De Republiek

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Tekst

Onderzoeksvraag paragraaf 3:

In hoeverre bepaalde de burgerij de ontwikkelingen in de Republiek in de Goeden eeuw (1602-1700)?

'tijd van regenten en vorsten'

KA 23: Het streven van vorsten naar absolute macht 

KA 24: De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek 

KA 25: Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

Lesdoelen

• hoe in de Republiek een oorlogseconomie ontstond
• hoe en waardoor snelle economische groei plaatsvond

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden: 

• Confederatie (= statenbond van grotendeels zelfstandige gewesten)
• Een oorlogseconomie (een sterk leger en een sterke vloot)

• Belastingen werden betaald volgens een vaste verdeelsleutel.

• De Staten gaven obligaties uit in ruil voor leningen van rijke kooplui. 

Trippenhuis in Amsterdam. Louys en Hendrick Trip handelden in koper, teer, ijzer, wapens en munitie, en bezaten in Zweden mijnen, ovens, smederijen en geschut-gieterijen.

Volgens de regenten kon er alleen maar welvaart zijn door: 

• Economische samenwerking (bijvoorbeeld in de VOC en WIC)
• Innovatie (betere molens, droogmakerijen en nieuwe gewassen)
• Handhaven van het particularisme van steden en gewesten
• Handhaven van de gewetensvrijheid van burgers

Volgens de regenten kon er alleen maar welvaart zijn door: 

• Economische samenwerking (bijvoorbeeld in de VOC en WIC)
• Innovatie (betere molens, droogmakerijen en nieuwe gewassen)
• Handhaven van het particularisme van steden en gewesten
• Handhaven van de gewetensvrijheid van burgers

De regenten waren dan ook bereid om te investeren om dit te beschermen. 

Stadhouders streefden naar:

• Eenheid tussen de gewesten 
• Eer en aanzien voor zichzelf en hun familie

Stadhouders streefden naar:

• Eenheid tussen de gewesten 
• Eer en aanzien voor zichzelf en hun familie

Maar ze moesten de vrijheden van de steden en gewesten respecteren.

Hoe sterk waren de landen rondom de Republiek?

Hoe kon in de Republiek een Gouden Eeuw ontstaan?

-> Amsterdam

Hoe kon in de Republiek een Gouden Eeuw ontstaan?

-> Amsterdam

Hoe kon in de Republiek een Gouden Eeuw ontstaan?

-> Amsterdam

Bekijk de tabellen: 
Waar zou jij in investeren? 

Bekijk de rechtertabel:
 waarom zijn de uitgaven zo hoog? 

Moedernegotie vs. VOC 

JP Coen, stichter van Batavia

Tegenwoordig aan discussie onderhevig:

- kolonialisme onder vuur

https://dekanttekening.nl/samenleving/historicus-piet-emmer-hekelt-activistische-toon-in-slavernijdebat/ 

Hoe kon in de Republiek een Gouden Eeuw ontstaan?

Republiek trekt veel migranten

• Val van Antwerpen
• Hugenoten (Frankrijk)
• Joodse bevolking (vervolgingen)
• Seizoensarbeiders uit Duitsland 

Hoe kon in de Republiek een Gouden Eeuw ontstaan?

Hoe kon in de Republiek een Gouden Eeuw ontstaan?

trekschuit

Waarom was Amsterdam de grootste en rijkste stad?

Amsterdam groeit!

Grachtengordel Amsterdam

Amsterdamse Beurs (Koopmansbeurs)

Ontmoetingsplaats voor alles wat met handel te maken had. 

 Functies:

• Verzekeringen en leningen afsluiten
• aandelenhandel 
• huur van scheepsruimte, pakhuizen en personeel.
• Informatiecentrum (krantje wisselkoersen)

De koopmansbeurs had een enorme aantrekkingskracht op handelaren uit de hele wereld. 

Amsterdamse 

wisselbank

Ontmoetingsplaats voor alles wat met geldzaken te maken had. 

 

• Taxatie en inwisseling van geld tegen edelmetalen
• Giraal bankverkeer (transacties zonder muntgeld)
• De stad Amsterdam stond garant voor het gestorte geld
• Wereldwijde reputatie

KA: .... de bloei in cultureel opzicht van de Republiek

Rembrandt: Marten en Oopjen (1634)

Rembrandt: Portret van een geleerde (1645)

Zelfportret Rembrandt, 1669

Wetenswaardigheden 

1975: Messteken

messteken

1990: met zwavelzuur bespoten

gered door gedestilleerd water

Nachtwacht voor en in WO II

'ondergedoken' in: de duinen,

een kasteel en de mijnen

KA: De bijzondere plaats  in staatkundig opzicht van de Republiek ....

Bestuur in de Republiek

Staten-Generaal en Gewestelijke Staten

Bestuur van de 

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

• Staten-Generaal
• de (gewestelijke) Staten 
• Raadspensionaris (landsadvocaat)
• Raadspensionaris

De Staten-Generaal

• De Republiek was een oligarchie: overheidsbestuurders in steden, Staten en Staten-Generaal kwamen uit de rijke burgerij en de adel. Ze heetten regenten.
• De voorzitter van de Staten-Generaal was de raadspensionaris
• Besluiten  in de Staten-Generaal moesten unaniem worden genomen
• De Staten-Generaal beslisten over het leger, buitenlandse zaken en de handelsvloot
• De Staten-Generaal bestuurden de generaliteitslanden (bv. Staats-Limburg, Staats-Brabant en Staats-Vlaanderen)

De Staten

• De gewestelijke staten-vergaderingen waren soeverein en beslisten over alle zaken (m.u.v. de zaken waarover de SG besloot).
• De Staten benoemden de stadhouder.

De Stadhouder

• Sinds Willem van Oranje altijd de Prinsen van Oranje. 
• De stadhouder had hoge militaire functies: hij was kapitein-generaal van het leger en admiraal-generaal van de vloot.
• De stadhouder benoemde in het stadsbestuur de vroedschapsleden. 
• Officieel was de stadhouder in dienst van de Staten(-Generaal), maar wie de baas was, was niet altijd even duidelijk.....
  

Willem III

Willem II

Frederik-Hendrik

Maurits

De Raadspensionaris

• De Raadspensionaris of landsadvocaat was de belangrijkste vertegenwoordiger van het gewest Holland.
• De Raadspensionaris was de voorzitter van de Staten-Generaal
• De beroemdste raadspensionarissen waren Johan van Oldenbarnevelt (1568 tot 1619) en Johan de Witt ( 1653 tot 1672).

Johan van 

Oldenbarnevelt

Johan 

de Witt

Staatsgezinden tegen Oranjegezinden

Staatsgezinden

Leider: Raadspensionaris

Aanhangers: Rijke bestuurlijke klas

Tegen centralisatie bestuur

Vrede behouden door geen legerleider aan macht.

Oranjegezinden

Leider: Stadhouder

Aanhangers: De gewone burgers

Voor centralisatie bestuur

Legerleider moet ook leider van het land zijn

Maurits van Oranje

Stadhouder 

Van Oldebarnevelt

Raadspensionaris

Willem III van Oranje

Stadhouder

Johan de Witt

Raadspensionaris

Het begin van het einde:

1672 

(het Rampjaar)

Rampjaar 1672

Johan de Witt had in de eerste jaren succes met zijn buitenlandse politiek. Maar zijn succes daalde toen andere landen (o.a. Frankrijk) besloten de Republiek aan te vallen. 

De Republiek had een hele sterke oorlogsvloot (marine) en wist op zee Engeland en Frankrijk van zich af te slaan. Maar...het landleger hadden ze verwaarloosd. Gebieden werden hierdoor snel veroverd en kwamen dicht in de buurt van Holland. Voor het eerst werd de Hollandse Waterlinie gebruikt om legers tegen te houden. Tot grote ergernis van de boeren. 

Johan de Witt (en zijn broer) kregen van deze tegenslagen de schuld. 

Rampjaar 1672