Pragmatiek 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

We gaan nu 10 minuten lezen

Wat gaan we doen?

Herhaling vorige les

Implicaturen

Betekenis en bedoeling

Verschil tussen:

- wat er letterlijk gezegd wordt

- wat de bedoeling is van de spreker

Conversationele implicatuur

Een conversationele implicatuur is een betekenis die af te leiden is uit (‘geïmpliceeerd wordt door’) wat iemand zegt, gegeven de context waarin die dat doet.

Waarom zeggen we niet gewoon wat we bedoelen?

Waarom zeggen we niet gewoon wat we bedoelen?

De eerste reden is het vermijden van gezichtsverlies. 

Stel, een tiener is verliefd op een klasgenote en wil haar mee uitvragen.

Als hij dat op een directe manier doet, wat trouwens nog niet eens zo heel makkelijk is, en ze zegt nee, dan is de kans groot dat de relatie door die afwijzing verstoord raakt. 

Beide partijen proberen dat in het algemeen te vermijden. Dit doen we dan juist indirect.

Coöperatie-principe

Mensen hebben het aangeboren vermogen om te begrijpen dat andere mensen net als zij het vermogen hebben om na te denken en te redeneren, en kunnen heel goed uit de context afleiden wat een ander ongeveer denkt.

Voorbeeld

Spreker A: Zou ik wat geld van je kunnen lenen?' 

Spreker B: Mijn portemonnee ligt boven. 

Uit het antwoord van spreker B kan spreker A tevens de bevestiging van zijn vraag afleiden, ook al bevat het antwoord als zodanig geen enkele expliciet geuite bevestiging of ontkenning.

Voorbeelden van taalhandelingswerkwoorden

1a. Ik beloof je dat ik niet meer tegen je zal liegen.

1b. Ik raad je aan om hem niet meer te geloven.

Het aardige van dit soort zinnen is dat je iets doet door het te zeggen.

Na het uitspreken van Voorbeeld 1a heb je daadwerkelijk een belofte gedaan, met de verplichting om na te komen wat je beloofd hebt. In Voorbeeld 1b heb je het advies gegeven door het te zeggen.

Impliciete taaldaden

De meeste taaldaden zijn impliciet. Dat er een taaldaad verricht wordt, is dan niet aan de vorm van de uiting te zien, maar moet worden afgeleid uit de context.

Een impliciete taalhandeling is, met andere woorden, een uiting die een andere lading heeft dan de letterlijke betekenis.

Maak de opdrachten in de classroom.