60 minuten versie: Hoe krijg jij jouw geldzaken op orde?

• Burgerschap
• MBO
• Studiejaar 1-4

Welkom 

bij het LEF-lesprogramma

Hoe krijg jij jouw geldzaken op orde?

Over LEF

• LEF = Leven en Financiën
   
• De haai van LEF
   
• Een lesprogramma voor mbo-studenten
    
   
• Het LEF-lesprogramma:

      - Module 1: Hoe krijg jij jouw geldzaken op orde?

      - Module 2: Hoe geef jij jouw geld uit?

      - Module 3: Hoe kom jij aan geld?

De introductie bestaat uit een plenaire inleiding, woordwolk 'Geld' en ervaring docent en/of mbo-student.

1. Stel jezelf voor (wie ben je en wat voor werk doe je). 
2. Vertel over LEF en de haai: staat symbool voor kracht en macht, maar heeft ook een ander kant die staat voor gevaar en risico. De haai straalt echter altijd lef uit: hij laat niet over zich heenlopen en is 'in control'. Het gevaarlijke en grimmige karakter van de haai wordt verzacht door de knipoog van de gleuf in zijn rug: de spaarhaai.
3. Vertel dat het een programma voor mbo-studenten is en mbo-studenten wil laten nadenken over hoe zij (nog beter) met geld om kunnen gaan.
4. Licht het programma kort toe.
5. Vertel waar de les vandaag over gaat:
   • Wat weet je al over geldzaken?
   • Wat is jouw spaardoel?
   • Hoe ziet jouw maandbegroting eruit?
   • Hoe haalbaar is jouw spaardoel?
   • Wie kan je helpen?
6. Vertel dat de les via LessonUp loopt. Op de volgende pagina kunnen de deelnemers een QR code scannen om in te loggen.
7. Geef aan dat de studenten hun telefoon (voor LessonUp) mogen gebruiken tijdens de les, de rest van de les leggen ze de telefoon in de hoek van hun tafel.

Geld

1. Vraag de studenten waar zij aan denken bij het woord 'Geld'.
2. Bespreek de antwoorden kort.
3. Vertel over je eigen ervaring met geld.

Jouw kennis over geldzaken

Stellingen: Wat weet je al?

Vorm: Stellingen over rechten en plichten die je voor of na je 18e hebt.

Duur: 15 minuten

Leerdoelen:

• De studenten kunnen benoemen welke financiële verantwoordelijkheden en verplichtingen je hebt als je 18 jaar bent.
• De studenten kunnen benoemen met welke wet- en regelgeving (tegemoetkomingen, uitkeringen, verzekeringen) je te maken kunt krijgen als je 18 jaar bent.
• De studenten kunnen benoemen of een bepaalde verzekering in hun situatie verplicht, noodzakelijk, wenselijk of optioneel is.
• De studenten kunnen belasting terugvragen als zij hebben gewerkt.

Als je naar het mbo gaat, heb je
altijd recht op studiefinanciering.

1. Waar
2. Niet waar

Algemene instructie:

1. Vertel dat de studenten verschillende stellingen te zien krijgen waar ze op het telefoon op kunnen antwoorden.
2. Na iedere vraag komt de tussenstand in beeld. Wil je dit niet steeds tonen? Haal dan het vinkje bij 'Toon tussenstand na iedere vraag' weg. Je kunt altijd (door links onderin op 'Leerlingen' te klikken) de tussenstand tonen).

Stelling: Als je naar het mbo gaat, heb je altijd recht op studiefinanciering.

Deze stelling is niet waar.  

Voor uitleg zie: https://duo.nl/particulier/studiefinanciering/voorwaarden.jsp

Vraag de studenten ook of ze weten of ze de studiefinanciering terug moeten betalen. Zie:  https://duo.nl/particulier/studiefinanciering/gift-of-terugbetalen.jsp

Vanaf je 18e ben je zelf verantwoordelijk voor je zorgverzekering.

1. Waar
2. Niet waar

Stelling: Vanaf je 18e ben je zelf verantwoordelijk voor je zorgverzekering.

De stelling is waar.  

Licht kort toe:

• Vanaf de 1e maand nadat je 18 jaar bent

• Aanvullende verzekering

• Eigen risico

• Niet gedekt op de basisverzekering:

  - Tandarts

Als je 18 jaar of ouder bent en
op jezelf gaat wonen, krijg je huurtoeslag.

1. Waar
2. Niet waar

Stelling: Als je 18 jaar of ouder bent en op jezelf gaat wonen, krijg je huurtoeslag.

Deze stelling is niet waar.  

Bij op kamers niet, maar misschien toch wel als ze een echte eigen woning hebben (afhankelijk van huurbedrag en inkomen).

Zie:

https://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/nl/huurtoeslag/content/student-op-kamers-huurtoeslag

Als je werkt,
betaal je vanaf je 18e pas inkomstenbelasting.

1. Waar
2. Niet waar

Stelling: Als je werkt, betaal je vanaf je 18e pas inkomstenbelasting.

Deze stelling is niet waar.  

Geef een toelichting:

• Je betaalt BTW over alles wat je koopt en als je werkt moet je ook voor je 18e belasting over je loon betalen. 
• Dit is een mooi haakje om ook het terugvragen van de inkomstenbelasting te benoemen. 
• Studenten die een bijbaantje hebben kunnen in 2023 maximaal € 8.520,- belastingvrij verdienen.

Zie ook:

https://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/nl/jongeren/jongeren

Als je een bijbaan hebt, kun je
vaak ieder jaar geld terugvragen
bij de Belastingdienst.

1. Waar
2. Niet waar

Stelling: Als je een bijbaan hebt, kun je vaak ieder jaar geld terugvragen bij de Belastingdienst.

Dit is zeker waar! 

1. Vraag aan de deelnemers of zij al een keer geld hebben teruggevraagd bij de Belastingdienst.
2. Geef een toelichting:
   • Helemaal geen inkomsten, dan ook geen loonheffing ingehouden en ook geen teruggaaf.
   • Als ze een ‘volle’ baan hebben en dus al veel verdienen, is teruggaaf ook niet zeker.
   • Als ze een ‘side hustle’ hebben, dus een (mini-)onderneming, krijgen ze niet terug, maar moeten ze juist bijbetalen.

Je kunt beter gaan sparen dan beleggen.

1. Waar
2. Niet waar

Stelling: Je kunt beter gaan sparen dan beleggen.

Beide antwoorden zijn goed.

1. Geef een toelichting:
   Spaar met geld dat je snel nodig hebt (< ca. 10 jaar).
   Beleg VEILIG met geld dat je niet snel nodig hebt (> ca. 10 jaar).
2. Leg het rente-op-rente effect uit. Vergelijk iemand die op zijn 25e begint met iemand die op leeftijd docent (45?) begint. Dit kan een eye-opener zijn!
3. Korte aanvulling op beleggen: Er zijn veel soorten beleggen, sommige met veel risico (daytraden, bitcoin) en sommige met weinig risico (op de beurs, ETF). Beleggen is altijd voor > 10 jaar!
4.  Optie: begin een discussie over  rendement, risico (restschuld), met welk geld (heb je voldoende over), appeltje voor de dorst/ beleggen met stufi of andere lening (beleggen met geleend geld)

zie ook: https://www.wijzeringeldzaken.nl/geldzaken-op-orde/sparen-of-beleggen-wat-zijn-je-opties/

https://www.nibud.nl/onderwerpen/sparen/

Mijn ouders zijn altijd
aansprakelijk voor als ik iemand schade toebreng.

1. Waar
2. Niet waar

Stelling: Mijn ouders zijn altijd aansprakelijk voor als ik iemand schade toebreng.

Deze stelling is niet waar.  

Zie Rijksoverheid (klik om te openen).

Schuld door schade minderjarig kind

Richt een kind schade aan, dan hangt het van zijn of haar leeftijd af wie aansprakelijk is. Er gelden de volgende wettelijke regels:

• Is het kind jonger dan 14 jaar, dan ligt de aansprakelijkheid bij de ouder. Dit geldt als de ouder het ouderlijk gezag of de voogdij heeft over het kind. De ouder kan meestal de schade op zijn/haar aansprakelijkheidsverzekering verhalen.
• Is het kind 14 of 15 jaar, dan is het zelf aansprakelijk. De ouder is ook aansprakelijk als hij/zij redelijkerwijs in staat was het kind tegen te houden bij het veroorzaken van de schade, maar dit niet heeft gedaan.
• Is het kind 16 jaar of ouder, dan is het zelf aansprakelijk.

Financiële voornemens

Wat is jouw spaardoel?

Vorm: Uitleg over doelen stellen en individueel spaardoel bepalen

Duur: 10 minuten

Leerdoelen:

• De studenten worden zich bewust van het belang van sparen.
• De studenten kunnen concreet maken welk spaardoel ze wanneer bereikt willen hebben.

Spaar jij?

1. Laat het filmpje zien. Dit filmpje is speciaal voor LEF gemaakt door Emma Mouthaan (Finfluencer). Ze vraagt aan studenten of zij sparen.

Waar spaar jij voor
of waar wil je voor gaan sparen
(voeg een foto en/of tekst toe)?

1. Vraag de studenten een foto toe te voegen van waarvoor zij (willen) sparen. 
2. Kunnen ze niet zo snel een foto vinden? Dan mogen ze het ook in tekst neerzetten.

Hoeveel maanden heb jij
denk je nodig om je spaardoel
te bereiken?

Vraag de studenten om het aantal maanden in te voeren die zij denken nodig te hebben om hun spaardoel (van de vorige pagina) te bereiken.

Let op: Hoe haalbaar hun doelen zijn, komt aan bod in het onderdeel na de maandbegroting, ga hier dus nog niet op in. 

Maandbegroting

(Hoe) houd jij je inkomsten en uitgaven bij?

Vorm: Klassikaal voorbeelden bekijken (van Nibud model en apps) en model klassikaal invullen 

Duur: 15 minuten

Leerdoelen:

• De studenten krijgen inzicht in hun inkomsten en uitgaven.
• De studenten kunnen uitleggen wat het voordeel is van inzicht hebben in je financiën.
• De studenten kunnen benoemen welke mogelijkheden er zijn om de financiën digitaal bij te houden.

Huishoudboekje

Voor iedereen gratis toegankelijk

Bank-apps

Banken bieden vaak de mogelijkheid (in hun bankierenapp) om meer grip op je geld te krijgen. Bijvoorbeeld de Rabobank app - onderdeel Inzicht (klik hier voor meer info)

Meer bekijken?

Klik hier voor een overzicht van (digitale) huishoudboekjes.

Je kunt ze ook vinden via Humanitas (Get-a-Grip), Elfin, het Nibud, of via apps die je kunt koppelen aan je bank

1. Vraag aan de studenten of zij hun inkomsten en uitgaven bijhouden.
2. Leid het onderwerp kort in door de voordelen van een (digitaal) huishoudboekje te benoemen:
   Om een goed inzicht te krijgen in wat jij nu eigenlijk kunt sparen is het belangrijk dat je inzicht hebt in je inkomsten en uitgaven. We noemen dit een 'begroting'. Wat houd je per maand over? 
3. Laat een aantal voorbeelden zien:
   - Gratis toegankelijk voor iedereen:
   Bijvoorbeeld het NIBUD model (hier ga je straks verder op in)
   - Bank-apps: banken bieden vaak gratis hulpmiddelen aan in hun apps).
   
4. Hebben de studenten een eigen bank app? Nodig ze uit om te onderzoeken waar ze inzicht in hun inkomsten en uitgaven kunnen krijgen.
5. Klik op 'Meer bekijken' en vertel dat 'Wijzer in geldzaken' een overzicht biedt van handige apps. 

Wat komt erin en wat gaat eruit?

17 en thuiswonend

18 en thuiswonend

20 en uitwonend

1. Klik de verschillende voorbeelden open en bespreek ze.
2. Op de volgende pagina staat een voorbeeld van de maandbegroting van LEF. 

• Deel de uitgeprinte versie van de maandbegroting uit en vul deze samen met de klas in.
• Wil je de ingevulde versie er als voorbeeld nog even bijpakken? Ga dan naar de vorige slide.
• In de derde kolom kan de student aankruisen op welke uitgaven hij/zij zou kunnen gaan besparen.

Voornemens Checken

Hoe haalbaar is jouw spaardoel?

Vorm: Klassikaal bespreken van voornemen aan de hand van staan/zitten

Duur: 5 minuten

Leerdoelen:

• De studenten krijgen inzicht in hun hoe realistisch hun spaardoel is.

Hoeveel geld houd jij
per maand over?

1. Vraag de studenten of ze willen inschatten hoeveel zij per maand overhouden.
2. Let op: je kunt deze vraag anoniem stellen. Als je niet twee keer op de woordwolkjes klikt, blijft de afzender anoniem!
3. Klik op de wolkjes om de antwoorden te bekijken.

Hoe haalbaar is jouw spaardoel?

Niet haalbaar: Blijf zitten

Haalbaar: Ga staan

Deze opdracht gaat over het spaardoel waar de studenten een foto van hebben toegevoegd in het onderdeel 'Financiële voornemens'.

1.  Stel de vraag: hoe haalbaar is jouw spaardoel?
2. Vraag een aantal studenten die zijn blijven zitten hoeveel ze te kort komen en de staande studenten wanneer ze hun doel hebben bereikt.

Hulp bij financiën

Wat of wie kan je helpen?

Vorm: Vragen over hulp zoeken. Belangrijkste boodschap: Onderneem actie!

 

Duur: 5 minuten

Leerdoelen:

• De studenten krijgen inzicht in instanties die hulp kunnen bieden bij schulden
• De studenten worden zich bewust dat vragen om hulp niet vreemd is en dat je niet alleen staat op het moment dat je schulden hebt.

Waar kun je informatie

vinden over hoe je grip krijgt

op je inkomsten en uitgaven?

1. Stel de vraag: Waar kun je informatie vinden over hoe je grip krijgt op je inkomsten en uitgaven?
2. Bespreek kort de antwoorden.
3. Vul zelf aan als er te weinig uit de groep komt: Nibud, Humanitas Get-a-Grip (gripopjemoney,nl), Geldfit, je bank (die kunnen tegenwoordig ook helpen).

Bij wie klop je aan als je
geldproblemen hebt?

1. Stel de vraag: Bij wie klop je aan als je geldproblemen hebt?
2. Bespreek kort de antwoorden (houd de antwoorden anoniem door maar één keer op het antwoord te klikken).
3. Vul zelf aan als er te weinig uit de groep komt: school, ouders, vrienden

Terugblik

Wat ga jij anders doen?

Vorm: Reflectie- en evaluatievragen

Duur: 5 minuten

Blik kort terug op de les:

• Jouw kennis van geldzaken (stellingen)

• Financiële voornemens: jouw spaardoel (foto opdracht)

• Digitale maandbegroting (voorbeelden laten zien en zelf invullen)

• Voornemens checken (staan/zitten)

• Hulp bij financiën/schuld (vragen)

Wat ga jij (anders) doen na
deze les?

1. Vraag aan iedereen eens goed na te denken over wat ze uit deze les meenemen.
2. Nodig de studenten uit om in te vullen wat ze anders gaan doen de komende week/weken.
3. Kom hierop in de volgende les terug.

Tip: Maak aantekeningen of een screenprint van de antwoorden zodat je ze later nog kunt teruglezen.

Wat vond je van de les?

😒🙁😐🙂😃

nl.surveymonkey.com

1. Zet het vinkje onderaan bij 'Toon bij leerling' aan zodat de studenten de link kunnen openen.
2. Nodig iedereen uit om het evaluatieformulier in te vullen.

Tip:

Kijk op onze website voor handige tips en links!

LEF website

https://lefnet.nl/interessante-links-over-geld/

Geef ter afsluiting de tip om naar de website van LEF te gaan (klik op het oogje om te openen) voor handige tips en links.

Bedankt voor jouw deelname aan deze gastles!