This lesson contains 51 slides, with interactive quizzes, text slides and 1 video.
Lesson duration is: 120 min
Items in this lesson
Burgers en stoommachines
paragraaf 3.3 De sociale kwestie
Slide 1 - Slide
Wat gaan we doen?
Slide 2 - Slide
Leerdoel
Aan het eind van deze paragraaf kunnen jullie uitleggen hoe het leven van de arbeiders eruit zag en wat precies de sociale kwestie is.
Slide 3 - Slide
Welk begrip hoort bij de volgende betekenis:
"Ingrijpende verandering in de productie, waarbij handarbeid werd vervangen door machines."
A
Kapitalisme
B
Handnijverheid
C
Industriële revolutie
D
Monarchie
Slide 4 - Quiz
In welk land begon de industriële revolutie?
A
Duitsland
B
Nederland
C
Frankrijk
D
Engeland
Slide 5 - Quiz
Wat was 1 van de belangrijkste uitvindingen van de industriële revolutie?
A
De ploeg
B
De stoommachine
C
De dienstensector
D
De computer
Slide 6 - Quiz
Wanneer ben je eigenlijk arm?
Slide 7 - Mind map
Wat is een verzorgingsstaat?
Een staat waarin de overheid voor de inwoners zorgt:
'Van de wieg tot het graf'
Bijvoorbeeld met: uitkeringen, leningen, subsidies en zorg
Maar ook als het gaat om de volksgezondheid
Deze verzorgingsstaat is vastgelegd in een heleboel sociale wetten, denk daarbij bijvoorbeeld aan de AOW
Slide 8 - Slide
Hulp aan armen in de 19e eeuw
Bij ziekte of werkloosheid klopte je in eerste instantie aan bij familie.
Geen familie? Dan was je afhankelijk van liefdadigheid.
Liefdadigheid in de 19e eeuw kwam van de kerk of rijke burgers.
Deze liefdadigheid bestond uit: voedsel, brandstof en kleding.
Om liefdadigheid te ontvangen moest je: het écht nodig hebben, je netjes gedragen, dankbaar zijn en naar de kerk
Een schilderij van Albert Anker waarop soep wordt uitgedeeld aan armen.
Slide 9 - Slide
Rol van de overheid
De rol van de overheid (landelijk en gemeentelijk) was erg klein: zij zagen de zorg niet als hun taak.
Sommige gemeenten hadden een armenfonds. Dit fonds was niet verplicht en het geld was beperkt: op was op.
De Goudsbloemgracht in de Amsterdamse wijk Jordaan uit 1850. Het is eigenlijk helemaal geen gracht, maar een sloot met aan beide kanten zeer slechte woningen. De hygiëne was slecht. Er was geen schoon drinkwater, geen riool, geen wc's. Regenwater werd verzameld in tonnen.
Slide 10 - Slide
Armenwet 1854
De Armenwet was een landelijke wet, maar gemeenten moesten hem zelf betalen en uitvoeren.
De rol van de overheid in de armoedebestrijding werd hierdoor groter dan de gemeenten wilden.
De Armenwet zoals gepubliceerd in 1854
Slide 11 - Slide
Gevolgen van de industrialisatie
Na 1870 komt in Nederland de industrialisatie op gang
Arbeiders (meestal vroeger boeren en landarbeiders) trekken naar de stad: urbanisatie
Steden groeien snel: er moeten snel woningen worden gemaakt/gevonden
Slide 12 - Slide
Welke problemen waren er in de steden als gevolg van de industrialisatie?
Slide 13 - Mind map
Arbeidsomstandigheden
Saai (door arbeidsdeling/lopende band).
Lange werkdagen (14 uur per dag).
Gevaarlijk.
Geen enkel recht, ook geen stakingsrecht, je kunt zomaar ontslagen worden
Lage lonen (bij fouten: loon inhouden).
Slide 14 - Slide
Let op: De weekinkomsten van een mannelijke arbeider
was ongeveer 900 cent (9 gulden)
Slide 15 - Slide
Kinderarbeid
Ze zijn nog jong: je hebt er nog lang wat aan.
Vrouwen en kinderen zijn goedkoper dan mannen.
Kleine handen kunnen beter op plekken tussen machines.
Panden die niet als woning zijn bedoeld (zoals kelderwoningen).
Dichtbij fabrieken met hun rokende schoorstenen.
Slechte hygiëne, riolering en watervoorzieining.
Slide 17 - Slide
In sommige delen van Noord- en Oost-Nederland
was het trouwens niet veel beter...
Een plaggenhut met heideplaggen bedekte hut. Ze waren te vinden in de armste gebieden van Nederland, vooral in Drenthe, Friesland en Overijssel en werden bewoond door de allerarmste arbeiders, vaak met grote gezinnen. Een plaggenhut was een eenvoudig bouwwerk, meestal gedeeltelijk uitgegraven en zonder zijmuren zodat het dak op grondhoogte begon. Het dak was bekleed met plaggen die uit het omliggende land werden gehaald.
Slide 18 - Slide
Waterput waarmee water voor een hele wijk uit het grondwater wordt gehaald.
Grondwater werd vaak gebruikt als drinkwater.
Door een kapotte riolering kunnen uitwerpselen bij het drinkwater komen.
Uitwerpselen komen in het grondwater terecht.
Arbeiderswijk
Slide 19 - Slide
Sociale Kwestie
De slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders zijn duidelijker zichtbaar. Het zoeken naar een oplossing hiervoor heet: de Sociale kwestie (kwestie = vraagstuk).
Arbeiders gaan zich organiseren in vakbonden. Hierdoor komen er ook meer stakingen voor.
De 'rijken' krijgen ook last van de problemen van de arbeiders: ongelukken en stakingen in de fabrieken, en de uitbraak van zeer besmettelijke ziekten.
Slide 20 - Slide
Sociale Kwestie is:
A
Er is armoede
B
Het probleem van de slechte woon- en werkomstandigheden van de ouders
C
Nadenken over hoe armoede opgelost kan worden
D
Ruzie tussen arbeiders en fabrikanten
Slide 21 - Quiz
Hoe los je de sociale kwestie op?
De rijken worden rijker, de armen worden armer’
Alleen ‘de rijken’ mogen stemmen
Hierdoor blijven ‘de rijken’ aan de macht
Slide 22 - Slide
Liberalen
Nachtwakersstaat: overheid zorgt alleen voor orde en veiligheid
Economie helemaal vrij laten
Sociale wetten kosten teveel geld
Rechts in de politiek
Slide 23 - Slide
Confessionelen
Confessie=geloof (Protestant/Rooms-katholiek)
Ongelijkheid omdat God het zo wil
Goede christenen helpen elkaar
Werkgevers en werknemers moeten er samen uitkomen
Slide 24 - Slide
Socialisten
Overheid moet er alles aan doen om arbeiders te beschermen
Betere arbeidersomstandigheden (o.a. meer loon)
Om dit te bereiken: strijd voor algemeen kiesrecht (ook met stakingen en demonstraties)
Links in de politiek
Slide 25 - Slide
Langzaam verbetering
1874: Kinderwetje van Van Houten
Leerplichtwet (1900),
Woningwet (1901)
Ongevallenwet (1901)
1917: Algemeen Kiesrecht voor mannen
1919: Algemeen kiesrecht voor vrouwen
Slide 26 - Slide
Kinderwetje van van Houten
Eerste sociale wet 1874
Kinderen onder de 12 jaar mochten niet meer werken in fabrieken
Begin van sociale wetgeving in Nederland met bijvoorbeeld de woningwet (alle huizen moesten verplicht een wc hebben en aansluiting op het riool)
Slide 27 - Slide
Vakbonden komen op voor:
A
Werknemers
B
Werkgevers
C
Iedereen
D
Kinderen
Slide 28 - Quiz
Vóór de Woningwet...
...na de Woningwet
Slide 29 - Slide
Eind 19de eeuw werden vakbonden opgericht. Waarom?
A
Vakbonden kwamen op voor arbeiders en eisten betere arbeidsomstandigheden.
B
Vakbonden kwamen op voor fabrieksbazen en eisten betere arbeidsomstandigheden.
C
Vakbonden kwamen op voor arbeiders en eisten betere leefomstandigheden.
D
Vakbonden kwamen op voor arbeiders en eisten betere leefomstandigheden.
Slide 30 - Quiz
Sleep de woorden naar
de juiste plaats
Als je rond 1850 in armoede moest leven, was je in eerste aangewezen op . Kon je daar niet terecht, dan was je aangewezen op . De overheid bemoeide zich verder niet met de . Dat veranderde in 1854. Toen nam de overheid een wet aan: de . Hierin stond dat de overheid moest zorgen voor de allerarmsten. Die zat hier helemaal niet op te wachten, want er kwam geen geld hiervoor uit .
1
2
3
4
5
6
7
liefdadigheid
armenzorg
landelijke
gemeentelijke
Armenwet
Den Haag
familie
Slide 31 - Slide
Antwoorden
Als je rond 1850 in armoede moest leven, was je in eerste aangewezen op . Kon je daar niet terecht, dan was je aangewezen op . De overheid bemoeide zich verder niet met de . Dat veranderde in 1854. Toen nam de overheid een wet aan: de . Hierin stond dat de overheid moest zorgen voor de allerarmsten. Die zat hier helemaal niet op te wachten, want er kwam geen geld hiervoor uit .
familie
liefdadigheid
armenzorg
Armenwet
landelijke
gemeentelijke
Den Haag
1
2
3
4
5
6
7
Slide 32 - Slide
Slide 33 - Video
Opdracht
Aan de hand van foto's gaan we kijken of jullie de sociale kwestie kunnen uitleggen.
Slide 34 - Slide
Slide 35 - Slide
Heeft deze foto met de sociale kwestie te maken? Leg kort uit.
Slide 36 - Open question
Slide 37 - Slide
Heeft deze foto met de sociale kwestie te maken? Leg kort uit. Kijk goed naar deze foto er is veel te zien!
Slide 38 - Open question
Slide 39 - Slide
Heeft deze afbeelding met de sociale kwestie te maken? Leg kort uit. Doe dat door: - eerst duidelijk op te schrijven wat je ziet - en daarna uitleggen wat de tekenaar wil vertellen
Slide 40 - Open question
Slide 41 - Slide
Heeft deze foto met de sociale kwestie te maken? Leg kort uit.
Slide 42 - Open question
Slide 43 - Slide
Heeft deze afbeelding te maken met de sociale kwestie? Leg kort uit.
Slide 44 - Open question
Slide 45 - Slide
Heeft deze afbeelding te maken met de sociale kwestie? Leg kort uit.
Slide 46 - Open question
Begrippen uit deze les
liefdadigheid
armenfonds
Armenwet
industrialisatie
cholera
Sociale kwestie
nachtwakersstaat
Liberalen
sociaal-democraten
confessionelen
Slide 47 - Slide
Jaartallen uit deze les
1854: Armenwet
1874: Kinderwetje van Van Houten
1900: Leerplichtwet
1901: Woningwet
1901: Ongevallenwet
1917: Algemeen kiesrecht voor mannen.
1919: Algemeen kiesrecht voor vrouwen.
Slide 48 - Slide
Personen uit deze les
Samuel van Houten.
Slide 49 - Slide
Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd
Slide 50 - Open question
Huiswerk
Maken van paragraaf 3.3 alle opdrachten in je werkboek