10. Middenles § 1.4 De Nederlandse opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

HW & Terugblik

• Je (her)kent de hoofdpersonen van de Nederlandse Opstand.
• Je kunt een politieke, economische en culturele oorzaak van de Nederlandse Opstand benoemen.

• Tijdlijn van de Nederlandse Opstand
  

HW check

Leg je WB open op § 1.4

Terugblik

kamernaam HISQUIZ

Socrative § 1.4 De nederlandse opstand

Welke monnik had kritiek op de katholieke kerk?

1. Maarten Luther
2. Johannes Calvijn
3. Martinus Riethovius
4. Monikken werken altijd mee met de paus

Hoe noemen we het papiertje waar je je zonden mee kon afkopen?

1. Wisselbrief
2. Aflaatbrief
3. De Bijbel
4. Dit was niet mogelijk

Waarom was Luther tegen aflaten?

1. Alleen God kan zonden vergeven
2. Kerk werd te rijk
3. Luther wilde zelf een kerk

Wat was het doel van Maarten Luther?

1. De kerk hervormen
2. De kerk splitsen
3. De paus afzetten
4. Een nieuwe kerk oprichten

Wat was keizer Karels reactie op Luthers denken?

1. Hij was het met hem eens. Ook Karel had kritiek op de kerk.
2. Hij was het niet met Luther eens, maar vanwege de godsdienstvrijheid waren er geen consequenties.
3. Karel was zwaar katholiek en strafte Luther direct.
4. Karel liet Luther zich verantwoorden en verklaarde hem schuldig.

Luther werd vogelvrij verklaard. Wat betekend dit?

1. Hij werd vrijgesproken.
2. Hij werd ter plekke vermoord.
3. Iedereen mocht hem nu vermoorden.
4. Hij werd opgesloten in de gevangenis.

Wat past bij Luther?

1. beelden van heiligen
2. predestinatie
3. de bijbel in de volkstaal
4. de bijbel in het latijn

In welke taal is de Lutherbijbel geschreven

1. Latijn
2. Grieks
3. Frans
4. Duits

Hoe heette de volgelingen van Luther?

1. Lutheranen
2. Calvinisten
3. Luthersen
4. Ketters

Wat probeerde Luther
en Calvijn te doen?

1. Een nieuwe kerk te beginnen
2. De kerk afbreken
3. De kerk weer op te bouwen
4. De kerk te hervormen

• Je (her)kent de hoofdpersonen van de Nederlandse Opstand.
• Je kunt een politieke, economische en culturele oorzaak van de Nederlandse Opstand benoemen.

• Tijdlijn van de Nederlandse Opstand
  

1515

1555

Clip bloedraad

https://www.youtube.com/watch?v=4LQrsEtmo8A&list=PL-eMgaR_7yQAzHfwDbqor6KRi6vPjDtlC&index=11

Politiek

Cultureel

Economie

Veel arbeiders en ambachtslieden verdienden weinig geld.

Door de centralisatie bepaalde de landvoogdes Margaretha van Parma zonder te hoeven overleggen met de edelen. Zij verloren hierdoor hun macht.

Veel mensen waren katholiek, maar er waren ook veel protestanten. Filips wil de protestanten uitroeien. Zelfs katholieken vonden dat hij protestanten te hard aanpakte.

Na 2 jaar mislukte oogsten was er weinig voedsel.

Filips voert vele oorlogen en om zijn huurlegers te kunnen betalen heft hij hoge belastingen.

Filips stuurt na de beeldenstorm Alva en de Raad van Beroerten om de beeldenstormers te straffen.

Sleep de personen naar de juiste omschrijving

Hij was de stadhouder van De Nederlanden

Hij was de eerste koning van het Duitse keizerrijk

Hij geloofde dat de kerk boven de koning stond.

Hij werd gestuurd door de koning om protestanten te straffen

Hij had als missie om het wereldrijk dat hij bezit katholiek te maken

Hij wilde de katholieke kerk veranderen 

Filips II

Karel V

Willem v. Oranje

Hertog van Alva

Maarten Luther

Johannes Calvijn

Sleep de gebeurtenissen in de juiste volgorde.

Calvinisten houden openlijk hagenpreken

De beeldenstorm gaat door de Nederlanden.

De Tachtige jarige oorlog (de Opstand) begint met de inval van het leger an Willem van Oranje (1568)

Edelen en calvinisten vluchten door het harde optreden van Alva.

Edelen vragen Margaretha van Parma de protestanten met rust te laten.

Filips II stuurt Alva met een leger naar de Nederlanden.

clip

https://www.youtube.com/watch?v=I2Q0dRj65-g&t=2s

clip Wilhelmus

https://www.youtube.com/watch?v=6Ir8cL-k5NI&list=PL-eMgaR_7yQAzHfwDbqor6KRi6vPjDtlC&index=32

Acte van Verlatinghe ('Ontslagbrief' voor koning Filips II) wordt ook wel de Plakkaat van Verlatinghe.

clip

https://www.youtube.com/watch?v=hb2JbzdEeKk&t=3s

Maak WB opdr. § 1.4

Vraag uitleg over dat wat je nog net weet/begrijpt.

Begrijp je nog niet alles?

• Lees het stripverhaal over de Opstand (bijlage studiewijzer § 1.4)
• Bekijk het filmpje op de volgende slide
  
• Stel de vragen die je hebt.

Willem van Oranje

• Op 11-jarige leeftijd erfde Willem van Nassau (Duitsland) het prinsdom Orange (Frankrijk).
• Dat maakte hem in één keer een van de machtigste mannen in Europa.
• Als stadhouder van Holland weigerde Willem hard op te treden tegen de protestanten. Hierdoor ontstond een langdurig conflict (ruzie) met Filips II.

Alva in de Nederlanden

1567

• Filips II heeft Alva de opdracht gegeven een einde te maken aan de opstand en de 'Beeldenbrekers' te straffen, ongeacht hun rang.
• Landvoogdes Margaratha van Parma staat niet achter het harde optreden van Alva, en treedt af. Alva volgt haar als landvoogd op.

Bloedraad en belastingen

• Voor het straffen van de schuldigen aan de Beeldenstorm, stelt Alva een rechtbank in: de Raad van Beroerte, die al snel 'Bloedraad' wordt genoemd.
• Edelen, die volgens Alva een rol hadden gespeeld, maar niet waren gevlucht, werden opgepakt en geëxecuteerd.

Den Briel: keerpunt

• Op 1 april 1572 veroveren de Watergeuzen de stad Den Briel
• Vanaf dat moment durven meer steden voor de Prins van Oranje te kiezen, en hem ook (met geld) te steunen

Alleen verder 

1579-1588

• In 1579 besluiten de Noordelijke Nederlanden samen te werken in de Unie van Utrecht om de Spanjaarden te verjagen.
• Filips is woest een geeft Willem van Oranje de schuld: hij verklaart hem vogelvrij.

Acte van Verlatinghe

1581

• Een vorst die Willem van Oranje, min of meer, ter dood veroordeeld, mag niet meer onze heer zijn!
• De Noordelijke Nederlanden besluiten Filips II af te zetten: 'ze verlaten hem als land'.
• Dat gebeurt in het document: de Acte van Verlatinghe

Minister-President Mark Rutte laat de Acte van Verlatinghe zien aan oud-president Barack Obama van de Verenigde Staten.

Het document heeft vermoedelijk óók een belangrijke rol gespeeld in Amerika: toen het land zich in 1776 onafhankelijk verklaarde van Engeland, is er een grote kans dat ze even gespiekt hebben in het Nederlandse document. Net zoals de Nederlanders wilden ok de Amerikanen namelijk van hun koning af!

Moord!

• Filips II had Willem van Oranje in 1580 vogelvrij verklaard: iedereen mocht hem ongestraft vermoorden en zou daarvoor goed worden beloond.
• Het lukt de Fransman Balthasar Gerards om Willem van Oranje te vermoorden.

Balthasar begaf zich op dinsdag 10 juli 1584 rond het middaguur naar het Prinsenhof met de mededeling dat hij Willem wilde spreken. Willems vrouw Louise van Coligny schijnt nog bezorgd te hebben gevraagd wie dat ongure type wel was, maar werd gerustgesteld. 

Willem meldde Balthasar dat hij hem na het middageten te woord zou staan. Balthasar keerde terug naar herberg De Diamant om zijn pistolen te halen.

Rond half twee verliet het gezelschap de eetzaal. Toen Willem van Oranje zijn voet op de eerste trede van de trap zette schoot Balthasar hem van dichtbij in de borst en de zij. De prins zakte in elkaar en sprak - volgens het officiële verslag - zijn beroemde laatste woorden: "Mon Dieu, ayez pitié de mon âme, et de ce pauvre peuple!", vertaald als: "Mijn God, heb medelijden met mij en mijn arme volk!". 

Volgens recente onderzoeken zou hij op slag dood moeten zijn geweest en heeft hij deze woorden niet gezegd.

10 juli 1584

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

1588

• Bij gebrek aan een geschikte kandidaat als vorst of koning, besluiten de Noordelijke Nederlanden verder te gaan als Republiek.
• De 'baas' in de Republiek werd de Staten-Generaal, de standenvergadering

De macht van de Republiek was in handen van de Staten-Generaal. De stadhouder van Holland, altijd een erfgenaam van Willem van Oranje, zou de leiding krijgen over het leger.

De landsadvocaat (later: raadspensionaris) was de belangrijkste bestuurder van de Republiek: hij zorgde voor de agenda van de vergadering en bereidde besluiten (wetten) voor.

Kaart

Vrede van Munster 1648

1. Vrede met Spanje. Spanje erkende de Republiek als zelfstandig land.
2. Zuidelijke Nederlanden blijven bij Spanje

zie studiewijzer

REP § 1.2 t/m § 1.4

Maak WB opdr. § 1.4

(zie studiewijzer voor exacte opdrachten)

HW & terugblik

• Je (her)kent de hoofdpersonen van de Nederlandse Opstand.
• Je kunt een politieke, economische en culturele oorzaak van de Nederlandse Opstand benoemen.

• Tijdlijn van de Nederlandse Opstand