h.2 en 3 Meer geld, meer vrije tijd en meer luxe

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Welkom in de geschiedenisles!

Cultureel mentale veranderingen vanaf 1945

Wat gaan we doen vandaag?(2)

• Lesdoelen
• Herhaling
• Meer geld, meer vrije tijd en meer luxe
• Opdracht
  
• Afsluiting  
  

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• Je weet dat in 1963 de geleide loonpolitiek stopte en er een loongolf ontstond.

• Je kunt uitleggen waar mensen dit extra geld aan uitgeven en waarom er daardoor een consumptiemaatschappij ontstond.

• Je kunt uitleggen hoe de verzuiling was vormgegeven in Nederland en waardoor deze langzaam begon te ontzuilen.
  

 

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• Je kunt uitleggen waarom gezinnen vanaf de jaren ’60 meer vrije tijd en geld hadden en weet dat het gevolg was dat ze er vaker op uit gingen.

• Je kunt uitleggen wat Amerikanisering is en hier voorbeelden van geven.

Welke vier zuilen zijn er in Nederland na de Tweede Wereldoorlog?

Hoe was het leven in Nederland tussen 1945 en 1960? Noem drie kenmerken.

Wat is het harmoniemodel?

1. De samenwerking tussen de Amerikanen en de Sovjet-Unie
2. De samenwerking tussen regering, werkgevers en werknemers.
3. De samenwerking tussen de fabrieksbazen en de liberalen
4. De samenwerking tussen de landen van de EU.

Wat veranderd er in Nederland vanaf de jaren '60?

De welvaart stijgt

De welvaart stijgt - I

• Halverwege jaren 50: Nederlandse economie hersteld. 
• Geleide loonpolitiek wordt losgelaten (eerst deels, daarna volledig in 1963)

• Er komt een loongolf: een stijging van lonen.

• Uitkeringen stijgen ook mee. De overheid kon dit makkelijk betalen door twee redenen:

1. Er waren weinig werkelozen.
2. Door de ontdekking gasveld in Slochteren (1959): het gas wordt aan het buitenland verkocht.
   

De welvaart stijgt - II

Welvaart - mensen gaan meer geld uitgeven - geld voor luxeartikelen:

• Nederland wordt een consumptiemaatschappij.
  
• Mensen kregen steeds meer vrije tijd.

Wat is een loongolf?

1. grote stijging van de uitkeringen
2. dat de lonen lange tijd hetzelfde blijven
3. grote stijging van de lonen in een korte tijd
4. stijging van de winst die wordt uitgekeerd aan werknemers

Leg in eigen woorden uit wat een consumptiemaatschappij is

Verzuiling

Met z'n allen voor de buis

• Televisies bestaan al voor de oorlog, maar pas na de oorlog worden ze betaalbaar en komen ze ook steeds vaker voor in Nederland.
• Met de televisie kunnen mensen zien wat er in andere delen van de wereld gebeuren.
• Uiteraard mocht je alleen kijken naar de programma's die bij de omroep van je eigen zuil hoorde....

De eerste televisie-uitzendingen waren in zwartwit. Ook werd er maar een paar uur per dag uitgezonden, en niet zoals nu, 24 per dag.

Als je de programma's van toen bekijkt zal je vooral merken dat alles veel minder flitsend en snel was. Vermoedelijk zou je het zelfs vreselijk traag vinden!

In de achtergrond van deze slide zie je het jeugdprogramma Dappere Dodo (1955-1964). Dit was de eerste kinderserie op de Nederlandse televisie en werd uitgezonden door de KRO.

Waarom was de televisie een gevaar voor de zuilen?

Eropuit!

• Door de toenemende welvaart krijgen steeds meer gezinnen in de jaren 50 en 60 een auto.
• Hierdoor neemt de mobiliteit toe.
• Mensen trekken er vaker op uit en kunnen op vakantie gaan.
• Meestal is dat kamperen in het eigen land, maar ook steeds meer mensen gaan met het vliegtuig op vakantie.

Een auto, vakantie en een sigaar...

...wat een luxe!

Poster Efteling 

1950-1975

Foto Efteling

1959

Bermtoerisme

Wat was een oorzaak van het economische herstel van Nederland halverwege de jaren '50?

1. mensen kregen meer vrije tijd
2. Nederland kreeg Marshallhulp
3. de lonen zijn laag
4. de uitkeringen stijgen mee met de lonen

Wat was een gevolg van het economische herstel van Nederland halverwege de jaren '50?

1. de Nederlandse export stijgt
2. Nederland wordt een consumptiemaatschappij
3. het gaat goed met de economie van andere landen
4. de lonen stijgen

Gastarbeiders

• Door de stijgende welvaart is er in Nederland zoveel werk dat mensen uit andere landen worden gehaald om hier te werken. 
• Deze gastarbeiders (uit Marokko, Turkije, Spanje en Italië) doen hier ongeschoold werk. 
• Kennis van de Nederlandse taal of cultuur was niet nodig om het werk te kunnen doen: de mensen waren te gast en zouden weer teruggaan.

Lege kerken

In de jaren zestig gingen steeds minder mensen naar de kerk (secularisatie). Dit had verschillende oorzaken:

1. Men ging de vrije tijd anders besteden: op zondag kon je ook andere dingen doen dan naar de kerk gaan
2. Door de televisie hoorden en zagen mensen ook andere denkbeelden die in de wereld speelden: men werd kritischer op de kerk.
3. Meer mensen gaan in de stad wonen, waar ze minder naar de kerk gaan en minder sociale controle is. 

• Onderdeel van de ontzuiling.

Amerikanisering

• De invloed van Amerika in Europa neemt niet alleen politiek toe: na de oorlog komen ook bedrijven als Coca Cola en Levi Strauss naar Nederland. 
• Hierdoor nemen ook in het dagelijks leven, zoals bijvoorbeeld in de kleding of de muziek, veel Nederlanders Amerikaanse gebruiken over.
• Dit heet amerikanisering.

De Amerikaanse acteur James Dean wordt vaak genoemd als rolmodel voor de opstandige tiener: vetkuif, spijkerbroek en roken. Niet alleen de Amerikaanse jeugd nam zijn uiterlijk (en gedrag) over. Ook de Nederlandse jongeren, die zijn films in kleur in de bioscoop konden bekijken, vonden hem 'stoer'. De ouders spraken er, uiteraard, schande van! Lang heeft James Dean niet van zijn succes kunnen genieten: op 24-jarige leeftijd kwam hij bij een auto-ongeluk om het leven.

H.2

Maak nu vraag 1-3-4-5-6-7

Beeldanalyse

• 1. Lees het onderschrift. Door wie is de bron gemaakt? Wanneer is de bron gemaakt? Heeft de bron een bijschrift? Wat weet je over de maker?
  

• 2. Beschrijf wat je ziet in de bron. Denk hierbij aan kleding, spullen, auto’s, wapentuig, gebouwen, personen, dieren, ect. (Wat stellen deze onderdelen voor? Herken je bepaalde landen, personen?)
  

• 3. Wat gebeurt er op de bron? Kijk hierbij naar acties, bewegingen en emoties. (Wat doen de personen op de bron? Welke gebeurtenis gaat de bron over?)
  

• 4. Wat is de boodschap van de maker van de beeldbron? Hoe weet je dat? (zijn personen negatief of positief afgebeeld?)
  

Blz. 188 --> spotprent specifiek

Beeldanalyse

• Ketchup reclame, 1953.
  
• De tekst: je bedoelt dat zelfs een vrouw het kan openen?

Vragen: 

• Wat is de boodschap van de maker?

• Hoe zou iemand uit de jaren 50 hierop reageren?
• Hoe zou iemand uit 2021 hierop reageren?
  

Beeldanalyse

• Een prent uit 1949 over het marshallplan
• Gemaakt door tekenaar Jo Spier
  

Wat is het doel geweest van de tekenaar van de prent?

Beeldanalyse

• Bedenk een passende titel en onderschrift bij de spotprent.

Een passende titel en onderschrift bij de spotprent is....

Beeldanalyse

• 
  

Vragen: 

Beeldanalyse opdracht

• Maak de drie beeldanalyse opdrachten op classkick

• Individueel
• Nabespreken

Magister: https://app.classkick.com/#/login/HK3P4X

https://app.classkick.com/#/login/HK3P4X (M3 1)

https://app.classkick.com/#/login/3M4NKC

(M3 2)

Beeldanalyse

• Postercampagne van de overheid, 1989-1992.
• Tekst: Een slimme meid is op haar toekomst voorbereid.
  

Vraag: 

• Wat probeert de overheid te bereiken met het uitdelen van dit pamflet? 

Beeldanalyse

• Poster voor een manifestatie tegen een plakverbod.

Vraag:

• Bij welke jeugdcultuur hoort deze poster?

• En waar kun je dit aan zien?

De vrijheid van meningsuiting in Nijmegen werd volgens bepaalde groeperingen in Nijmegen, waaronder de PSP, beperkt door een politieverordening aangaande een plakverbod inhoudende dat geen posters mogen worden opgeplakt op openbare plekken zonder toestemming van de gemeentelijke overheid. Op deze poster (uit 1978) werd een oproep gedaan om tegen dit plakverbod in te gaan en werd gepleit voor vrijheid van meningsuiting. Er werd een demonstratie en een forum discussie gehouden om dit te bewerkstelligen en daarna zou er een swingfeest zijn. De demonstratie heeft geleid tot nogal wat juridische strijd over de rechtmatigheid van dit plakverbod, zie hiervoor De Gelderlander van 11-12-1978, 30-1-1980, 7-1-1981 en 19-11-1981.

Beeldanalyse

• Omslag van de Libelle (een tijdschrift) uit 1958.

Vraag:

• Leg uit wat traditionele rollenpatronen zijn, gebruik in je antwoord de bron.
  

Nabespreking

Ontzuiling 

''Proces waarbij de bevolking niet langer was verdeeld in vier groepen''

Nabespreken

TV: had als invloed dat men in contact kwam met andere ideeën en de eigen zuil dus minder interessant werd. Men had nu iets anders te doen dan activiteiten met de zuil.

Auto: door de auto vergrootte de mobiliteit, men kon nu in snellere tijd verder reizen. Men ging liever op ontdekking dan naar bijvoorbeeld de kerk, wat ontzuiling in de hand speelt. Had dus als invloed dat men andere dingen ging doen. 

Secularisatie: Als men niet meer naar de kerk gaan kan er ook geen invloed op hun worden uitgeoefend (sociale controle) en zullen ze sneller breken met hun zuil. Had dus als invloed dat de kerkleiders minder invloed hadden op hun zuil. 

Amerikanisering: men kwam in contact met andere wereldbeelden uit bijvoorbeeld Amerika. Hierdoor ontstonden jeugdculturen (nozems) die weer druk uitoefende op het gezag van de zuil. Men krijgt nieuwe rolmodellen die niet tot hun zuil behoren, zo nemen ze misschien normen en waarden over die niet bij hun oorspronkelijke zuil horen. 

Welke invloed had de vergrootte mobiliteit en de televisie op de ontkerkelijking?

Waarom kwamen gastarbeiders naar Nederland en wat zijn de gevolgen daarvan?

Wat is een loongolf?

1. grote stijging van de uitkeringen
2. dat de lonen lange tijd hetzelfde blijven
3. grote stijging van de lonen in een korte tijd
4. stijging van de winst die wordt uitgekeerd aan werknemers

Waardoor kon de overheid de stijging van de uitkeringen makkelijk betalen?

1. het ging goed met de economie
2. er waren weinig werklozen
3. de uitkeringen gingen omlaag
4. er werd een groot gasveld ontdekt

Wat was geen luxeproduct uit de jaren 50-60?

1. auto
2. stofzuiger
3. magnetron
4. koffiezetapparaat