Thema 4 - Blok 3: Rampen in de Middeleeuwen

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo b, k, t
• Leerjaar 1

Blok 3 Rampen in de Middeleeuwen

Deelvraag:

Wat waren de oorzaken en gevolgen van rampen in de Middeleeuwen? 

Blok 3 Rampen in de Middeleeuwen wat waren de gevolgen?

De Tijd van Monniken en Ridders is:

1. van 500-1000
2. van 1000-1500
3. hetzelfde als de Vroege Middeleeuwen
4. hetzelfde als de Late Middeleeuwen

Wat weet jij al van de
Middeleeuwen?

Agrarische Samenleving

• Na de val van het Romeinse Rijk werd het onveilig in Europa
• Er was geen sterk leger meer en wegen werden niet langer onderhouden.
• De handel kwam 'stil' te liggen en dorpen werden autarkisch = zelfvoorzienend

De Romeinse agrarisch-stedelijke samenleving werd weer een agrarische samenleving.

De samenleving was verdeeld in drie standen:

1.  Geestelijken (bidden tot God)
2.  Edelen (beschermen, spreken recht, heffen belasting)
   
3.  Boeren en horigen (werken = herendiensten)
   

Hongersnood

landbouw 900 n. chr.

Tijd van de monniken en ridders

• Einde van het Romeinse Rijk: veel oorlog weinig handel
• Boeren verbouwen wat ze zelf nodig hebben: geen specialistie, opbrengst is laag
• Boeren moeten een deel van hun oogst afstaan aan hun heer

Gevolg er komen veel hongersnoden

Waarom werd er bijna niet meer gehandeld na de val van het Romeinse Rijk?

1. Mensen wilden liever weer aan ruilhandel doen.
2. Er was geen sterk leger meer om te zorgen voor de veiligheid in het land.
3. De wegen werden niet meer onderhouden
4. Er waren minder opbrengsten dus dan kan je ze ook niet verkopen. .

Waardoor ontstonden er hongersnoden in de Middeleeuwen

1. Er waren te weinig boeren
2. Er was veel droogte in de Middeleeuwen
3. boeren verbouwden alleen wat ze zelf nodig hadden
4. Boeren moesten een deel van hun oogst aan hun heer geven

Uit welke drie standen bestond de middeleeuwse standensamenleving?

1. Boeren, ridders en horigen
2. Geestelijken, boeren en ambachtslieden
3. Edelen, boeren en horigen
4. Boeren (horigen), geestelijken en edelen.

Samengevat 

• Na de val van het Romeinse Rijk werd onveilig in Europa, de handel kwam stil te liggen.
• Boeren zochten bescherming tegen bendels en/of Vikingen en woonden in de buurt van de heer en het kasteel. Ze deden hiervoor herendiensten en betaalden belasting. 
• Europa kenden meerdere rijken. De koning/Leenheer kon zo'n groot land niet besturen/beschermen en 'leende' zijn land uit en liet het besturen door vazallen/leenmannen. In ruil voor trouw. 

Hoe noemen we de klusjes die de horigen moesten doen voor de landheer?

1. slavenarbeid
2. pacht
3. rotklusjes
4. herendiensten

De vikingen vallen aan

800- 918 na Chr.

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

900: Vikingen gaan met hun schepen vanuit Scandinavie op rooftocht.

Noormannen

• Rond het jaar 900 vertrekken de Noormannen (of Vikingen) vanuit Scandinavie. (Boeren)

• De Vikingen hebben erg goede schepen.
  
• Ze gebruikten hun schepen om handel te drijven, maar ook om op rooftocht te gaan.
• De vikingen ontdekken dat Europa zwak is en roven steeds meer spullen bij elkaar

De Vikingen geloofden dat ze in het Walhalla (de Vikinghemel) kwamen als zij dapper vochten. Sterven in de strijd was de hoogte mogelijke eer.
Valt het je ook op dat de Vikingen op de afbeelding helmen zonder hoorns dragen... Dat komt omdat de hoorns er later bij bedacht zijn, in het echt hadden ze dat helemaal niet!

De oudste zoon erfde het grootste stuk land, de anderen kinderen kregen ook een klein stukje land.

1. goed
2. fout

De vikingen waren van oorsprong

1. boer
2. indianen
3. ridders
4. rendierjagers

Schepen

Om te reizen bouwden de Vikingen goede schepen, de bekendste is het langschip. Dit schip was snel en licht, en geschikt voor handel en oorlog. Ze konden met die schepen goed op de zee en goed op de rivieren varen, een groot voordeel!

Op de voorkant werd vaak uit hout een draken- of slangenkop gesneden om tegenstanders bang te maken en boze geesten te verjagen.

Wat is het vaderland van de Vikingen?

1. Scandinavië
2. IJsland
3. Zweden/Noorwegen
4. Walhalla

• Vikingen kwamen niet alleen om te plunderen
  
  
• Soms bleven ze in de nieuwe gebieden wonen om het land te bewerken
  
  
• Vooral Noorse vikingen waren opzoek naar landbouwgronden, omdat het land in Noorwegen rotsachtig is en niet zo geschikt voor landbouw

Toen de vikingen weg waren

• veel kloosters verwoest. Veel kennis verloren
  
• Handel neemt af door onveiligheid
  
• Ridders bouwen kastelen om zich te beschermen tegen de vikingen
  

De pest in Europa

De pest door de ogen van schilder Pieter Brueghel de Oude (1562). Voor veel mensen moet de pest zo zijn ervaren: overal dode mensen en complete steden die zijn verlaten.

Wat weten jullie over de Pest

De pest in Europa

• In 1347 komt de pest aan in Europa: vanuit het zuiden richting het noorden
  
• Via de handel verspreidt de ziekte zich razendsnel door Europa 
  
• De viezigheid en het ongedierte in de middeleeuwse steden helpen ook mee in het ontstaan van de grote pestepidemie van 1347 tot 1351 
  
• Uiteindelijk sterft 1/3 van de Europese bevolking, ongeveer 20 miljoen mensen.
  

De pest door de ogen van schilder Pieter Brueghel de Oude (1562). Voor veel mensen moet de pest zo zijn ervaren: overal dode mensen en complete steden die zijn verlaten.

De verspreiding van de pest tussen 1347-1351

1347

midden 1348

begin 1349

eind 1349

1350

1351

kleine uitbraak van de pest

Kenmerken van de Pest

• Zwarte bulten bij oksels en nek
• Koorts
• Bloed hoesten
• Was je besmet? Dan was het risico dat je doodging 60 tot 80 procent!

Masker

Het masker bedekte het hele hoofd tegen de lucht van de pest. Men dacht namelijk dat door lucht de pest verspreidt werd. In de snavel van het masker zat vaak knoflook, kruiden of bloemen om de stank van de zieken en doden op afstand te houden.

Stok

De stok was een manier van de dokter om de zieken te behandelen zonder ze te hoeven aanraken.

Mantel

Deze mantel was vaak van leer. En diende als bescherming tegen de vlooien van de ratten die de pest verspreidden. Maar dat wist men toen nog niet.

Handschoenen

De handschoenen zorgden ervoor dat de handen niet direct in contact kwamen met de zieken.

Hoed

De hoed had geen functie. Dit vonden ze gewoon mooi!!

Laarzen

De laarzen waren gemaakt van leer. Deze waren bedoeld om viezigheid tegen te houden. Vooral in de straten van de stad.

Waardoor wordt de pest verspreidt?

1. Ratten
2. Vlooien
3. Katten
4. Honden

Hoe wordt de pest ook wel genoemd?

1. Pukkelkoorts
2. De zwarte koorts
3. De zwarte dood
4. Rattenpukkels

tussen welke jaartallen werd de pest verspreid?

1. 1347-1351
2. 1247-1250
3. 1347-1349
4. 1346-1349

Welke groep krijgt de schuld van de pest?

1. Christenen
2. Moslims
3. Joden
4. Heidenen

Gevolgen van het pestepidemie

• Ongeveer 1/3 van de Europese bevolking komt om. 
• Er ontstaat totale chaos in Europa.
• Joden werden de zondebok en werden vermoord.
• Twijfels over het (katholieke) geloof. Was dit wel het ware geloof? Waarom zou God zo zwaar straffen? 

Ellende in Europa

Steden waren kleiner en armer

te weinig boeren om het land te 

bewerken

Voedsel werd duur

Boeren stelden eisen aan hun heer: ze willen geld voor hun werk

Watersnood in Nederland

De Sint-Elisabethsvloed 1421 

• Nederland had in de middeleeuwen veel last van overstromingen= watersnoden
• 1421: Sint-Elisabethsvloed. Polder de Grote Waard en 30 dorpen verdwijnen onderwater
• Oorzaken dijken slecht onderhouden doordat er veel oorlog was
• Na de ramp: aanleg van nieuwe dijken droogleggen van De Grote Waard
• Na 3 jaar klaar, maar toen kwam er een nieuwe watersnood: ontstaan van de Biesbosch

Welk gebied in Nederland is ontstaan door de Sint-Elisabethsvloed?

1. De Noordoostpolder
2. Het Markermeer
3. De Biesbosch
4. Het Tjeukemeer

Watersnoodramp 1953

Ooorzaken:

• slechte dijken
• Zware noordwester storm
• Springvloed

Na de Ramp:

• Berichten in bioscopen, op de radio en in kranten
• Veel hulpverlening
• Deltaplan

Huizen die door de Scandinavische landen werden geschonken aan de slachtoffers van de ramp

Het Deltaplan

- De Deltawerken 

- Dijken en dammen 

- Veiliger wonen 

Waarom zijn de Deltawerken aangelegd?

1. Om werk te hebben tijdens de crisisjaren na 1933.
2. De watersnoodramp van 1953.
3. De Sint-Elisabethsvloed van 1421.

Wat wordt er niet gedaan om een watersnood te voorkomen?

1. Stormvloedkering
2. Dijken versterken
3. Zandzakken plaatsen
4. Water oppompen

Wat is de overeenkomst tussen De Sint-Elisabethsvloed en de watersnood ramp in 1953

1. Na beide rampen werden er deltawerken aangelegd
2. Bij beide rampen was een oorzaak slecht onderhoud en verzwakte dijken door oorlog
3. Bij beide rampen was de oorzaak dat er door oorlog geen dijken waren aangelegd

That's it! 

In sneltreinvaart door blok 3. 

Volgende les behandelen we blok 4.

Maak blok 3 af, stel vragen als je opdrachten niet snapt en kijk na. De antwoorden vind je in de bestanden van Teams.