Onderdeel 3 Overheid en Bestuur

• Economie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 4

Lesstof Centraal Examen

Onderdeel 3 Overheid en Bestuur

De particuliere en collectieve sector

Particuliere sector

• Bedrijven
• Burgers

Collectieve sector = overheid en sociale zekerheidinstellingen

• Alle goederen en diensten die de collectieve sector levert zijn voor iedereen bestemd.
  
• De collectieve sector streeft niet naar winst.
  
• Wordt betaald uit belastingen

Bijvoorbeeld: Ziekenhuizen, politie, scholen.

Collectieve sector

• Privatisering is het overgaan van
    instellingen van de collectieve
    naar de particuliere sector
•  Nationalisatie is het overgaan
     van bedrijven of instellingen van
     de particuliere naar de
     collectieve sector.
  

Privatisering en Nationalisatie *

1989

2013

Privatisering en nationalisering

overheid

overheid

Particulier

Particulier

Privatisering

nationalisering

Subsidies en heffingen

• Subsidies: stimuleren
• De overheid geeft geld.
• Voorbeeld : de overheid geeft subsidies voor sportaccommodaties voor gehandicapten of zonnepanelen
  
  
• Heffingen: (accijns) ontmoedigen
• De overheid zorgt ervoor dat producten duurder worden.

Kennis testen 

Wat is de particuliere sector?

1. Van de overheid, wil winst maken
2. Van de overheid, wil geen winst maken
3. Niet van de overheid, wil winst maken
4. Niet van de overheid, wil geen winst maken

Wat is de collectieve sector?

1. De sector waarin non-profit organisaties werken.
2. De sector waarin individuele consumenten werken.
3. De sector waarin bedrijven werken.
4. De sector waarin de overheid werkt.

Behoren de voorbeelden tot de particuliere- of collectieve sector? 

Collectieve sector

Particuliere sector

Collectieve sector

Collectieve sector

Collectieve sector

Particuliere sector

Particuliere sector

Particuliere sector

Collectieve sector

Particuliere sector

Albert Heijn

Belastingdienst

KLM

Philips

UWV

Wat is privatisering?

1. De overheid koopt een dienst of activiteit van een particulier bedrijf om hier winst mee te maken.
2. De overheid stimuleert particuliere bedrijven om meer mensen in dienst te nemen.
3. De overheid verkoopt een dienst of activiteit aan een bedrijf in de particuliere sector.
4. De overheid beschermt het privévermogen van eigenaren van bedrijven in de particuliere sector.

Onderdelen van de collectieve sector

• De collectieve sector zijn
    instellingen die afhankelijk zijn van geld
    dat ze uit de belastingen en sociale
    premies krijgen.
  
• Deze bestaat uit:  mensen die werken voor
    de overheid, mensen die werken voor de
    gesubsidieerde instellingen (school,
    bibliotheek) en mensen die werken bij de
    instellingen die zorgen voor de sociale
    zekerheid.

Collectieve sector

Waar bestaat de Collectieve Sector uit?

Overheid

Instellingen voor Sociale zekerheid

(denk aan UWV)

Rijk

Lagere overheden:

- Provincies

- Gemeenten

- Waterschappen

Collectieve Sector

Wetgevende macht

• Regering maakt wetten en regels.
• Parlement controleert.
• Parlement toestemming geven.

Adviesorganen

Instanties die de overheid advies geven:

• Centraal Planbureau (CPB)
• Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
• Sociaal-Economische Raad (SER)

CPB

Bestudeert de gevolgen van het overheidsbeleid en doet voorspellingen over de economie

CBS

Verzamelt, bewerkt en publiceert cijfers voor de overheid, burgers en bedrijven

SER

Adviseert de regering over sociaal-economische onderwerpen, zoals bijv. pensioenen

CPB

CBS

SER

Houdt de cijfers bij

Onderzoekt gevolgen economische maatregelen

Adviseren over onderwerpen als werkgelegenheid

CBS

CPB

SER

Wat is het parlement?

1. eerste kamer
2. tweede kamer
3. eerste en tweede kamer samen
4. derde kamer

Inkomsten en uitgaven van de overheid.

Directe en Indirecte belasting

Indirecte belastingen

- BTW

- Accijns

Directe belastingen

-Loon en inkomstenbelasting

-Vennootschapsbelasting

Directe belastingen

Directe belastingen worden direct (dus rechtstreeks) aan de belastingdienst (overheid) betaald.

Belasting die je via een winkelier aan de belastingdienst (overheid betaalt), is een indirecte belasting.

Wat is een indirecte belasting?

1. Een belasting die je rechtstreeks aan de overheid betaalt
2. Een belasting die je via de belastingdienst aan de overheid betaalt
3. Een belasting die je via een winkelier aan de overheid betaalt

Indirecte belastingen

Directe belastingen

Btw

Inkomstenbelasting

Vennootschapsbelasting

Accijns

Loonheffing

Loonheffing

Wie in loondienst werkt, betaalt loonheffing:

Loonheffing bestaat uit de volgende onderdelen:

• loonbelasting
• premie volksverzekeringen (sociale premies)

Brutoloon - loonheffing = nettoloon

Loonheffing is...

1. Loonbelasting
2. sociale premies
3. Loonbelasting en pensioen
4. Loonbelasting en sociale premies

Sociale Zekerheid

Heeft als doel om mensen bestaanszekerheid te bieden.

Primaire inkomens: 

deze worden verdiend in het productieproces

• loon
• pacht/huur
• rente
• winst

Secundaire inkomens

Sommigen krijgen ook een inkomen zonder een directe tegenprestatie te leveren. Dit zijn:

• Inkomens uit overdrachten:

Zoals een WW- of bijstandsuitkering, kinderbijslag en zorgtoeslag.

Zakgeld is ook een overdrachtsinkomen.

Dit zijn allemaal secundaire inkomens

-------------------------------------------------

primaire inkomens

Tekst

Secundaire inkomens

Netto loon

Bruto

Sociale zekerheid

Sociale zekerheid

Ik kan uitleggen hoe de sociale zekerheid in Nederland is  geregeld 

Werknemersverzekering

• De WW en WIA zijn werknemersverzekeringen.
• Dit betekent dat je deze uitkeringen alleen kunt krijgen als je hebt gewerkt als werknemers. 
• Heb je nooit gewerkt of heb je een eigen bedrijf dan kun je deze uitkeringen wel vergeten.
• Alleen voor mensen in loondienst

Volksverzekeringen

Volksverzekeringen zijn sociale verzekeringen waar alle inwoners van Nederland recht op hebben.

Twee belangrijke volksverzekeringen zijn de AOW voor ouderen en de ANW voor de achterblijvende partner met kinderen van iemand die overleden is.

Sociale voorzieningen

Sociale voorzieningen zijn uitkeringen die de overheid betaald met geld uit de belastingopbrengsten.

Bekende sociale voorzieningen zijn de kinderbijslag en de bijstand. 

Actieven en inactieven

Actieven

Alle mensen met betaald werk

Niet-actieven

Mensen zonder betaald werk, die een uitkering ontvangen:

• arbeidsongeschikt of werkloos 
• boven de pensioenleeftijd.

Actieven betalen mee voor in-actieven: herverdeling inkomens (solidariteitsbeginsel).

UWV

Uitvoeringsinstituut 

Werknemers

Verzekeringen

= voor het goed uitvoeren van werknemersverzekeringen

Primaire inkomens

Secundaire inkomens

Netto inkomen

Brutoloon

Huuropbrengst

Zakgeld

Kinderbijslag

Wat is een overdrachtsinkomen?

1. Inkomen zonder dat je er een directe tegenprestatie voor levert.
2. Inkomen dat je er een directe tegenprestatie voor levert.

Sociale zekerheid

Volksverzekeringen

Sociale voorzieningen

Sociale verzekeringen

Werknemers-verzekeringen

Koppel de juiste verzekeringen aan elkaar

Sociale zekerheid in Nederland

Werknemersverzekeringen

Volksverzekeringen

WW

WIA

AOW

ANW

AKW

kinderbijslag

Werknemersverzekering

Volksverzekering

Sociale voorziening

AOW

WW

WIA

Bijstand

ANW

Kinderbijslag

AOW

WW

WIA

ANW

Werknemersverzekering

      Volksverzekering

Volksverzekeringen worden betaald met

1. belastingen
2. btw
3. accijns
4. premies

Wie zijn de 'actieven'?

1. De ondernemers
2. De mensen met betaald werk
3. De ambtenaren
4. De mensen met betaald werk + vrijwilligers