Wereld: arm en rijk hoofdstuk 3 & 4

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 3 en 4: 

India en Groot-Brittannië als voorbeeld

Hoofdstuk 3: onderlinge relaties en kenmerken

Hoofdstuk 4: Mondialisering en globalisering

Relatie tussen beide landen?

 Kolonisatie!

Kijkvragen

- Met welk doel ontstonden kolonies?

- Wat was de grootste koloniale macht?

- Wat is neo-kolonialisme?

- Wat zijn negatieve effecten van kolonialisme?

- Wat waren/zijn positieve effecten van kolonialisme?

- Waarom veroorzaakte dekolonisatie in sommige landen burgeroorlogen?

Urbanisatie

GB rond 1860-1880 begin van de industriële revolutie, door de uitvinding van de ____________.

Gevolg: mensen trokken naar de stad om daar te werken in de industrie ----> verstedelijking en industrialisatie. Mensen werkten voorheen op het platteland en moesten opeens in de stad gaan wonen.

Industrialisatie

Industrialisatie zorgde voor:

1.______________

2. vraag naar ____________. Deze worden gebruikt om industrieproducten te maken.

3. Zoeken naar _____________ voor deze industrieproducten

Oplossing: deze grondstoffen halen we uit overzeese gebieden waar we ook de producten meteen kunnen verkopen. 

Kolonisatie

Soorten kolonies:

- Exploitatiekolonie: leveren van grondstoffen

- Vestigingskolonie: vestigen van onderdanen uit het moederland

Na WOII einde aan kolonisatie = _____________ .
Tegenwoordig zijn veel oude kolonies lid van het Britse Gemenebest (Commonwealth).

Kolonisatie nu

Hoe is kolonialisme nog zichtbaar?

1. Migratie uit de oude kolonies zorgde voor Britse multi-culturele samenleving.

2. Cultuur, vooral taal, maar ook voedsel

Afhankelijkheid

(zuiden = ontwikkelingslanden)

Zuiden levert onbewerkte grondstoffen, ertsen, en landbouwproducten = primaire producten.

dus vaak maar één product 

                      en export vaak maar naar één of enkele landen 

Neokolonisatie

Derde wereld is, ook na onafhankelijkheid, afhankelijk van Noorden = neokolonisatie.

Verstedelijking

- GB: mijngebieden, daaromheen ontstonden industriesteden: Manchester, Birmingham.

- India: nu pas op gang gekomen en grote tegenstelling tussen rijk (gated communities) en arm

Urbanisatiegraad: percentage stedelingen

Urbanisatietempo: toename van het aantal stedelingen

Britse economie

Zware-industrie (mijnbouw, staalindustrie) na WOII langzaam aan het verdwijnen (=de-industrialisatie). GB meer diensteneconomie.

Gevolgen van deze transitie

- Leegstand van voormalige industriesteden zoals Birmingham, verval van deze gebieden; leegstand en hoge werkloosheid. Mensen komen vanwege de lage opleidingen moeilijk aan een nieuwe baan.

- Groei van Londen als metropool. Veel MNO's en zakelijke en financiële dienstverleners vestigen zich daar.

Dit zorgt voor een grotere regionale ongelijkheid. 

India is van een planeconomie een markteconomie geworden

Hoe? 

Mede door de aanleg van speciaal economische zones (SEZ)

Paragraaf 3.2. Welvaart en ontwikkeling

Verschillende soorten manieren om het ontwikkelingspeil van en tussen landen te meten:

Inkomen:

-Bruto Nationaal Product: totale productie van goederen en diensten in een land in een jaar uitgedrukt in geld.

Als je dit deelt door het aantal inwoners: BNP per hoofd.

Nadelen BNP

Het blijft een gemiddelde:

1. Sommige mensen zijn rijker of armer dan het gemiddelde

2. Sommige gebieden zijn rijker of armer in een land. Oplossing: Bruto Regionaal Product (BRP)

Andere nadelen:

-In sommige landen hebben ze geen goede registratie

-Mondiale vergelijking in Dollars, dus afhankelijk van wisselkoersen.

-verschillen in koopkracht

BBP

Bij het BNP houden ze ook rekening met inkomsten van staatsburger van het moederland  die werken in een ander land zijn bij het BBP niet.

HDI

HDI: Human development index of VN-index

Meet drie kenmerken van een land:

-Economische kenmerken: BNP per inwoner

-Demografische kenmerken: levensverwachting

-Scholing:  gemiddelde aantal jaren scholing en te verwachten jaren scholing

Uitkomst cijfer van 0 tot 1.

Samenstelling van de beroepsbevolking

Ontwikkelingsland: veel werkers in de landbouwsector en weinig in industrie en diensten.

Ontwikkeld land: weinig werkers in de landbouw, veel in de dienstensector

Verschillen tussen MOL en HOL

-Boeren in MOL zijn zelfvoorzienend

-Industrie is minder ontwikkeld in de MOL, in semiperifere landen is er juist wel werk in de industrie (lage lonen!), fabriekswerk in centrum is vaak gemechaniseerd.

-Dienstensector is goed ontwikkeld in rijke landen vanwege het hoge opleidingsniveau, in MOL maakt de informele sector onderdeel uit van deze sector.

- Door de verhouding tussen werkenden in de sector en bijdrage in het BNP te meten kun je iets zeggen over de productiviteit.

India

- HDI in middenmoot

-Groeiende kloof tussen arm en rijk door welvaartsstijging middenklasse.

-Groot verschil in rijkdom van staten.

-Grote sociale ongelijkheid: discriminatie op basis van opleidingsniveau, ras, geslacht. Ook het kastesysteem speelt nog altijd een rol

-Minder ontwikkeld dan GB, maar economische groei is er ??groter

-Snelle stijging van BNP per inwoner

India

-Snelle ontwikkelingen in dienstensector en industrie

-In de landbouw nieuwe technieken en mechanisatie; vooral grote boeren profiteren hiervan. Leidt ook tot toename werkloosheid op platteland en ruraal-urbane migratie.

-Migranten die naar de stad gaan zoeken werk in de informele sector en wonen in de ongunstig gelegen buurten.

Wereldsysteem

Wereldsysteem: tegenstellingen en afhankelijkheidsrelaties tussen centrumlanden, (semi)periferie en periferie

Periferie levert grondstoffen aan centrum; centrum maakt hieruit industrieproducten die verkocht worden o.a. aan de perifere landen.

Ruilvoet

Centrum: meest ontwikkeld, hoge productie, koopkracht

Periferie: afhankelijkheid, gebrekkige technologie en lage productie

Probleem: ruilvoet

Semiperiferie

Laatste jaren: ontstaan van semiperiferie

- Grote beroepsbevolking --> lage lonen

- BRIC (Brazilië, Rusland, India en China)

Paragraaf 3.3.:

- Bevolkingsdichtheid

- Bevolkingsspreiding

India kent een snelle bevolkingsgroei, nadelig omdat dit druk zet op voorzieningen. Oplossingen is family planning.

lesmateriaal.geobronnen.com

Demografische transitie

Wat is: groene druk, grijze druk en waar komen ze voor?

Groene en grijze druk samen bepalen de demografische druk

Globalisering

Globalisering: voorschrijdende internationalisering van de productie van goederen en diensten.

Effecten van de globalisering

+ vrijhandel zorgt voor een grotere keus en lagere prijzen voor consumenten

+ stijgende werkgelegenheid in semiperifere landen

+ groei van de wereldeconomie door  vrijhandel

- verdwijnende werkgelegenheid in gebieden waar de productie verdwijnt

- afnemende invloed van nationale regeringen

- milieuschade door toename transport

- kloof tussen arm en rijk neemt toe (tussen landen maar ook binnen landen)

- Afwenteling in ruimte en tijd

Op deze kaart zie je de triade.

Wat is het verschil tussen de triade en global shift?

Productieketen van thee

Productiekolom

Wat is het verschil tussen de nieuwe en "oude" ?internationale arbeidsverdeling?

Er is sprake van outsourcing, sommige onderdelen van het productieproces vinden plaats in (semi)periferelanden. Dit noemen we outsourcen.

Waarom? Kosten!

Outsourcing in Zuid-India

In Zuid-India (Bengalore) zijn veel ICT bedrijven gevestigd ?die werken voor westerse bedrijven. Ook veel klantenservice activiteiten voor westerse bedrijven vinden hier plaats.

Waarom daar?

- Taal: Engels

- Hoogopgeleid

- Gemotiveerde en hardwerkende werknemers

https:

Globalisering en migratie

Ander gevolg van globalisering is migratie.

Pushfactoren: afstotingsfactoren; redenen om uit een gebied weg te gaan (werkloosheid, oorlog, armoede)

Pullfactoren: aantrekkingsfactoren; redenen om naar een gebied toe te gaan (werk, vrede, rijkdom).

Deze factoren zijn vaak complementair aan elkaar.

Migratiemotieven

Redenen om te migreren:

- economisch: arbeidsmigratie

- Politiek: vervolging of oorlog

- Fysisch: aardbeving of hongersnood

Migratiestromen

-Tussen ontwikkelingslanden zelf (zuid-zuid)

- Tussen ontwikkelingslanden en rijke landen (zuid-noord en noord-zuid)

-Tussen rijke landen (noord-noord)

In India is er sprake van een trek naar GB, Noord-Amerika en Europa; braindrain. Vaak hoger opgeleide personen kiezen om te werken in het westen. Inkomen sturen ze gedeeltelijk terug naar India (geldzendingen). Keren deze terug naar India noemen we dit braingain.

Diffusie

Een voorbeeld van een cultuurelement is de taal.

Engels is over de hele wereld verspreid, dit dankzij het koloniale verleden van het Verenigd Koninkrijk. Hierdoor is het Engels op dit moment lingua franca.

Verspreiding van een cultuurelement van het ene naar het andere cultuurgebied = diffusie

Welke twee processen zie je hieronder?

Global village

De wereld is steeds meer een dorp (global village), door culturele globalisering drinken we overal Coca Cola en eten we overal McDonalds (behalve op IJsland en in Noord-Korea), deze Amerikanisering roept ook weerstand op.

Regionalisme

Tegenstanders willen opkomen voor de eigen lokale identiteit (denk aan Catalonië).

Door de toegenomen globalisering lijken staten minder van belang dan voorheen. Belangrijke (economische, politieke en culturele) beslissingen worden genomen in wereldsteden. Er is sprake van een mondiaal netwerk van wereldsteden.