VO Blok 1 - Les 1: Griezelen

• Woordenschat
• Wereldoriëntatie
• +1
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Welk thema gaan we

vandaag behandelen?

NB:

Dit lesmateriaal is tot stand gekomen in de periode 2021 - 2024 in het project UGO (Utrecht Gelijke Onderwijskansen) op basis van het curriculum van de voormalig Brede School Academie (BSA) Utrecht en in samenwerking met de gemeente Utrecht en de Utrechtse schoolbesturen PCOU Willibrord, SPO Utrecht en KSU. Het project UGO eindigt op 1 oktober 2024.

Slide 1 t/m 6 geven kleine brokjes weer van de afbeelding die hoort bij dit thema. Kunnen de leerlingen het thema van de les raden?

Griezelen!

Hoe werkt het?

Tekst

Onderzoek

Woordenschat

Leestafel

Boekenclub

Dit leer je nu

Dit weet je al

Doen

Terugkijken

Afbeelding vergroten

Wat gaan we doen?

• Leestafel
• Introductie onderwerp
  
• Tekst
  
• Onderzoek
  
• Presenteren onderzoek
  
• Woordenschat
• Boekenclub
  
• Terugblik/afsluiting

Wat ga je deze les leren?

• Je kunt een geschikt nieuwsartikel vinden om met de hele groep over te discussiëren.​
• Je kunt formuleren wat angst is​.
• Je leert tien nieuwe woorden en kunt deze toepassen.
  
• Je kunt meer vertellen over het fenomeen angst en waarom mensen bewust angst opzoeken​.
• Je kunt online onderzoek doen naar angst en griezelen.​
• Je kunt je onderzoeksresultaten aan de groep presenteren​.
• Je kunt een spel doen met de woorden van deze les.​
• Je kunt bespreken wat een boek spannend of eng maakt​.
• Je kunt aangeven wat je deze les hebt geleerd, waar je nog vragen over hebt en/of wat je thuis gaat vertellen over deze les.

Leerdoel?

Leerdoel: je kunt een artikel vinden dat geschikt is om over te discussiëren met de hele groep.

De leestafel

Zoek een artikel dat jij interessant vindt en waar je met de groep over zou willen praten/van gedachten wisselen.

Wat maakt een artikel volgens jou een goed artikel? 

Wat maakt een goed artikel?

• Voor iedereen interessant
  
• Niet te kort, maar ook niet te lang

• Je kunt er veel vragen over stellen
• Je kunt er je mening over geven
  
• Je kunt er verder over doordenken en praten

• Je kunt er zelf oplossingen bij bedenken
  
• Er komen door het artikel nieuwe vragen en
   ideeën bij je op.

Upload hier een foto

van jouw artikel.

Waar past jouw 

artikel het best?

Hier kun je veel vragen over stellen.

Hier kun je over van mening verschillen.

Hier kun je oplossingen voor bedenken of dingen bij uitvinden.

Hier staan heel veel weetjes in.

Mijn artikel past bij meerdere opties.

Dit zijn goede verdiepingsvragen!

• Hoe kan het nou dat... ? 
• Wat ik niet snap is... ?

• Wat zou er gebeuren als... ?
• Zou iedereen... ?
• Hoe zou dat in de toekomst gaan?

• Hoe zou dat in het verleden zijn gegaan?
• Hoe zit dat eigenlijk in andere landen?

Welke vragen kan ik aan een ander stellen over zijn/haar artikel?

Discussievragen:

• Ben jij het daarmee eens?
• Ik vind dat toch vreemd, want….
• Nou, dat weet ik nog niet zo zeker, want…..
• Wie heeft er nog een ander argument?
• Is dat wel waar? Weet je dat zeker?
• Wat zegt die…. in het artikel erover? Wat vind je daarvan?

Verdiepingsvragen:

• Hoe kan het nou dat…?
• Wat ik niet snap is…?
• Wat zou er gebeuren als…?
• Zou iedereen…?
• Hou zou dat in de toekomst gaan/ in het verleden gegaan zijn?
• Hoe zit dat eigenlijk in andere landen?

Welke vragen zijn er nog meer van belang om te vertellen?

Wat zou je hier nog meer over willen weten?

Waarom was dat?

Waar was dat?

Wanneer was dat?

Hoe is het in zijn werk gegaan?

Wat is er aan de hand?

Om wie of wat gaat het?

Hoe voer ik een gesprek

over het nieuws? 

De introductie op het onderwerp van de tekst

Leerdoel?

Leerdoel: je kunt vertellen wat angst is

Ik ben iemand die angst...

.... juist opzoekt

... vermijdt

...

De tekst: eerst even scannen! 

bron

Bron: Volkskrant (30/9/2017 door Tonie Mudde)

Tekst bewerkt voor onderwijsdoeleinden.

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

Leerdoel?

Leerdoel: je kunt meer vertellen over wat angst is en waarom mensen angst opzoeken

Lees de hele zin. Ook de zin ervoor en erna zeggen vaak iets over het woord.

Zoek het woord op in een woordenboek of in een zoekmachine op internet.

Ken je het woord in
een andere vorm wel?

Vraag het aan iemand.

Wie weet kent diegene het woord!

Kijk of er een bekend woord
zit in het onbekende woord.

Heb je het woord eerder gezien?
Waar ging de tekst toen over?

Wat kun je doen als je een woord niet begrijpt?

Maak de volgende opdrachten bij de tekst:

Lees de titel en de inleidende zin 

• Bedenk voor jezelf waarover de tekst zal gaan.

Lees de eerste alinea 

• Vat deze alinea samen in een korte zin. Bespreek in tweetallen.

Lees de alinea ‘Hoe werkt angst in je brein?’ 

• Bespreek in tweetallen de gemarkeerde woorden: 
• Wat betekenen deze woorden en hoe gebruik je ze? 

Lees nu ook de laatste alinea

• Maak een lijstje van alle elementen die griezelen populair maken, die in de tekst genoemd worden.

onberoerd

onberoerd: zonder gevoelens

De titel en de inleiding

Waarom is griezelen populair en kun je het kinderen wel aandoen?

Een donker spookhuis inrijden, een moordenaar ineens zien opdoemen achter de hoofdpersoon: het zijn momenten die ons brein niet onberoerd laten.

opdoemen

 opdoemen: langzaam tevoorschijn komen

Waar gaat de tekst over denk je?

de hoogleraar

de professor aan de universiteit

Alinea 1

Eng kan leuk zijn

Wat?! Het hoofd van mama is weg! Maar ik hoor haar nog wel! Zo moet het ongeveer voelen voor een baby, als zijn moeder (of vader) voor het eerst een doek over het hoofd trekt om kiekeboe te spelen. En dan is daar de opluchting, als het hoofd van de ouder weer tevoorschijn komt. Niks aan de hand, het was maar een spelletje. 

Een spannend spelletje, maar voor veel kinderen al snel óók een leuk spelletje. Het voorbeeld komt van Merel Kindt, hoogleraar 
experimentele klinische psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Het illustreert dat veel mensen al jong ontdekken dat iets engs tot op zekere hoogte leuk kan zijn (figuur 1). Zolang de spannende ervaring maar plaatsvindt in een veilige omgeving en er na de stress opluchting volgt.

figuur 1

Vat alinea 1 samen in één korte zin. Bespreek de zin vervolgens in tweetallen.

de cocktail

de mix

verkeren

zijn

Alinea 2

Hoe werkt angst in je brein?

Het lichaam wekt een vlucht-of-vecht-reactie op. Daarbij komen stofjes vrij die pijn dempen en energie geven - een nuttige evolutionaire erfenis voor als we écht in gevaar verkeren. Maar omdat we bij een spookhuis of een eng boek weten dat we veilig zijn, kunnen die stofjes zoals adrenaline en endorfinen, prettig aanvoelen. De chemische cocktail in ons lichaam lijkt volgens de Amerikaanse angstwetenschapper Margee Kerr dan zelfs opvallend veel op de mix van stofjes die vrijkomt bij positieve ervaringen, zoals momenten van euforie.

dempen

minder laten worden

de euforie

het overwinningsgevoel

Wat betekenen de gemarkeerde woorden uit de tekst? Sleep het woord naar de juiste betekenis:

minder laten worden   

zijn   

de mix   

het overwinningsgevoel   

de cocktail

verkeren

dempen

de euforie

De woorden cocktail, verkeren, dempen en euforie kun je op verschillende manieren gebruiken in een zin. 

Bedenk voor ieder woord twee zinnen.

Voorbeeld: 1. Die cocktail is makkelijk om te maken. Hij bevat maar twee ingrediënten. 2. Dat is één grote cocktail van momenten die samenkwamen. Dat kan ik niet eenvoudig uitleggen.

de auteur

de schrijver

Alinea 3 (deel 1)

Meer elementen die griezelen populair maken

Extra elementen die griezelen populair maken: het gevoel iets overwonnen te hebben waarvan je je afvroeg of je het wel aandurfde, zeker als je dat samen met vrienden beleeft. High five, we zijn allebei met een elastiek aan onze voeten van een brug gesprongen. Enge verhalen bieden bovendien de kans om innerlijke conflicten te verwerken, stelt Sheldon Cashdan. De Amerikaanse psycholoog is verbonden aan de Universiteit van Massachusetts en auteur van het boek ‘The Witch Must Die’, over de verborgen boodschappen in sprookjes. Bij sprookjes draait het om het goede versus het slechte, waarbij het goede vrijwel altijd overwint. 

bovendien

ook

het opnemen tegen

gaan vechten tegen

Zo'n strijd voeren in een veilige omgeving - waarbij de lezer meeleeft met een hoofdpersoon die het opneemt tegen duistere krachten - is volgens Cashdan belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen. Ouders kunnen volgens hem dan ook rustig Harry Potter (figuur 2) geven aan hun kinderen, zelfs als daar oogloze wezens in voorkomen die je ziel uit je lichaam kunnen zuigen. 'Kinderen zijn veel veerkrachtiger dan we denken. Bovendien: het dagelijks nieuws bevat meer geweld en enge beelden dan je zult vinden in sprookjes of zogenaamd enge kinderboeken.' 

Alinea 3 (deel 2)

figuur 2

Welke elementen maken griezelen populair?

1. Je ontvangt in tweetallen een onderzoeksblad met twee onderzoeksopties.
2. Kies één van de opties en ga op je laptop zoeken naar informatie. Overleg waar je gaat zoeken, zodat je verschillende websites kiest.
3. Noteer je bevindingen in steekwoorden of in een mindmap.
4. Vertel aan elkaar wat je gevonden hebt.
5. Noteer de websites die interessant zijn, zodat je die weer terug kunt vinden.
6. Over een paar weken heb je jouw onderzoeksresultaten nodig, dus bewaar ze goed.

Het onderzoek

Hoe doe je goed onderzoek?

Leerdoelen?

Leerdoel: 

• je kunt verklaren wat er in je brein gebeurt als je bang bent/griezelt.
• je kunt beredeneren of griezelen wel goed is voor kinderen.
• je kunt meer vertellen over je eigen onderwerp.

Hoe werkt angst in je brein?             

Wat ga jij onderzoeken? 

Kies één van deze onderwerpen.

Klik op de hotspot voor 

meer informatie.

Wat gebeurt er eigenlijk in je hoofd en lichaam als je iets griezeligs doet of leest of ziet? Wat is angst? Google ‘Angst in je brein’ en lees wat je in de verschillende bronnen hierover aan informatie kunt vinden. Noteer je onderzoeksresultaten op je onderzoeksblad en schrijf de bron erbij. 

Eigen onderzoek             

Waar wil ik meer over weten? Is er tijdens het lezen van de tekst of het kijken naar het filmpje een andere vraag bij je opgekomen waar je graag onderzoek naar zou doen? Schrijf deze onderzoeksvraag op en vraag je docent of je dit kunt gaan onderzoeken.  

         Kinderen en griezelen?            

         Moet je dat wel willen?            

Is griezelen wel geschikt voor kinderen? Wat is het nut van griezelen? Moeten we kinderen tegen griezelen beschermen? Begin voor dit onderzoek op Google met de zoekterm: ‘Griezelen voor kinderen’. Pik de interessante websites eruit voor je onderzoek en noteer je onderzoeksresultaten + de onderzoeksbron op je onderzoeksblad. 

Je krijgt kort de tijd om zoveel mogelijk nieuwe informatie​ te vinden. Deze informatie deel je straks met de groep.​ Zet zoveel mogelijk van de gevonden informatie op een ​blad of maak er een mindmap van.​​

​

​

    Voor informatie over adrenaline en

    endorfine kun je zoeken op:

• Willem Wever - Wat is adrenaline? 
• Psychologisch - Welke hormonen en neurotransmitters maken gelukkig?

    Voor informatie over kinderen
    en griezelen kun je zoeken:

• Waarom griezelverhalen goed zijn.

Let goed op...

Hier komt een aantal tips!

Handige websites om op te zoeken:

• https://www.schooltv.nl
  
• https://www.hetklokhuis.nl
  
• https://www.nemokennislink.nl

Een mindmap maken

Een mindmap is een schema opgebouwd uit begrippen en 

plaatjes die zijn geordend in de vorm van een boomstructuur 

rond een centraal thema.

1. Start met een centraal beeld of woord
2. Maak takken & subtakken
3. Gebruik maximaal één sleutelwoord per tak
4. Maak je mindmap van globaal naar specifiek
5. Werk in de richting van de klok
6. Gebruik verschillende kleuren
7. Maak tekeningen

Tip: vraag je docent naar de hand-out 'Mindmap maken'

Welke nieuwe informatie ben je te weten gekomen in 

jouw onderzoek? Vertel het aan de andere leerlingen 

of typ hier je aantekeningen.

Presentatie onderzoeksresultaten

Klik hier voor het leerdoel.

Leerdoel: : je kunt onderzoek doen naar een subthema gerelateerd aan fobieën 

Leerdoel?

Leerdoel: je kunt je eigen onderzoek presenteren aan de klas.

    Even terugkijken naar het onderzoek. Welke doelen heb je al

    behaald? En welke (nog) niet? Sleep ze naar het juiste vak.

Wist je dat...
wanneer je een doel versleept, erachter een nieuwe verschijnt.

Hoe ging het onderzoek?

Ja, dit doel heb ik behaald.

Nee, aan dit doel moet ik nog werken.

Ik heb goede onderzoeksvragen bedacht.

Ik heb nieuwe dingen geleerd.

Ik heb veel informatie gevonden bij mijn onderzoeksvragen.

Ik ben nu ook nieuwsgierig geworden naar andere zaken omtrent dit onderwerp.

Ik kan kort vertellen 

wat ik te weten ben gekomen.

Ik heb de onderzoekstijd 

nuttig en goed besteed. 

Ik heb effectief met iemand samengewerkt. 

Ik kan minimaal twee woorden van deze les gebruiken bij mijn presentatie.

Woordenschat

Stap 1: Noem een plaats waar je jouw woord kunt vinden 

Stap 2: Omschrijf het woord zonder het te noemen.           

Stap 3: Teken het woord                                                               

Stap 4: Maak een woordspin met het woord zonder het     woord in het midden te zetten                                  

Stap 5: Noem een synoniem                                                       

Stap 6: Verzin een raadsel over het woord                              

Klik hier voor het leerdoel.

Leerdoel: je oefent met de woorden van de tekst.

Welk woord is het?

Uitleg 

MET DEVICES

• Werk in groepjes
• 1 iemand uit het groepje draait aan het rad, de rest mag nog niet kijken
• Voer de stappen uit (zie slide). Raden de andere leerlingen het woord?

ZONDER DEVICES

• werk in groepjes
• er is telkens 1 iemand uit een groepje aan de beurt
• de docent draait aan het rad en degenen uit de groepjes die aan de beurt zijn houden hun ogen open, de rest sluit de ogen
• Wanneer het woord bekend is, mag iedereen de ogen weer openen. Voer de stappen uit (zie slide). Raden de andere leerlingen het woord?

    Wat maakt een verhaal of een film spannend?

De boekenclub

Klik hier voor het leerdoel.

Leerdoel: je kunt een aantal factoren noemen die een verhaal spannend of eng maken. 

01:07

Wat maakt dit zo spannend? Bedenk drie factoren die dit filmpje spannend maken.

Heb jij weleens een spannend boek gelezen?

• Welke factoren maakten dat boek zo spannend? 

• Waren dat heel andere factoren dan bij de trailer van Jaws? Bespreek in tweetallen.

Afsluiting & Terugblik

Leen een spannend boek uit de boekenkast!

Noem drie dingen die je deze les geleerd hebt:

Noem twee dingen waar je 

nog wat meer over wilt weten:

Wat ga jij thuis vertellen over deze les?