herhaling

• Biologie
• MBO
• Studiejaar 3,4

Herhaling

Vertering, gaswisseling, transport en uitscheiding

Glucose omzetten

Planten kunnen glucose omzetten in andere energierijke stoffen, zoals koolhydraten, eiwitten en vetten.

Dit zijn organische stoffen

Scheikunde weergave van een organische stof 

Structuurformule van glucose

C6H12O6

Op elke hoek zit een C atoom, in totaal 6. Er zijn zes O atomen en 12 H atomen

Ruimtelijk model van glucose

C6H12O6

Glucose wordt omgezet in eiwitten, koolhydraten of vetten. De deeltjes van eiwitten heten aminozuren

20 verschillende aminozuren

• 8 kan je lichaam zelf maken
• 12 moet je uit je eten halen. Deze 12 heten essentiële  aminozuren.

Van losse aminozuren kun je 

nieuwe eiwitten maken.

Vetten/lipiden

• Essentiele vetzuren dus via voedsel
• Brandstof (1g vet = 38kJ)
• Reserve-energiebron onder huid en rond organen
• Warmte-isolerend
• Bouwstoffen in membranen

Mechanische vertering

Chemische vertering

Speeksel

In speeksel zit het verteringsenzym Amylase, dit knipt de lange zetmeelketens in stukken van 2 glucose moleculen: maltose

Maagsap en maagzuur

Maagzuur zorgt voor de omzetting van pepsinogeen (maagsapklier) tot pepsine.

Pepsine knipt de lange

eiwitketens in aminozuren

12 vingerige darm

voedselbrij is zuur: effect op openen en sluiten maagportier

Gal: voor emulgeren vetten -> oppervlakte vergroting

Alvleessap: lipase -> vetten in vetzuren en glycerol

amylase -> zetmeel tot maltose 

peptidasen breken eiwitten af 

Darmen

Meer afgebroken vetten vetzuren zorgen voor een pH tot 7

Zetmeel: Maltose verder verteerd door maltase -> glucose

Eiwitten: peptiden verder verteerd tot aminozuren

dunne darm

* resorptie van voedingsstoffen

• monosachariden (koolhydraten)
• vetzuren en glycerol
• aminozuren

* groot oppervlak = meer resorptie

• darmplooien
• darmvlokken
• microvilli

Bloedsomloop bij mensen

BINAS 84A

Bovendruk

Maximale druk op het moment dat de kamer samentrekken

Bloeddruk rond 120/80 mm Hg is normaal

Onderdruk

Minimale druk tijdens de hartpauze

(mm Hg = millimeters kwikdruk)

Vorming van bloed

Bloedcellen worden gemaakt vanuit stamcellen in het rode beenmerg

Cellen

Cellen bestaan uit celorganellen.

Niet elke cel heeft dezelfde celorganellen.

Dierlijke cellen en plantaardige cellen hebben dezelfde maar ook verschillende celorganellen.

Celorganellen

Alle onderdelen van de cel met een eigen functie heten celorganellen.

• Mitochondriën: verbranding
• Ribosomen: ruwe eiwitten
• Golgi apparaat: fine tuning

Dus voedingstoffen moeten naar binnen

Stoffentransport

Passief transport kost geen energie, actief transport kost energie (ATP).

Kleine deeltjes die door de membraan kunnen

Grotere deeltjes die niet door de membraan kunnen, alleen het vocht wordt verdeeld tot de verhouding gelijk is.

Filtratie

Als bloed bij de haarvaten komt wordt een deel van de bloedplasma de haarvaten uitgeperst (door de bloeddruk!). 

Dit heet filtratie.

Hier zitten voedingsstoffen en zuurstof in opgelost.

Bloedcellen en grote eiwitten blijven achter.

Weefselvloeistof

Weefselvloeistof zit om alle cellen van een weefsel heen. Stoffen die cellen nodig hebben kunnen ze uit de weefselvloeistof halen (zuurstof, voedingsstoffen)

 

En stoffen die ze niet nodig hebben geven ze af aan het weefselvloeistof (afvalstoffen, CO2).

Lymfevaten

De colloïd osmotische druk is niet voldoende om alle vloeistof die uit het haarvat gefilterd is weer terug te halen.

Zonder lymfevaten zou er veel vocht in de organen achterblijven.

Lymfeknopen/ lymfeklieren

Verspreid over het lichaam liggen in het lymfevatenstelsel ook lymfeknopen.

In de lymfeknopen wordt de lymfe gezuiverd van o.a. ziekteverwekkers.

Uitscheiding

• Verwijderen van stoffen uit het bloed
• Longen verwijderen koolstofdioxide
• Huid verwijdert water en zout met zweet
• Nieren verwijderen water en ureum
• Darmen verwijderen niets uit het bloed. Poep is eten dat je niet hebt kunnen verteren.

pO2

p is de druk 

eenheid van p is Pascal (Pa)

Als de O2 druk (pO2) in een 

weefsel laag is, neemt het

weefsel veel O2 op en 

omgekeerd

O₂ bindt aan hemoglobine

HbO₂ = oxyhemoglobine

CO₂  wordt H⁺ en HCO₃^-

H⁺ bindt aan hemoglobine

HCO₃^- in bloedplasma

Hb laat O₂ los

Transport O₂

Functies van de lever

Vorming van gal

Homeostase

ammoniak.

o.a. niet essentiele vetzuren.

Overtollige aminozuren afbreken tot ammoniak

De homeostase

De lever voert controle uit op de samenstelling van het bloedplasma.

De lever zet stoffen om en door opslag en uitscheiding van stoffen zorgt het voor het interne mileu.

Emulgeren van vetten

De lever produceert gal

Het bevat onder andere water en galzuren
Opgeslagen in de galblaas
Het emulgeert vetten en oliën

Afbraak van bloedcellen

De lever breekt oude en beschadigde rode bloedcellen af 

Hemoglobine wordt afgebroken, ijzer wordt opgeslagen de rest wordt bilirubine.

Bilirubine wordt via de galwegen uitgescheiden

(geeft de bruine kleur aan de ontlasting)

Koolhydraat stofwisseling

• De lever kan het glucosegehalte in het bloed beïnvloeden
• Door glucose om te zetten naar glycogeen en op te slaan (m.b.v. insuline)
• Of door glycogeen om te zetten naar glucose (m.b.v. glucagon)

Eiwitstofwisseling

De lever produceert eiwitten uit aminozuren die zijn opgenomen in de dunne darm

Het afbreken van overtollige aminozuren:

1. de stikstofgroep wordt afgesplitst en omgezet in ammoniak
2. Ammoniak wordt omgezet in ureum
3. Ureum wordt afgegeven aan het bloed en door de nieren uitgescheden

Vetstofwisseling

Niet essentiële verzuren worden gevormd uit andere vetzuren, aminozuren, of monosachariden zoals glucose.

Een klein deel vet wordt in de lever opgeslagen

Gifstoffen

De lever heeft een ontgiftende werking.

Gifstoffen worden door de lever uit het bloed gehaald

en onwerkzaam gemaakt.

Een deel van de onwerkzaam gemaakte stoffen wordt

door de nieren uitgescheiden.

De bouw van de lever

Een leverlobje is zeshoekig en 1 mm in doorsnee.

Op de hoekpunten van het leverlobje zitten aftakkingen van de leverslagader, de poortader en de galgang.

In het midden zit de aftakking van de leverader

Bouw van de nier

• Nierschors, niermerg, nierbekken 
• nierslagader en nierader
• urineleider
• 1 miljoen niereenheden (nefronen)
  

Bijnier = hormoonklier die bovenop elke nier ligt.

Niereenheid = nefron

Kapsel van Bowman + glomerulus = lichaampje van Malpighi

Lus van Henle

Met name in lus van Henle vindt terugresorptie plaats.

In dalende deel vooral water (osmo waarde stijgt).

In stijgende deel vooral zouten (osmo waarde daalt). 

Terugresorptie

Terugresorptie vindt plaats in:

- Tubulus,

- Lis van Henle

- Verzamelbuis

Vergelijk BINAS 85C

Vorming urine

In een niereenheid (nefron) wordt urine gevormd.

De ultrafiltratie in lichaampjes van Malpighi --> vorming van voorurine

Terugresorptie heropname bruikbare stoffen in het bloed: lis van Henle, verzamelbuis, tubulus

Doorbloeding nieren

Per minuut stroomt er ruim 1 liter bloed door de nieren.

Hart -> aorta -> nierslagader -> kleinere nierslagadertjes -> Glomerulus -> haarvaten rond nierbuisjes  -> kleinere nieradertjes ->  nierader  ->

--> onderste holle --> Hart