden in de kernlichaampjes gemaakt en ook naar het cytoplasma vervoerd, waar het door (poly)ribosomen in elkaar gezet wordt.

3. De ribosomen lezen het mRNA af. tRNA brengt de aminozuren op de juiste volgorde naar de ribosomen, zodat het eiwit in elkaar gezet kan worden (translatie). Daarna kan het eiwit vrijgegeven worden in het cytoplasma of vervoerd worden naar het RER om zijn functie buiten de cel te beoefenen.