H3 Herhaling

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

De Eerste Wereldoorlog

Herhaling

Spanning in Europa

M

A

N

I

A

Spanning in Europa

Militarisme

A

N

I

A

Spanning in Europa

Militarisme

Allianties

N

I

A

Bondgenootschappen

(tot 1917)

• Geallieerden: Frankrijk, Engeland, Rusland, Italië, Servië
  

• Centralen: Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Turkse Rijk, Bulgarije

• Neutrale landen: Nederland, Spanje, Zwitserland, Noorwegen, Zweden

Spanning in Europa

Militarisme

Allianties

Nationalisme

I

A

Spanning in Europa

Militarisme

Allianties

Nationalisme

Imperialisme

A

Alle oorzaken zorgen voor een eplosieve situatie in Europa

Het wachten is op het aansteken van de lont...

Spanning in Europa

Militarisme

Allianties

Nationalisme

Imperialisme

Aanslag

Aanleiding

Gavrilo Princip vermoordt Franz-Ferdinand

De kroonprins van Oostenrijk-Hongarije bracht op 28 juni 1914 een bezoek aan de Bosnische stad Sarajevo. Daar wordt hij vermoord

door de Bende van de Zwarte Hand.

Von Schlieffenplan

• Duitsland was ingesloten tussen twee vijanden: Frankrijk en Rusland
• Om een tweefrontenoorlog te voorkomen wilden de Duitsers met dit plan eerst snel Frankrijk uitschakelen, om daarna Rusland te kunnen verslaan

Loopgravenoorlog

• Het Von Schlieffenplan mislukt: de opmars van Duitsland loopt vast in Noord-Frankrijk en België
• Aan beide kanten van het front worden loopgraven gegraven

Nieuwe wapens

• Om de loopgravenoorlog te doorbreken worden uitvindingen gedaan die zorgen voor nieuwe wapens.

• Naast generaals bepalen ook steeds meer wetenschap en techniek het verloop van de oorlog.

• De Eerste Wereldoorlog wordt 'de oorlog van de uitvinders'

Neutraal

• Nederland was tijdens de Eerste Wereldoorlog, neutraal

• Neutraal betekent dat je geen partij kiest

• Voor een handelsland als Nederland is dat lastig: je handelt immers met beide partijen.

Mobilisatie

1914

• Hoewel Nederland neutraal was, mobiliseerde het leger toch: 
• ook België had zich immers neutraal verklaard, maar was toch aangevallen!

Gevolgen van 

de Eerste Wereldoorlog 

voor Nederland

Russische Revolutie

1917

Februari 1917

• Voedselrellen en stakingen

• Demonstraties tegen de Tsaar

• Voorlopige (democratische) regering

• Tsaar treedt af en wordt gearresteerd

Oktober 1917

• Onrust in Rusland blijft
  

• Duitsland(!) helpt Lenin, Rusland binnen te smokkelen (april 1917)

• Communisten o.l.v. Lenin grijpen de macht en de voorlopige regering wordt afgezet

• De Tsaar en zijn familie worden vermoord (juli 1918)
  

Vrede van Brest-Litovsk

1918

• Het communistische Rusland (later: Sovjet-Unie) sluit vrede met Duitsland en laat zijn oude bondgenoten, Engeland en Frankrijk, in de steek
• Let op: de Sovjet-Unie wordt geen bondgenoot van Duitsland.

De Verenigde Staten 

raken betrokken bij de oorlog april 1917

Oorzaken

• Het liefst zouden de Amerikanen niets met deze 'Europese' oorlog te maken willen hebben, maar...

• ...inmiddels is het 8e Amerikaanse schip door Duitsers getorpedeerd...

• ...en is ontdekt dat de Duitsers bezig zijn met het ophitsen van Mexico en Japan tegen de VS (Zimmerman-telegram)

Wapenstilstand

11-11-1918, 11 uur

• De vrede met de Russen had er niet voor gezorgd dat de Duitsers de oorlog het Westfront konden winnen.
• Uiteindelijk zorgt de komst van de Amerikanen voor de doorslag: na vier jaar is het voorbij voor Duitsland

Vredesonderhandelingen 

in Parijs

1919

Een wapenstilstand is nog geen vrede. Hierover werd 

tussen januari en juni 1919 onderhandeld in Versailles (bij Parijs)

Welke landen?

• Engeland (Lloyd George)
• Frankrijk (Clemenceau)
• Verenigde Staten (Wilson)
• Italië (Orlando)

• Duitsland mocht als verliezer niet meepraten

• Rusland, dat zijn bondgenoten in de steek had gelaten, was ook niet uitgenodigd

Vrede van Versailles

28 juni 1919

Exact 5 jaar na de aanslag op Franz-Ferdinand 

door Gavrilo Princip is de oorlog voorbij.

Leerdoelen 3.2

1. Je weet waardoor staten uiteenvielen en nieuwe staten ontstonden

2. Je weet hoe de communisten de macht grepen in Rusland

3. Je weet hoe de Sovjet-Unie ontstond en een totalitaire dictatuur werd

1. Einde Eerste Wereldoorlog

Duitsland kreeg de schuld van de oorlog, er werd afgesproken dat zij:

• Geen groot leger meer mochten hebben
• Stukken land moest inleveren
• Schadevergoedingen moest betalen
• Verdrag van Versailles (1919)

1. Verdrag van Versailles

In het Verdrag van Versailles werd ook afgesproken dat meer landen onafhankelijk werden:

-> Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk vielen uit elkaar

2+3 Russische revolutie

• Rusland was een tsarenrijk en er was veel onvrede door hongersnood.
• 1917: Lenin (leider van de radicale socialisten) doen een communistische machtsovername (Oktoberrevolutie).
• Communisme: afschaffing van het kapitalisme
• Rusland wordt de Sovjet Unie met een dictatuur (alleenheerschappij) in 1922

2+3 Russische revolutie

• Alle andere politieke partijen werden onderdrukt (ondemocratisch)
• Ze maakten het volk bang met terreur
• Tegenstanders moesten naar concentratiekampen
• Stalin volgde Lenin op

Leerdoelen 3.3

1. Je weet hoe het ging met de economie in de jaren 1920

2. Je leert hoe de Amerikaanse cultuur veranderde

3. Je weet hoe Italië een totalitaire dictatuur werd

Roaring twenties 

 

In Amerika heerste er een blind vertrouwen in de economie. Dankzij de economische groei zou welvaart binnenkort voor iedereen bereikbaar zijn. 

Consumptiemaatschappij

• Toename van consumptieartikelen, zoals de auto
• 'Status' door bezit en kopen van steeds weer nieuwe spullen.
• Meer welvaart en daardoor ook vrije tijd
• Andere invulling van vrije tijd: bioscoop, (jazz-)muziek

Hoe ontstond de economische welvaart? 

• "Live now, pay later"
  
• Andere mentaliteit
• Lopende band --> Meer productie, minder mankracht
• Vrijemarkteconomie (Overheid grijpt niet in, liberaal) 
  

3. Dictatuur in Italië

• Mussolini gebruikte propaganda -> Dit zijn manieren om zijn ideeën te verspreiden
• Posters
• Radio
• Kranten
• Films
• De dictator streefde naar een machtig Italië
• Fascisme (antidemocratisch, totalitair, gewelddadig, extreem nationalistisch en racistisch  

3.4 De crisistijd - Leerdoelen

1. Je weet hoe het ging met de economie in de jaren 1930

2. Je weet hoe antidemocratische partijen opkwamen

3. Je weet hoe Duitsland een totalitaire dictatuur werd

De economische wereldcrisis

Het nationaalsocialisme

1. Economische wereldcrisis

• Het gaat mis in 1929
• Amerikanen kochten minder producten en bedrijven gingen failliet
• Een langdurige periode van economische achteruitgang en werkloosheid
• Door de wereldwijde handelscontacten verspreiden het over de wereld, dus ook in NL

Beurskrach en crisis

• Zwarte Donderdag 24 oktober 1929: beurskrach
• 'Miljoenen aandelen zijn in één klap niets meer waard
• Daling van de handel zorgt voor een economische wereldcrisis

NSDAP 

• Anti-democratisch
• Totalitair
• Gewelddadig
• Nationalistisch
• Racistisch 

Hitler zorgt voor een grote aanhang door middel van propaganda.

Macht

• Na beurskrach groeit populariteit extreme partijen: NSDAP en communisme
• Iedere verkiezing levert de NSDAP meer zetels op
• President Hindenburg weigert Hitler Rijkskanselier te maken tot hij niet anders kan.

Hitler Kanselier van Duitsland, jan. 1933

Rijkspresident Von Hindenburg benoemt Hitler tot rijkskanselier

• Rijkspresident = gekozen staatshoofd
  
• Rijkskanselier = regeringsleider
  

Conservatieven hoopten te kunnen profiteren van een coalitie met de NSDAP.

‘Wij hebben Hitler in dienst genomen, in twee maanden hebben we hem zo in de hoek gedrukt dat hij piept.’

Oorzaken opkomst Hitler

• Duitsland leed onder het verdrag van Versailles

• Grote economische crisis

• Bevolking had behoefte aan een sterke leider.

• Onderschat door de president en de andere partijen

Gevolgen voor Duitsland

Totalitaire dictatuur:

• Tegenstanders worden gevangengenomen 
• SS (leger van de partij) maakt mensen bang
• Indoctrinatie (Hersenspoelen)
• Propaganda
• Oorlogsindustrie