02 Afkorten stalen buis

• Installatietechniek
• MBO
• Studiejaar 1

Bewerken van stalen buis

Leerdoel

aan het eind van deze les:

- Weet je hoe stalen buis kan afkorten

- Kan je uitleggen hoe je verschillende soorten buis kan buigen.

nodig tijdens deze les: Boek, pen, papier. (telefoon of laptop op aangeven van de docent)

Afkorten stalen buis

De stalen leidingen in de installatietechniek zijn precisiebuis, draadbuis, vlambuis en dikwandige buis.

Met welke verschillende gereedschappen zou je stalen buis kunnen afkorten?

Afkorten stalen buis

Je kort de buizen af met: een beugelzaag, fijne ijzerzaag of junior/babyzaag, buizensnijder, afkortmachine en reciprozaag.

Let op! De reciprozaag gebruik je alleen bij grof werk of als het echt niet anders kan.

Waarom is dat eigenlijk?

Precisiebuis

De buis komt voor in normale wanddikte en dunwandige uitvoering.

Beide kun je afkorten met een beugelzaag of een fijne (veel kleine tandjes) ijzerzaag.

Klem bij voorkeur de buis in een bankschroef of buizenklem.

Precisiebuis

Met een buizensnijder kun je ook precisiebuis afkorten, echter alleen kleinere middellijnen.

De junior/babyzaag gebruik je alleen als de buis al gemonteerd is en je geen ruimte hebt voor de beugel-, ijzerzaag of buizensnijder.

Draadbuis

De buis komt voor in zware, middelzware en lichte uitvoering. De lichte uitvoering heeft een dunne wand en wordt ook vlambuis genoemd.

Alle uitvoeringen kun je afkorten met een beugelzaag of een grove (minder en grotere tanden) ijzerzaag liefst geklemd in een bankschroef of buizenklem.

Draadbuis

Bij de zware en middelzware draadbuis duurt met de hand zagen lang en is vermoeiend.

Je kunt dan beter een afkortmachine gebruiken.

Bij grotere diameters kun je de buis eventueel doorslijpen.

Er zijn speciale slijpbanken waar de slijpmachine aan vast zit zodat je een mooie haakse afkorting krijgt.

Vlambuis

Vlambuis kun je goed doorzagen met de hand en eventueel afkorten met een buizensnijder.

Omdat vlambuis alleen gelast kan worden kan de buis ook afgekort worden door een (autogene) snijbrander.

Dikwandig

Dikwandige buis kort je af met een afkortmachine, een slijpmachine of eventueel een autogeen snijbrander.

Nabewerking dikwandige buizen

Uitwendig ontbramen doe je bij dikwandige buizen eerst met een platte grove vijl en dan met een platte zoet vijl (deze vijl heeft een veel fijner schuur oppervlak).

Inwendig ontbraam je dikwandige buis met een ronde of half ronde vijl.

Nabewerking dunwandige buizen

Dunwandige buizen ontbraam je met een conische staal buizenfrees of uitwendig met een platte vijl en inwendig met een ronde vijl.

Koudbuigen

Anders dan bij zachte, uitgegloeide, koperen buizen is handbuigen bij stalen buizen niet mogelijk.

Als je al sterk genoeg bent om een stalen buis te buigen dan zal deze net als de half harde koperen buis meteen knikken.

Koudbuigen

Het meest gebruikte gereedschap is de buigtang met een rol. Deze kun je gebruiken bij Ø12 – Ø28 mm:

• precisie buis;

• dunwandige buis.

Koudbuigen

Staal is minder glad dan koper en veel stalen buizen hebben een (zinken) beschermlaag.

Voor het buigen van staal heb je ook meer kracht nodig.

Zit er verschil in een buigtang voor koper of een buigtang voor staal?

1. Een buigtang voor koper is hetzelfde als voor staal
2. Een buigtang voor staal heeft een slede
3. Een buigtang voor koper heeft een slede
4. Een buigtang voor staal heeft een rol en een buigtang voor koper een slede

Koudbuigen

Een slede zou die grotere kracht verdelen over een te groot oppervlak.

Een rol geeft een hogere plaatselijke kracht op de buis waardoor buigen makkelijker gaat.

Buigmachine

Deze elektrisch aangedreven machine kan vrijwel alle metalen buizen buigen:

  

• precisie buis, normale wanddikte;
  
• precisie buis, dunwandig 12 mm – 28 mm;
  
• draadbuis, dunwandig vlambuis;
  
• draadbuis, middelzware wanddikte;
  
• draadbuis, zware wanddikte.

Ideaal bij repeterend werk, zoals een serie met dezelfde middellijn en bocht.

Buigpomp

Dit hydraulisch aangedreven buiggereedschap wordt vaak ingezet voor

dikwandige stalen buizen tot een middellijn van 32mm en de zware jongens tot 4”.

Met de kleine buigpompen kun je ook dunwandige stalen buis buigen.

Let wel op dat je de juiste buigmal en hoekmal (met rollen) gebruikt.

Meten en meetgereedschap

Bij buigen gebruik je gereedschappen als een meetlat, een geodriehoek, een zweihaak of zwaaihaak, smetlijnen, loodlijnen, karton en stiften.

Je moet de werking van jouw buigapparaat kennen en weten hoe je deze moet samenstellen en gebruiken.

Daarnaast moet je ook weten hoe je de juist gelezen of gemeten maten op de buis aftekent en waar je deze in de buigtang plaatst.

Meten en meetgereedschap

Hierbij houd je rekening met:

• de buigradius: dat is de radius van de buigtang en dus ook de radius van de gebogen bocht van de buis;

• de buigmaat/terugrekenmaat: aftekenmaat op de buis welke rekening houdt met de buigradius en de

   haak op het apparaat.