Een kruidvat wordt gevuld, 1871-1914

Een kruidvat wordt gevuld, 

1871-1914

Leerdoelen

• Je kunt vijf oorzaken noemen en uitleggen voor het ontstaan van de Eerste Wereldoorlog.
  
• Je kunt uitleggen in welke delen van Europa spanningen zijn en waarom.
• Je kunt uitleggen waarom de stichting van het Duitse Rijk leidde tot het ontstaan van de Centralen en Geallieerden

"De oorlog die alle 

oorlogen zou beëindigen"

Eerste Wereldoorlog

Aan het begin van de 20e eeuw waren de verhoudingen tussen de landen in Europa behoorlijk gespannen. Een oorlog leek onvermijdelijk. Er zijn vijf oorzaken voor deze gespannen verhoudingen

Oorzaak 1

Nationalisme

Extreme trots op het eigen volk en land

'Ons land is het beste!'

Nationalisme I

In 1870-1871 woedde de Frans-Duitse oorlog, die gewonnen werd door Duitsland. In het paleis van Versailles werd het Duitse Keizerrijk uitgeroepen, wat de vernedering voor Frankrijk compleet maakte. 

De Duitsers waren super trots en vastberaden om hun land nog machtiger te maken.

De Fransen daarentegen waren natuurlijk beledigd en wilde wraak. Zeker omdat ze een deel van hun land, Elzas-Lotharingen, aan Duitsland hadden moeten afstaan. 

De Engelsen keken vanaf de andere kant van het Kanaal naar het geruzie op het vasteland. Zij waren niet van plan zich ermee te bemoeien. Het enige dat telde voor de Engelsen was hun macht op zee, want Brittania rule the waves!

Nationalisme II

Ook het Zuidoost Europa kreeg te maken met opkomend nationalisme. In de voorgaande eeuwen was het Ottomaanse Rijk oppermachtig in deze regio. (zie volgende dia) maar steeds meer volken binnen het rijk verklaarden zichzelf onafhankelijk. Oostenrijk-Hongarije, een buurland van het Ottomaanse rijk, profiteerde van het zwakke Ottomaane rijk. Zo veroverde O-H het land Bosnië, terwijl Bosnië zelf helemaal niet bij O-H wilde horen maar bij Servië... Door alle veroveringen werd O-H een zogenaamde veelvolkerenstaat, waarin deze veel verschillende volken wonen. 

Rusland vond het natuurlijk niet fijn dat O-H zo machtig werd. Daarom hielp ze de Slavische volken in de regio. Deze volken streefden naar onafhankelijkheid van O-H. Bekijk de verschillende landen in deze regio op de volgende kaarten.

Het Ottomaanse Rijk door de eeuwen heen

Nationalisme is:

1. Een eigen staat voor je land willen.
2. Een grote liefde hebben voor je eigen volk.
3. Een leger hebben om je eigen volk te verdedigen.
4. Niet zwakker willen zijn dan andere volken.

Waarom kan opkomend nationalisme een bedreiging zijn voor een veelvolkerenstaat?

Waarom wilde Rusland niet dat Oostenrijk-Hongarije machtiger werd?

➤Haal uit de bron twee duidelijke voorbeelden van ‘nationalisme’.

Doe het zo:

Voorbeeld 1: ...(voorbeeld uit de tekst).

Voorbeeld 2: ...(voorbeeld uit de tekst).

Gebruik de bron

Oorzaak 2

Militarisme

Trots op alles wat met het eigen leger te maken heeft

Vertrouwen in de kracht van het eigen leger

Oorzaak 2 vervolg

Wapenwedloop

Door het opkomend militarisme ontstaat er vooral tussen Engeland en Duitsland 

een felle strijd om wie de sterkste en meeste wapens heeft

Wapenwedloop

Engeland was dé grootmacht op zee. Maar door de industrialisatie was het voor Duitsland mogelijk om de concurrentie aan te gaan. In de Duitse Vlootwet(1898) zorgde ervoor dat de Duitse marine op grote schaal werd verbeterd en uitgebreid. De Engelsen konden niet zomaar accepteren dat de Duitsers hun wereldmacht bedreigden en ontwikkelden een snel slagschip mét kanonnen.

Welk woord heeft niets
te maken met militarisme?

1. soldaat
2. volkslied
3. uniform
4. medailles

Oorzaak 3

Economische concurrentie

Een sterke industrie bracht welvaart  en bovendien is het een erezaak als jouw land voorloopt op het gebied van techniek. De onderlinge concurrentie is groot!

Ook economische strijd

Na het uitroepen van het Duitse keizerrijk gaat het steeds beter met de Duitse industrie, zodat ook hier een concurrentiestrijd ontstaat met vooral Engeland. De Engelse regering roept haar bevolking op om vooral geen Duitse producten te kopen (om op die manier de Engelse economie te steunen) Maar de Duitse producten blijken erg goed te zijn, waardoor veel Engelsen toch graag deze producten kochten

Op alle Duitse producten moest worden vermeld dat ze in Duitsland gemaakt waren. Op die manier kon de Engelse consument zelf kiezen, voor uiteraard niet-Duitse producten. 

Verder met deze stof

lees Tijd voor Geschiedenis, paragraaf 3.2 tot en met 3.2.3 

maak opdracht 3, 6, 7, 8 en 9 

Oorzaak 4

Modern imperialisme

De Europese landen willen hun macht uitbreiden in Azië en Afrika.

Modern Imperialisme

In de 18e eeuw waren Frank en Groot-Brittanië begonnen met het veroveren van koloniën. Halverwege de 19e eeuw wilden ze ook graag gebied veroveren in Afrika. In Afrika waren veel grondstoffen voor de industrie aanwezig en bovendien konden de industriële producten ook weer worden verkocht in Afrika. Dubbele winst: gratis grondstoffen en meer verkoop!

Als het Duitse keizerrijk wordt opgericht, wil Duitsland natuurlijk ook koloniën hebben. Daarom wordt de Conferentie van Berlijn georganiseerd.

Modern Imperialisme

Tijdens de Conferentie van Berlijn (1884-1885) werd het continent Afrika verdeeld onder Europese landen.  Op deze manier wist Duitsland ook wat koloniën te verzamelen, maar het rijk liep natuurlijk hopeloos achter bij landen als Groot-Brittanië en Frankrijk. 

Tijdens de conferentie vond geen overleg plaats met de plaatselijke bevolking in Afrika...

Vergelijk de rijken op de volgende dia's

Het Britse Rijk in 1885

Duitse Rijk 1885

Het Tweede Franse koloniale rijk is het Franse rijk in 1885

Modern Imperialisme

In 1888 werd Wilhelm II de keizer van Duitsland en hij wilde van Duitsland een wereldmacht maken. Dit streven noem je Weltpolitik. Maar Wilhelm begreep dat hij daarbij gehinderd zou worden door Frankrijk en Engeland.

Waarom zouden Engeland en Frankrijk de groeiende macht van Duitsland proberen te verhinderen?

Oorzaak 5

Bondgenootschappen

Economische en militaire afspraken tussen de landen: Wij helpen elkaar!

Bondgenootschappen

Omdat Wilhelm II begreep dat Engeland en Frankrijk hem geen wereldmacht gunden, zocht hij steun bij andere landen. Hij sloot een bondgenootschap met Oostenrijk-Hongarije. Engeland voelde zich bedreigd door dit bondgenootschap en sloot een verdrag met Frankrijk, waar later ook Rusland zich bij aansluit. 

Er ontstonden twee grote bondgenootschappen in Europa; de centralen en de geallieerden. 

Triple Alliantie = centralen

Triple Entente = geallieerden

Bekijk de kaart met de bondgenootschappen.
Leg uit waarom de geallieerden in het voordeel waren.

➤Welke landen hoorden toen bij welk bondgenootschap? 

Schrijf alleen de nummers op.

Doe het zo:

Bij de Centralen hoorden ... (vul nummers van de landen in). 

Bij de Geallieerden hoorden ... (vul nummers van de landen in).

Gebruik de bron

Tussen 1815 en 1914 was het in Europa redelijk rustig. Er waren wel eens oorlogen, maar die waren niet zó groot dat heel Europa er bij betrokken werd. Een reden voor die rust was het machtsevenwicht dat er tussen de grote landen was. Maar dat veranderde: het machtsevenwicht bleef niet bestaan. 

➤Hoe kwam dat? Kies het juiste antwoord.

1. De wapenwedloop begon. Daardoor was er altijd één land sterker dan de andere landen.
2. Elk land wilde het beste en het sterkste zijn. Daarom kon een machtsevenwicht niet blijven bestaan.
3. Er kwam een nieuw groot land bij: Duitsland. Dit land wilde óók macht, net als de andere grote landen.
4. De landen veroverden steeds meer kolonies. Daardoor werden ze steeds sterker.

Verder met deze stof

lees Tijd voor Geschiedenis, paragraaf 3.2 helemaal 

maak opdracht 10 en 14