Wet Zorg en Dwang (WZD)

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Wet Zorg en Dwang 

Wetten in de gezondheidszorg

Waar denk je aan bij
de Wet Zorg en Dwang?

- Waar denk je aan bij WZD? 

- Koppeling maken naar theorie.

Wetgeving onvrijwillige zorg

Vroeger was er de Wet Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz).

Sinds 1 januari 2020 is er gekozen voor onderscheid van zorgvragers in de volgende 2 wetten.

De groepen cliënten waarop de Bopz van toepassing is, verschillen echter sterk. 

Om de wetgeving beter af te kunnen stemmen op die verschillen is gekozen voor afzonderlijke wetten. 

De Wzd is van toepassing op cliënten met een psychogeriatrische aandoening en cliënten met een verstandelijke beperking. 

Voor de geestelijke gezondheidszorg geldt de Wet verplichte geestelijke gezondheidzorg (Wvggz). 

Beide wetten zijn op 1 januari 2020 in werking getreden

Wet Zorg en Dwang (WZD)

De Wet zorg en dwang regelt de rechten bij onvrijwillige zorg of onvrijwillige opname van mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening. 

Het doel van de wet is

1. Onvrijwillige zorg voor mensen met dementie of een verstandelijke beperking zo veel mogelijk voorkomen.
2. Cliënten met dementie of een verstandelijke beperking beschermen tegen de nadelen van onvrijwillige zorg.
   

Alleen als het niet anders kan, mag onvrijwillige zorg worden toegepast ná zorgvuldige multidisciplinaire afweging.

Wat is onvrijwillige zorg?

Er is sprake van onvrijwillige zorg als een cliënt of zijn vertegenwoordiger níet instemt met zorg of waartegen de client zich verzet.

Voorbeelden van onvrijwillige zorg

• Iemand met dementie. Deze zorgvrager mag niet van het terrein van de zorginstelling af, want hij zou verdwalen.
  
• Iemand die nog thuis woont en zichzelf verwaarloost. Hij zal tegen zijn wil moeten douchen.
  
• Mensen met een verstandelijke beperking die zichzelf soms systematisch verwonden. Zij moeten ’s nachts in een speciale bedstee met zachte wanden slapen. Die bedstee is afgesloten.
  
• Mensen die geen remmingen kennen bij het eten of drinken. De koelkast moet dan op slot om gezondheidsschade te voorkomen.

De WZD onderscheidt de volgende 9 categorieën onvrijwillige zorg:

1. Medische handelingen en therapeutische maatregelen; 
2. Beperken van de bewegingsvrijheid;
3. Insluiten;
4. Uitoefenen van toezicht op betrokkene;
5. Onderzoek aan kleding of lichaam;
6. Onderzoek van de woon- of verblijfsruimte op gedrag beïnvloedende middelen of gevaarlijke voorwerpen;
7. Controleren op de aanwezigheid van gedrag beïnvloedende middelen;
8. Beperken van de vrijheid om het eigen leven in te richten;
9. Beperken van het recht op het ontvangen van bezoek. 

10. Het toedienen van gedragsmedicatie buiten de richtlijn.

Bij verlenen van onvrijwillige zorg wordt  stappenplan in gezet ter beoordeling noodzaak.

Rood = Het stappenplan altijd van toepassing bij wilsonbekwame cliënten; ook als de vertegenwoordiger

instemt met deze zorg en de cliënt zich daartegen niet verzet.

Stel je voor dat ...

• je dagelijks je telefoon moet inleveren als je naar je slaapkamer gaat;
• je elke ochtend om 08.00 uur moet opstaan (ook in het weekend en in vakanties);
• elke dag om 21.00 uur de lichten uit moeten;
• je niet zelf hebt kunnen kiezen welk broodbeleg op tafel staat;
• je met mensen woont die je niet aardig vindt;
• er kleding voor je is klaargelegd voor de volgende dag;
• er voor je bepaald wordt of je onder de douche kan of niet;
• je de dag na een feestje een urinetest moet doen ter controle op middelengebruik.

Stappenplan

Het stappenplan in de Wet zorg en dwang (WZD) regelt de stappen die de zorgverantwoordelijke moet zetten bij de beoordeling of onvrijwillige zorg noodzakelijk is. 

In het stappenplan staat ook welke deskundigen de zorgverantwoordelijke daarbij moet betrekken.

Wanneer is onvrijwillige zorg noodzakelijk? Ernstig nadeel

Wie kan de zorgverantwoordelijke zijn?

Wat is 'ernstig nadeel'?

De zorgmedewerker zet vrijheidsbeperkende maatregelen vaak met goede bedoelingen in.

Echter zijn de gevolgen eerder:

• Meer onrust, zoals verzet tegen de vrijheidsbeperking.

• Meer gedragbeïnvloedende medicatie (psychofarmaca) om deze onrust weg te nemen en dus meer bijwerkingen.

• Achteruitgang mobiliteit en verhoogde kans op vallen. Door de vrijheidsbeperking krijgt de cliënt minder beweging en verliest hierdoor spiermassa en lenigheid.

• Meer incontinentie

• Meer kans op decubitus

• Psychische klachten zoals angst en depressie. Lichamelijke passiviteit leidt tot forse achteruitgang van het denkvermogen, het slaap-waakritme en de stemming van cliënten.

Ernstig nadeel

WZD omschrijft ernstig nadeel als ‘het bestaan van of het ernstig risico op’:

• levensgevaar voor de cliënt of iemand anders;

• ernstig lichamelijk letsel voor de cliënt of iemand anders;

• ernstige psychische, materiële, immateriële of financiële schade voor de cliënt of iemand anders;

• ernstige verwaarlozing of maatschappelijke teloorgang van de cliënt of iemand anders;

• ernstig verstoorde ontwikkeling van de cliënt of iemand anders;

• bedreiging van de veiligheid van de cliënt al dan niet doordat hij onder invloed van een ander
raakt

• de situatie dat de cliënt met hinderlijk bedrag agressie van anderen oproept;

• de situatie dat de algemene veiligheid van personen of goederen in gevaar is.

De zorgmedewerker zet vrijheidsbeperkende maatregelen vaak met goede bedoelingen in. 

Echter zijn de gevolgen eerder:

• Meer onrust, zoals verzet tegen de vrijheidsbeperking.

• Meer gedragbeïnvloedende medicatie (psychofarmaca) om deze onrust weg te nemen en dus meer bijwerkingen.

• Achteruitgang mobiliteit en verhoogde kans op vallen. Door de vrijheidsbeperking krijgt de cliënt minder beweging en verliest hierdoor spiermassa en lenigheid. 

• Meer incontinentie

• Meer kans op decubitus

• Psychische klachten zoals angst en depressie. Lichamelijke passiviteit leidt tot forse achteruitgang van het denkvermogen, het slaap-waakritme en de stemming van cliënten.

Een dementerende zorgvrager kan niet meer lopen vanwege verlammingsverschijnselen. Om te voorkomen dat zij uit haar rolstoel valt wordt een rolstoelblad op haar rolstoel gezet.
Valt dit onder WZD? Moet het stappenplan gevolgd worden?

1. Ja
2. Nee

Dit is geen beperking van bewegingsvrijheid doordat zorgvrager toch al niet meer zelfstandig uit stoel op kan staan. Dan is bedhek of rolstoelblad geen onvrijwillige zorg.

Wat als dezelfde zorgvrager het niet fijn vindt dat het rolstoelblad op haar rolstoel zit? Valt het dan onder WZD?

1. Ja
2. Nee

Als zorgvrager zich toch verzet dan kan dit gezien worden als beperking van de vrijheid om het eigen leven in te richten. Het stappenplan moet worden doorlopen.

Verzet en instemmen

Niet alle cliënten kunnen zeggen of ze iets wel of niet willen (wils(on)bekwaamheid). Daarom is het belangrijk dat je doorhebt wanneer iemand zich verzet tegen een maatregel.

Het is voor jullie als verzorger belangrijk hoe je hiermee omgaat.

Wilsonbekwaam

In sommige situaties kan een patiënt zelf niet (meer) zijn wensen kenbaar maken. Iemand is dan wilsonbekwaam. 

Een patiënt is wilsonbekwaam als hij:

• De informatie over zijn ziekte niet kan begrijpen
  
• Zelf geen beslissing over zijn behandeling kan nemen
  
• Of de gevolgen van een beslissing niet kan overzien.
  
• Een persoon die niet voor zichzelf kan beslissen is wilsonbekwaam.

www.zorgvoorbeter.nl

De Wet Zorg en Dwang regelt:

• In welke situaties onvrijwillige zorg en/of opname aan de orde kan zijn;
• Hoe een besluit tot onvrijwillige zorg genomen wordt;
• Wanneer onvrijwillige zorgverlening geëvalueerd moet worden.

Wanneer is iemand wilsonbekwaam?

Zorgleefplan

De Wet zorg en dwang stelt eisen aan het opstellen van een zorgplan 

1. Het zorgplan wordt z.s.m., maar uiterlijk binnen 6 weken na start van de zorg opgesteld.
   
2. Het zorgplan houdt zoveel mogelijk rekening met de wensen van de cliënt. 
3. De zorgverantwoordelijke bespreekt het zorgplan met de cliënt.

Wanneer het zorgplan niet voldoet aan de zorgbehoefte en er een risico bestaat op ernstig nadeel voor de cliënt en/of zijn omgeving ->stappenplan. 

Wzd-functionaris 

Bij de evaluatie na zes maanden moet er een externe Wzd-functionaris betrokken zijn. De Wzd-functionaris kan een arts zijn, maar ook een GZ-psycholoog of orthopedagoog. ‘Extern’ betekent dat de functionaris werkt bij een andere organisatie. Hij werkt niet bij de organisatie waar je naaste zorg krijgt. De Wzd-functionaris is te vergelijken met de oude BOPZ-arts. Hij/zij beoordeelt het zorgplan en let erop dat er zo min mogelijk onvrijwillige zorg wordt gegeven.

Cliëntenvertrouwenspersoon (CVP) 

De cliëntenvertrouwenspersoon (CVP) is een nieuwe functie binnen de Wzd. Willen zorgverleners zorg geven waarmee je naaste of jij als wettelijk vertegenwoordiger het niet eens zijn? En kom je er niet uit met de zorgverlener? Dan kun je dit bespreken met de cliëntvertrouwenspersoon (cvp). Elke zorgorganisatie heeft een cvp. De cvp is onafhankelijk, want hij werkt niet bij de zorgorganisatie.

Voorbeelden van onvrijwillige zorg

• Iemand met dementie. Deze zorgvrager mag niet van het terrein van de zorginstelling af, want hij zou verdwalen.
  
• Iemand die nog thuis woont en zichzelf verwaarloost. Hij zal tegen zijn wil moeten douchen.
  
• Mensen met een verstandelijke beperking die zichzelf soms systematisch verwonden. Zij moeten ’s nachts in een speciale bedstee met zachte wanden slapen. Die bedstee is afgesloten.
  
• Mensen die geen remmingen kennen bij het eten of drinken. De koelkast moet dan op slot om gezondheidsschade te voorkomen.