Les 5: De mens in het landschap

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Ruimte voor de rivier

Landschappen in NL 

Landschappen in NL 

Strijd tegen water

Zelf aan de slag

Lees paragraaf 1.3 
opdrachten 2, 3, 4 en 5 op blz. 45-46

Zelf aan de slag

Lees paragraaf 1.3 
opdrachten 2, 3, 4 en 5 op blz. 45-46

      Lesdoel

Vandaag gaan we meer te weten komen over het dwarsprofiel van een rivier. We leren wat menselijke activiteiten kunnen betekenen voor vertragingstijd.

We kijken wat de maatregelen binnen het project Ruimte voor de rivier betekenen voor onze veiligheid tegen overstromingen.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Teken een rivier 

(uitzicht van boven)

- bron

- delta 

- meanders

- zijrivieren 

- stroomstelsel

- stroomgebied 

- waterscheiding 

boven/midden/benedenloop 

wat als wij bomen weg halen?

wat als alles is versteend?

Klimaat-verandering 

Wat zijn de gevolgen van klimaatverandering voor Nederland? 

1

2

3

4

Relatieve zeespiegelstijging

- zeespiegelstijging + daling van Nederland 

Dwarsprofiel rivier

Dwarsprofiel rivier

Buitendijkse maatregelen

1. Rivierbedverruiming

2. Rivierbedverdieping

3. Uiterwaardvergraving

4. Nevengeul

5. Kribverlaging

6. Dijkverlegging

7. Obstakelverwijdering

Binnendijkse maatregelen

8. Retentiebekken

9. Noodoverloopgebied

na 1995: Ruimte voor de rivier

Ruimte voor de rivier

Uiterwaardvergraving

Het geheel of gedeeltelijk afgraven van de uiterwaard zodat er meer water in het winterbed past.

Nevengeul

Relatief kleine geul die min of meer evenwijdig aan de hoofdgeul loopt en die bij een gemiddelde waterstand en bij laagwater niet of nauwelijks water afvoert, maar die bij hoogwater de afvoercapaciteit van de rivier vergroot.

Verdieping

Het uitbaggeren van het zomerbed is duur en doordat de rivier steeds nieuw slib aanvoert, helpt deze maatregel maar voor korte tijd.

Kribverlaging

Het verlagen van de kribben om bij hoogwater de opstuwing te verminderen.

Rivierbedverruiming

Het landinwaarts verplaatsen van de winterdijk om een grotere waterafvoer mogelijk te maken. Heet ook rivierbedverbreding.

Obstakelverwijdering

Verwijdering van een obstakel of begroeiing uit het rivierbed dat de waterafvoer belemmert.

Situatie voor 1995

Het dwarsprofiel veranderde sterk door:

- de aanleg van dijken en dijkverzwaring = verhoging en verbreding van dijken

- de aanleg van zomerdijken voor de aanleg van uiterwaarden= gebied tussen rivier en winterdijk dat in de zomer voor de landbouw kan worden gebruikt

- de uiterwaarden en de zomerdijk is buitendijks land = gebied tussen de rivier en de winterdijk dat niet beschermd wordt tegen overstromingen

Mensen invloed

=> ontbossing (bomen gekapt)

=> verstening (steden gebouwd)

=> rivier is gekanaliseerd

Door de mens is het regiem van rivieren onregelmatiger.

Kwetsbaarheid van de stedelijke gebieden

1

4

2

5

3

6

Vertragingstijd

tijd tussen het moment dat ergens neerslag valt en het moment van de afvoerpiek in de rivier

Vertragingstijd en piekafvoer

Piekavfoer

Vertragingstijd en piekafvoer

Kies het juiste antwoord

a. Nederland wil een lange/korte vertragingstijd van water.

b. Nederland wil een hoge/lage piekafvoer van water.

Welke maatregel?

blz. 56 Welke maatregel?

Werkvorm: Wat zien we?

Extra geul bij Deventer

Foto

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de openingsfoto

https://www.nationalgeographic.nl/milieu/2018/09/in-beeld-de-millingerwaard-uniek-natuurgebied-in-nederland

De uiterwaard aan de zijoever van de Waal ten oosten van Nijmegen ligt kort voorbij het punt waar de Rijn zich splitst in het Pannerdensch Kanaal en de Waal. Het prille groen toont zich in tientallen tinten, de meidoorns bloeien prachtig wit, overal hoor je vogels en in de verte staan twee gallowaykalfjes. ‘Altijd opletten,’ zegt Wouter Helmer, mijn gids op deze dag. ‘Bij kleintjes is er steevast een moeder in de buurt.’ De Millingerwaard is onderdeel van de Gelderse Poort, een nieuw natuurgebied van drieduizend hectare van Staatsbosbeheer, gelegen aan het begin van de Nederlandse rivierdelta.

https://www.nationalgeographic.nl/milieu/2020/05/als-het-dak-van-de-wereld-smelt

     Kleine afsluiting

dijkverzwaring

dwarsprofiel

buitendijks

binnendijks

zomerbed

winterbed

uiterwaarden

kribben

vertraginsgstijd

kanalisatie

Kleine lesafsluiting (5 min) 

Docent controleert begrip door opdrachten of vragen die de begrippen en vaardigheden van het lesdoel toetsen.

Leerlingen werken zelfstandig of in een groepje aan opdrachten, kunnen vragen stellen aan de docent maar werken grotendeels zelfstandig.

Controle van begrip vragen

Zelf aan de slag

Lees 1.3 nog één keer 

(doet wel pijn, maar jij kan het!)

Maak de opdrachten 8 t/m 13

     Grote afsluiting

Hoe heeft het menselijk handelen invloed op de kust in Nederland?
Wat zijn kenmerken van een dwarsprofiel van een rivier in Nederland?
Hoe heeft het menselijke handelen invloed op het regiem van een rivier?
Hoe heeft het menselijke handelen invloed op water in het landschap en op waterkwaliteit?

Grote lesafsluiting (5 min)

De grote lesafsluiting vindt plaats aan het eind van de les, na de zelfstandige verwerking. Controleer begrip en werkhouding.

Leerlingen geven feedback over wat ze hebben geleerd en reflecteren op hun werkhouding.

Reflectiegesprek, leerlingen geven elkaar feedback

retrieval practice

https://quizlet.com/nl/744072910/vwo-5-wonen-in-nederland-flash-cards/?i=1fo1jg&x=1jqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

quizlet.com