Paragraaf 10.1 - Man en vrouw [4]

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 4

10.1 Man en vrouw

Leerdoel(en) van deze les:

• Je kunt de geslachtskenmerken van jongens en meisjes in verschillende levensfasen beschrijven

10.1 Man en vrouw

Wat zijn geslachtskenmerken?

Geslachtskenmerken
> kenmerken voor man of vrouw

• Primaire geslachtskenmerken
  - vanaf je geboorte aanwezig
  - jongen > balzak en penis
  - meisje > vagina en schaamlippen
  
• Secundaire geslachtskenmerken
  - ontstaan na begin puberteit (onder invloed van geslachtshormonen!)

10.1 Man en vrouw

Vruchtbaar

In de puberteit worden jongens en meisjes vruchtbaar

• Nu kunnen ze geslachtcellen aanmaken
• Ook wel voortplantingscellen genoemd
• Mannen maken zaadcellen
• Vrouwen maken eicellen
• Voortplantingscellen ontstaan in de geslachtsorganen

10.1 Man en vrouw

Leerdoel(en) van deze les:

• Je kunt de bouw en werking van de geslachtsorganen van een man beschrijven
  

10.1 Man en vrouw

Hoe werken de geslachtsorganen van een man?

• Zaadcel heeft een kop (met celkern) en
  een staart (om voort te bewegen)
  - Zaadballen gaan zaadcellen maken (vanaf puberteit)
  - Zaadcellen worden opgeslagen in bijballen
  - Zaadballen en bijballen liggen in de balzak
  
  
• Zaadcel van een man + eicel van een vrouw = baby

10.1 Man en vrouw

Zaadlozing

• Erectie is een stijve penis
• Bij een erectie gaat extra bloed naar de zwellichamen
• Als een man klaarkomt krijgt hij een zaadlozing
  - Zaadlozing is zaadcellen met vocht
• Route zaadcel: bijbal > zaadleider > langs zaadblaasjes en prostaat > urinebuis

• Zaadblaasjes en prostaat voegen zaadvocht toe aan zaadcellen
• Zaadvocht en zaadcellen samen heet sperma

10.1 Man en vrouw

Leerdoel(en) van deze les:

• Je kunt de bouw en werking van de geslachtsorganen van een vrouw beschrijven

1

2

3

4

5

6

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10.1 Man en vrouw

Hoe werken de geslachtsorganen van een vrouw?

1. In de eierstokken zitten onrijpe eicellen in kleine
   blaasjes > follikels
2. Tijdens rijpen van eicel komt er meer vocht in follikel
   > follikel groeit > eicel groeit ook 
3. Na enige tijd (1x per maand) barst follikel open > eisprong/ovulatie > rijpe eicel komt in eileider

• eicel kan in eileider worden bevrucht door zaadcel > vlak voor of na eisprong
• zaadcellen zwemmen vanuit vagina via baarmoeder naar eileiders
• wordt de eicel niet bevrucht > sterft af en wordt afgebroken

10.1 Man en vrouw

Menstruatiecyclus

1. Menstruatie en rijping van een eicel
   - cyclus begint met menstruatie en duurt gemiddeld 28 dagen
   - een vrouw verliest dan enkele dagen menstruatievocht (slijm met bloed)
   - ondertussen begint in een van de eierstokken een nieuwe eicel te rijpen
2. Baarmoederslijmvlies wordt dikker
   - na menstruatie groeit baarmoederslijmvlies aan
   - baarmoeder wordt geschikt om een baby te laten groeien
3. Eisprong (ovulatie)
   - 14 dagen na begin cyclus (begin menstruatie)
   - eicel blijft 12 tot 24 uur in leven
4. Baarmoederslijmvlies blijft dik
   - eicel niet bevrucht? Baarmoederslijmvlies sterft af en laat los.
   - 2 weken na de eisprong (ovulatie) begint een nieuwe cyclus
   
   

10.1 Man en vrouw

10.1 Man en vrouw

Leerdoel(en) van deze les:

• Je kunt uitleggen op welke manieren je een zwangerschap kunt voorkomen

10.1 Man en vrouw

Hoe voorkom je een zwangerschap?

Voorbehoedmiddel > zorgt ervoor dat een vrouw niet zwanger raakt

• Condoom (enige die soa's ook voorkomt)
  - voorkomt dat zaadcellen bij de eicel komen
  
• De pil
  - hormonen zorgen ervoor dat er geen eicellen rijpen
  - hierdoor geen eisprong en kan er geen bevruchting plaatsvinden
  - 3 weken slikken, daarna stopweek (menstruatie)
• Spiraaltje
  - wordt in de baarmoeder geplaatst
  - voorkomt dat bevruchte eicel kan uitgroeien tot een baby
• Pessarium
  - sluit de baarmoedermond af, zaadcellen kunnen de eicel niet bereiken

10.1 Man en vrouw

Sterilisatie

• Man
  - zaadleiders worden doorgesneden en afgebonden
  - zaadcellen kunnen de penis niet meer verlaten
  - wel een zaadlozing, maar zonder zaadcellen
  

• Vrouw
  - eileiders worden doorgesneden en afgebonden
  - rijpe eicellen kunnen niet meer naar de baarmoeder
  - zaadcellen kunnen de rijpe eicellen niet meer bereiken
  - menstruatie vindt gewoon plaats

10.1 Man en vrouw

Onbetrouwbare methoden

• Periodieke onthouding
  - geen geslachtsgemeenschap in de vruchtbare periode
  - voordeel: geen voorbehoedsmiddelen nodig
  - nadeel: eisprong (vruchtbare periode) is moeilijk te bepalen
  
• Onderbreking van de geslachtsgemeenschap ("voor het zingen de kerk uit")
  - vlak voor de zaadlozing de penis terugtrekken uit de vagina
  - voordeel: geen voorbehoedsmiddelen nodig
  - nadeel: de man is soms te laat met terugtrekken en in het voorvocht kunnen ook zaadcellen aanwezig zijn