3.8 DNA technieken

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

3.8 DNA-technieken

Herhaling: begrippen

Allel                                                       Soort

Heterozygoot                                   Rudimentair orgaan

Intermediair fenotype                  Verwantschap

F2                                                           Mutatie

Stamboom

Mutagene invloed

Natuurlijke selectie

Antwoord

Leerdoel van 3.8 DNA technieken

Je kunt enkele DNA-technieken in de biotechnologie beschrijven.

Vraag jezelf continu af: Wat vind ik hier van? Is dit vooruitgang of gaat dit te ver?

Biotechnologie

Biotechnologie: Technieken waarbij levende organismen worden gebruikt om producten voor mensen te maken. Je ,kunt hier zeer interessante opleidingen in volgen na middelbare school.

Voorbeeld van traditionele biotech waar géén DNA-technieken wordt gebruikt.

Voedselproductie met schimmels en bacteriën, bijvoorbeeld:

- brood, bier en wijn met gist (=schimmel)

- yoghurt en zuurkool met bacteriën.

Genetische modificatie (GMO)

  = verzamelnaam voor technieken waarbij DNA wordt veranderd / verplaatst. 

Organismen die genetisch gemodificeerd zijn, noem je

transgeen.

Recombinant-DNA technieken

Recombinant-DNA-technieken: DNA overbrengen van de ene naar de andere soort.

--> bacteriën krijgen  gen ingebracht dat verantwoordelijk is voor de productie van insuline. 

--> Deze bacteriën zijn kleine insuline-fabriekjes

 --> productie medicijn voor suikerziekte.

Gentherapie

Voor gentherapie worden cellen genetisch aangepast (gene editing) om een ziekte met een genetische oorzaak te genezen.

Recombinant-DNA techniek

• DNA van de ene soort overbrengen naar een andere soort.
• Eigenschappen kunnen overgebracht worden.

Crispr-Cas

techniek

Crispr-cas:

Hiermee kan je heel nauwkeurig DNA 'knippen' (verplaatsen in ander organisme) en 'plakken'.

Vorm van gene-editing: techniek om genen te repareren, te verwijderen of juist toe te voegen in het DNA van een organisme.

Gebruikt voor gentherapie: ziekte-veroorzakend gen repareren of vervangen door gezond gen.

Crispr-Cas zorgde voor opschudding in de Corona-pandemie.

Klonen

Kunstmatig zorgen voor nakomelingen die allemaal hetzelfde genotype hebben, noemt men kloneren.

Bekende manieren:

embryosplitsing

celkerntransplantatie.

Klonen: embryosplitsing

Celkerntransplantatie

Klonen

Andere DNA technieken: Vergelijk DNA bij oplossen misdaden 

• Elk mens heeft zijn eigen unieke DNA. Deze kan je halen uit de cellen in je bloed, sperma, huidschilvers, haar.

• Het zichtbaar maken van het DNA als                                                                              een patroon van strepen en banden.

• Uit het DNA kan het fenotype 

        achterhaald worden.

Als het kan, zijn ouders het aan hun kinderen verplicht om een afwijkend uiterlijk bij hun kind te voorkomen.

Ja, als ouder heb je recht op een mooi, gezond kind; net zoals jouw kind ook weer recht heeft op mooie, gezonde kinderen.

Nee, ouders hebben het recht niet het uiterlijk van hun kind te bepalen; 'schoonheid is ook maar een mening.

Ja, je kind zal dan minder snel afgerekend worden op zijn uiterlijk, en heeft dus meer kansen in de toekomst.

Nee, zo belangrijk is uiterlijk schoon nu ook weer niet; het gaat om het innerlijk.

Wat is de verzamelnaam van technieken waarbij organismen worden gebruikt om producten te maken voor de mens?

1. DNA- recombinant techniek
2. Genetische modificatie
3. Biotechnologie
4. Klonen

Wat wordt er gedaan bij recombinant-DNA-techniek?

1. Met behulp van bacteriën wordt van melk yoghurt gemaakt.
2. In het DNA van een organisme wordt nieuwe erfelijke informatie aangebracht.
3. Door het gebruik van gisten wordt brood, bier en wijn bereid.
4. Nieuwe klonen worden gemaakt van gunstige organismen.

Sleep de begrippen naar de juiste omschrijving

verzamelnaam voor technieken waarbij DNA wordt veranderd / verplaatst.

Technieken waarbij DNA van de ene soort overgebracht worden naar een andere soort.

De verzamelnaam van technieken waarbij men organismen gebruikt op producten voor de mens te maken

Een organisme dat genetisch gemodificeerd is noem je....

Genetische modificatie

Recombinant-DNA-technieken

Biotechnologie

Transgeen

Aan de slag!

Thema 3, basisstof 8

Klaar? Afmaken afsluiting