Unit 2 Les 8 Desinformatie

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

Op tafel:

Je laptop

Agenda

1. Praktisch (nog 2 lessen tot proefwerkweek)

2. Fake news: o.a. wat is een konijnenhol? 

3. aan de slag: zelf fake news genereren

Op tafel: laptop

Na deze les

• Weet je het verschil tussen betrouwbaarheid en desinformatie
• Ken je de begrippen mis-, des- en malinformatie
• Heb je zelf een nepnieuwsbericht gemaakt

Praktisch

Nog twee of drie  lessen:  afmaken fake news en werken aan boekopdracht (laatste les) 

Numo op schema (4,5 uur) op weg naar 5,5 uur?

Unit 2 - Summatief

Summatief 1: schriftelijke toets in proefwerkperiode (leesvaardigheid en beoordelen van teksten op betrouwbaarheid)

Summatief 2: boekverslag (specifieke opdracht op Toddle)

Summatief 3: Numo werkwoordspelling 1F => 2F (100%)

Formatief: tekst beoordelen

Boek bijna uit?

Waar let je ook weer op om te checken of een bericht of tekst betrouwbaar is?

Wat is belangrijk bij het beoordelen van bronnen?

1. Wie is de schrijver van het stuk? 
2. Wat is het doel van de schrijver?
3. Wat voor bron/website is het ?
4. Is deze bron/site actueel?
5. Gebruikt de site zelf ook bronnen en worden deze genoemd? 

M.a.w. Kun je de informatie controleren? 

Fake News

Toelichting na video:

• De video maakt onderscheid tussen informatie en desinformatie.
• Bij informatie weet je wie of wat de bron is, kun je informatie checken en voeren feiten de boventoon. Daarbij kunnen natuurlijk altijd fouten worden gemaakt, maar dat zal de bron dan ook toegeven.
• Bij desinformatie gaat het niet om feiten. Daarbij voeren gevoelens en emotie de boventoon. 
• Aan de hand van de figuur op de volgende dia wordt duidelijk hoe desinformatie zich onderscheidt van andere misleidende of onjuiste informatie.

www.mediawijsheid.nl

www.rijksoverheid.nl

Opdracht: 

Selecteer jouw nieuws!

Het draait allemaal om intentie....

Wanneer spreken we van desinformatie?

• Licht eerst misinformatie (onjuist informatie, geen slechte intentie) en malinformatie (kloppende informatie, maar een slechte intentie) toe.
• Desinformatie is onjuiste informatie, die met een slechte intentie wordt verspreid. 
• In deze les staat desinformatie centraal en gaan we niet dieper in op malinformatie en misinformatie.

Disclaimer:

Twee voorbeelden van mis- en malinformatie worden op de volgende dia toegelicht, maar deze slide is optioneel. Dit kan ook bij deze slide worden toegelicht.

Opdracht: 

Selecteer jouw nieuws!

Voorbeelden 

Misinformatie

Malinformatie

Desinformatie

Je deelt onjuiste informatie. Het kan bijvoorbeeld gaan om verhaal dat je verkeerd hebt gehoord of begrepen. Het is in ieder geval een vergissing. Er is dan sprake van misinformatie, want er is geen bewust doel om te misleiden.

Het zonder toestemming delen van kloppende privé informatie over iemand met het doel de ander te schaden of in een kwaad daglicht te zetten, is een manier van malinformatie. Een voorbeeld hiervan is het delen van  naaktfoto's. 

Want we spreken pas van desinformatie als doelbewust onjuiste berichten worden verspreid. 

Deze slide is optioneel. Als er behoefte is aan meer uitleg van de soorten (schadelijke) informatie, komt deze slide goed van pas.

Opdracht: 

Selecteer jouw nieuws!

Polarisatie aanwakkeren

Publieke opinie beïnvloeden 

Geld verdienen

 Waarom doen mensen dit? 

Want we spreken pas van desinformatie als doelbewust onjuiste berichten worden verspreid.

• Drie belangrijke redenen waarom mensen desinformatie verspreiden zijn: geld verdienen, publieke opinie beïnvloeden en polarisatie (wordt op slide 21 nader uitgelegd) aanwakkeren. 
• Mensen verdienen geld met desinformatie door het genereren van verkeer naar websites via sensationele of misleidende inhoud. Dit verkeer kan worden omgezet in advertentie-inkomsten door middel van klikken op advertenties.
• Dat mensen geld willen verdienen spreekt misschien wel voor zich, maar waarom zouden mensen de publieke opinie willen beïnvloeden of polarisatie in een samenleving willen veroorzaken?
• Mensen willen de publieke opinie beïnvloeden om steun te krijgen voor eigen standpunten. Daarmee vergroten ze hun invloed en hun status.  
• Mensen polariseren door het wij-zij denken te versterken. Misleidende informatie wordt gebruikt om persoonlijke overtuigingen en een groepsidentiteit te versterken. Dit kan leiden tot een afname van vertrouwen in autoriteiten en in mensen onderling, wat de sociale samenhang verzwakt.

Het verkopen van vitamines die je niet nodig hebt als je (relatief) gezond eet, mis-, des- of malinformatie?

Wat zijn de mogelijke
negatieve
gevolgen van desinformatie?

Na het bespreken van de antwoorden worden voorbeelden aangehaald waarbij de impact van desinformatie duidelijk wordt. 

• Politieke stemmen gebaseerd op onjuiste informatie: Desinformatie kan leiden tot verkeerde beslissingen bij verkiezingen doordat mensen hun stem baseren op onjuiste of misleidende informatie.
• Onjuiste beelden van mensen: Desinformatie kan leiden tot misvattingen over individuen of groepen, waardoor vooroordelen worden versterkt en sociale cohesie wordt ondermijnd.
• Verlies van vertrouwen in wetenschap en journalistiek: Desinformatie kan het vertrouwen van mensen in wetenschappelijke bevindingen, nieuwsmedia en journalistiek ondermijnen, wat de basis vormt voor goed geïnformeerde besluitvorming en samenleving als geheel.

Wanneer je een keuze moet maken of als je je mening wilt vormen, heb je informatie nodig. Het is daarom wel belangrijk dat je correcte en betrouwbare informatie krijgt.

Bron: NOS

Bron: Het Parool

Bron: De Volkskrant

• Juiste informatie is essentieel bij het vormen van een mening. Het is hierbij belangrijk dat we betrouwbare informatie hebben. De mening die wij vormen heeft namelijk invloed op de keuzes die wij maken over ons leven, zoals voor welke politieke leiders we stemmen en welke beslissingen we nemen over onze gezondheid. 
• Op de slide staan drie artikelen die toelichten hoe desinformatie impact heeft gehad op de keuzes van mensen. Dit is geen oordeel over de uiteindelijke keuze van mensen (zoals het wel of niet nemen van een vaccinatie), maar het is van belang dat deze keuze is gebaseerd op juiste informatie.

Bronnen:

• Artikel over vaccinaties (NOS)
• Artikel over gezondheidgoeroes (De Volkskrant)
• Artikel over bestorming Capitool (Het Parool)

Opdracht: 

Selecteer jouw nieuws!

Polariseren 

Er zijn manipulatietechnieken die worden gebruikt om desinformatie te maken en verspreiden: 

Anderen in diskrediet brengen

Emotie gebruiken

Complotdenken

Technieken om te misleiden

Om desinformatie effectief te te laten zijn, worden bepaalde manipulatietechnieken gebruikt. Deze technieken zorgen ervoor dat mensen de desinformatie geloven én dit soort berichten zonder goed op te letten verspreiden. 

Zie jij hoe hier de techniek emotie wordt gebruikt? 

• Emotionele inhoud, is inhoud die opzettelijk de basisemoties van mensen uitbuit, zoals angst, woede of empathie. Mensen zullen de emotie voelen en ernaar handelen (delen, uiteindelijk anders stemmen, enz.). Emotionele content is veel effectiever dan feiten, omdat emotie sneller de aandacht grijpt dan feiten. 
• Uitleg afbeelding: Op het internet delen ouders foto’s van hun baby’s omringd door medicijnen en spuiten om te laten zien hoeveel vruchtbaarheidsbehandelingen het vergde om zwanger te raken. Antivaxers gebruiken deze beelden in een andere context en beweren dat baby’s deze vaccinaties toegediend krijgen na de geboorte. Er is sprake van de manipulatietechniek ‘emotie’ doordat de baby in het beeld mensen raakt. Daarnaast komt de opstelling van de spuiten in deze context over alsof de baby slachtoffer is en als het ware wordt aangevallen.

Meer informatie:

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/06/23/check-kindervaccinatie-ivf/ 

Zie jij hoe hier de techniek 'in diskrediet brengen' wordt gebruikt? 

• Je tegenstanders in diskrediet brengen is een belangrijk onderdeel van desinformatie. Het betekent dat je kwaad over iemand spreekt of iemand in een slecht daglicht zet.
• ‘Mainstream media’ is een voorbeeld van een frame dat wordt gebruikt om gevestigde media in diskrediet te brengen. Het in diskrediet brengen van mensen of organisaties helpt de reputatie van de ander naar beneden te halen.
• Wanneer iemand wordt beschuldigd van het verspreiden van desinformatie, zal diegene de bron van kritiek aanvallen. Daarmee probeert diegene de geloofwaardigheid van de kritiekgever te beschadigen.  
• Deze stickers werden verspreid naar aanleiding van berichtgeving over de Covid maatregelen.

Opdracht: 

Selecteer jouw nieuws!

Complottheoriën

Samenzweringen, ook wel complotten genoemd, kunnen worden omschreven als de overtuiging dat onverklaarbare gebeurtenissen worden geleid door een geheime groep of organisatie.

Samenzweringstheorieën worden vaak gebruikt in desinformatie-campagnes om mensen aan te trekken die overheidsinstellingen wantrouwen of andere autoriteiten wantrouwen. 

In het programma 'Danny op Straat' gaat Danny Ghosen in gesprek met iemand die in complottheorieën gelooft.

Bekijk hier het fragment

Bron: Danny op Straat - NTR - 2020 

• Samenzweringstheorieën zijn een essentieel onderdeel van online nepnieuwssites en alternatieve social mediakanalen. Samenzweringen kunnen worden gedefinieerd als de overtuiging dat onverklaarbare gebeurtenissen worden geleid door een geheime groep of organisatie. ‘Pizzagate’ is een voorbeeld uit de Verenigde Staten, maar de voorbeelden kunnen overal vandaan komen: van moslims die de Notre Dame (Parijs) in brand staken tot EU-leider die instemde met het misbruiken van kleine kinderen. 
• Samenzweringstheorieën worden vaak gebruikt in desinformatie-campagnes om mensen aan te trekken die overheidsinstellingen wantrouwen of andere autoriteiten wantrouwen. 
• Bekijk het fragment als je meer over complottheorieën wilt weten. In het programma ‘Danny op straat’ gaat Danny Dhosen in gesprek met mensen die in complottheorieën geloven.

Zie jij hoe hier de techniek complot wordt gebruikt? 

• Op TikTok worden vaak complottheorieën gebruikt om volgers te krijgen en op die manier geld te verdienen. Mensen houden van emotionele inhoud en veel mensen vinden complottheorieën spannend, dus zullen ze zich voor een langere tijd aan de video's binden en dat betekent meer advertentie-inkomsten. 

 

Meer informatie

• Archief van complottheorieën
• Artikel over complotten rond vaccinatie

Opdracht: 

Selecteer jouw nieuws!

Polarisatie

Bij polarisatie gaat uit van wij-zij denken, zoals links-rechts, echt-nep, voor-tegen, rijk-arm, etc. 

Bij desinformatie wordt er bewust gepolariseerd om een kloof tussen politiek links en politiek rechts, ‘echte media’ en ‘nepnieuwsmedia’ en bijvoorbeeld tussen burger en overheid te vergroten. 

Bekijk de introductie van de uitzending van Op1 over  stikstof. Wat valt je op?

Bekijk het fragment hier.

Bron: Op1 - EO - 2023

• Bij polarisatie gaat het om bewuste pogingen om de kloof tussen politiek links en politiek rechts, ‘echte media’ en ‘nepnieuwsmedia’ en bijvoorbeeld tussen burger en overheid te vergroten. Alles om twee groepen te creëren: links-rechts, voor-tegen, rijk-arm, enz. 
• Bij desinformatie worden bestaande ontevredenheden versterkt en kunnen ze belangrijker of populairder lijken dan ze in werkelijkheid zijn. Bij desinformatie wordt er bewust gepolariseerd om een kloof tussen politiek links en politiek rechts, ‘echte media’ en ‘nepnieuwsmedia’ en bijvoorbeeld tussen burger en overheid te vergroten. 
• Bekijk het fragment als je meer over polarisatie wilt weten. Het is de introductie van een uitzending van Op1 over stikstof.

Meer informatie:

Voorbeeld uit het echte leven

Zie jij hoe hier de techniek polarisatie wordt gebruikt? 

• Uitleg afbeelding: Dit beeld wil ons het volgende laten zien: het gehavende terrein achtergelaten door klimaatstakers (veelal middelbare scholieren) en een schoon terrein achtergelaten door de boeren na hun protesten tegen het stikstofbeleid. 
• De werkelijke context: Deze foto’s zijn niet het Malieveld, maar het campingterrein van het Belgische festival Pukkelpop. De bovenste foto is de camping na afloop van het festival. De onderste foto is het campingterrein voordat het festival begon. 
• Dit beeld wil het wij-zij denken vergroten door boeren en klimaatstakers tegenover elkaar te zetten door middel van een onjusite bewering.

Meer informatie:

https://www.nu.nl/nucheckt/6001328/nucheckt-opnieuw-misleidende-foto-verspreid-na-klimaat-en-boerenprotest.html 

Welke manipulatietechnieken herken jij?

• Dit is een fictief social media bericht waar een aantal manipulatietechnieken in te vinden zijn. 
• De leerlingen proberen de technieken te herkennen. In de volgende slide worden enkele technieken die in het bericht zijn gebruikt, uitgelicht.

'...onze kinderen                  .'

'...het grote plan van de overheid'

'#connectthedots'

'Onze regering is niet te vertrouwen.'

'#savethechildren'

Welke technieken herken jij?

• Emotie: ‘onze kinderen’, de smileys en de hashtag ‘#savethechildren’ roepen emoties bij het publiek op zoals woede of angst. 
• Complot: ‘het grote plan van de overheid’ duidt op een complot, waarbij het wantrouwen in politici wordt aangewakkerd. De hashtag ‘#connectthedots’ is een veelgebruikte term op websites en kanalen waar complottheorieën worden verspreid.
• Diskrediet: ‘Onze regering is niet te vertrouwen’ duidt op diskrediet omdat de regering in een kwaad daglicht wordt gezet.

Algoritme op (social) media

- Houdt bij welke informatie je opzoekt, aanklikt en deelt.

- Het leert wat jij leuk en interessant vindt en laat content zien die daarbij past.

Voor het algoritme maakt het niet uit of dit echt of nepnieuws is!

Welke rol speelt een algoritme bij het zoeken van informatie?

Alice in Wonderland - Rabbit Hole

Verschillende onderzoeken tonen aan hoe algoritmes van sociale media gebruikers een ‘rabbit hole’ in kunnen trekken. Op een medium als YouTube krijgen gebruikers die vaak klikken op video’s met extreme denkbeelden daar telkens meer van aangeraden. Dat kan een sneeuwbaleffect veroorzaken waardoor steeds extremere video’s op iemands tijdlijn verschijnen. Op TikTok is dat proces intuïtiever: het algoritme verzorgt een constante stroom aan filmpjes, en past die voortdurend aan op basis van hoelang je naar de voorgeschotelde filmpjes blijft kijken. Actief op een volgend filmpje klikken is dus niet nodig, dat komt automatisch in je wachtrij te staan. Het konijnenhol graaft zich nagenoeg zelf.

https://www.nrc.nl/nieuws/2023/06/30/meegesleurd-door-het-tiktok-algoritme-a4168621

Hulp?

Je buur

Steek je hand omhoog bij vragen

 

Klaar? 

Upload jouw pagina (prt scrn) 

Numo of boek lezen

Opdracht 

Maak zelf een nepnieuwsbericht

Gebruik hiervoor een news generator zoals

https://breakyourownnews.com/

Jouw fake news

Jouw fake news

Als het goed is

• Weet je het verschil tussen betrouwbaarheid  en desinformatie
• Ken je de begrippen internetbubbel, konijnenhol, algoritme
  
• Heb je zelf een nepnieuwsbericht gemaakt

Hoe staat het ervoor?

Numo: 

leerplan 

werkwoord-spelling