2.3 Politieke cultuur in de 19 e eeuw

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

2.3 Politieke cultuur in de 19e eeuw

Leerdoelen

Aan het einde van deze les kun je uitleggen in welke mate verlichtingsideeën de politieke cultuur in Europa bepaalden.

Welke invloed had de Verlichting op:

- Socialisme

- Liberalisme en nationalisme

- Feminisme

- Conservatisme en confessionalisme?

 

    Napoleon verslagen

• Napoleon wordt verslagen bij Leipzig
• Verbannen naar Elba, maar ontsnapt
• In 1815 definitief verslagen bij Waterloo en verbannen naar Sint Helena.

Congres van Wenen

Congres van Wenen 

      Sept. 1814-juni 1815                      

3 belangrijke besluiten:

1. Balance of power, oorlogen voorkomen

2. Vorsten moesten de landen besturen: restauratie

3. Vorsten zouden elkaar helpen revolutionaire ideeën en bewegingen te bestrijden

Congres van Wenen

• Europa toe aan rust, vrede en stabiliteit.
• Luxemburg, Nederland en België worden 1 land. Waarom?
  
• Groot land boven Frankrijk zodat Frankrijk minder snel een nieuwe oorlog kan beginnen.
• Landen kunnen het beste bestuurd worden door vorsten, zoals Willem I
• Lodewijk de 18e (broer van XVI) wordt nieuwe koning van Frankrijk.
• Herstel macht van de vorsten, kerk en adel wordt de restauratie genoemd.
  

Reacties op restauratie

• Liberalisme (vrijheid)
• Socialisme (gelijkheid)
• Nationalisme (volkssoevereiniteit)
• Restauratie idealen Verlichting ;-)
  

Napoleon wil over heel Europa regeren

Waarom?

- Ideeën van de Franse Revolutie verspreiden.

- Uitbreiding van macht en gebied.

Hoe?

- Door oorlogen te voeren.

Gevolgen?

De opkomst van het nationalisme

Nationaal-isme

Isme is; een gevoel, idee, manier van denken, beweging, politiek, theorie.

De opkomst van het nationalisme

19de eeuw: mensen krijgen het gevoel dat ze bij een volk of natie hoorden, een groep met een eigen taal, waarden, cultuur en geschiedenis.

Nationalisme--> Grote liefde voor je eigen land, volk en cultuur.

De opkomst van het nationalisme

Nationalisten vinden dat elk volk een eigen staat moet krijgen

--> Opstanden en oorlog

 in veelvolkerenstaten 

Liberalisme

liber-vrij

liberté-vrijheid

Liberalisme

• Persoonlijke vrijheid
  
  
• Passieve rol van de overheid: Zo min mogelijk bemoeien met de mensen (nachtwakersstaat)
  
  
• Weinig regels voor de economie

Invloed Verlichting op economisch denken

• Adam Smith (1723 - 1790)
• economisch liberalisme
• 'eigenbelang is goed voor de samenleving'
• voorstander abolitionisme
• 'tegengaan individuele vrijheid en ontplooiing is slecht voor de economie.

Sociale kwestie

• Wat was dat ook alweer?
  
• Hoe stonden de liberalen in de sociale kwestie? 

Socialisme

Socialisten wilden meer gelijkheid

De verschillen tussen arm en rijk moesten kleiner

Hiervoor moesten de productiemiddelen van de staat worden

De arbeiders aan de macht!

Alles waar je producten mee kan maken (fabrieken, machines, gereedschap, etc.)

Filmpje

Socialisme

Sociaaldemocraten en communisten

Karl Marx was de bedenker van het socialisme

Hij zei dat socialisme bereikt moest worden met een revolutie

Anderen vonden dat het gewoon via de politiek moest

Sociaaldemocraten

Gelijkheid (progressie/verandering) kan bereikt worden door mee te doen in de politiek (NL: Tweede Kamer)

Communisten

Voor gelijkheid moeten alle productiemiddelen in handen van de staat komen door een geweldaddige revolutie

Feministen

Vrouwen die opkomen voor 

de (gelijke) rechten van de vrouw

rond 1900

eerste feministische golf

Vrouwen waren wettelijk  handelingsonbekwaam. Ze

wilden dezelfde rechten als mannen: dezelfde onderwijskansen en kiesrecht. 

Aletta Jacobs

•  1854 - 1929 
• Bekendste feministe van Nederland
• Eerste vrouw die afstudeerde aan een universiteit. 
  

Aletta Jacobs

• Aletta werd de eerste vrouwelijke huisarts. 
• Ze vestigde zich in Amsterdam.
• Ze had een gratis spreekuur voor vrouwen uit de Jordaan
  

Vereeniging voor 

Vrouwenkiesrecht (VVVK)

belangrijke vrouwen in deze organisatie:

Wilhelmina Drucker
Aletta Jacobs

Emancipatiebewegingen:

1.  Vrouwen (o.a. kiesrecht en recht op studie) -> feminisme

2. Arbeiders (kiesrecht/sociale wetgeving zoals minimumlonen, 

    8-urige werkdag, ouderdomsverzekering) ->socialisme

3. Confessionelen (schoolstrijd=strijd voor de financiële

    gelijkstelling van het openbaar en bijzonder onderwijs) ->confessionalisme

Confessionelen (katholieken en protestanten)  gebruiken de bijbel als uitgangspunt voor hun politieke ideeën. Niet de Verlichting!

Wat zijn de verschillen tussen katholieken en protestanten? Sleep de kenmerken naar de juiste stroming.

Katholiek

Protestant

Beide

Bijbel is waarheid

Paus is waarheid

Bisschop

Dominee

Beelden

Schilderijen

Lege muren

Kerk

Aflaten

Heiligen

Kuyper:

Protestanten

Schaepman:

Katholieken 

 Protestanten

• Eerste politieke partij van Nederland: ARP (1879).
• Abraham Kuyper, 
• Stemmers: "Kleine Luyden": arbeiders die hard werkten: winkeliers, schoolmeesters, boeren.
• Kuyper wil dat zijn achterban mag stemmen.  

Katholieken

• RKSP & KVP
• Herman Schaepman
• Achtergestelde groep (reden?). Veel katholieken in oosten en zuiden. Willen zelfde rechten als protestanten.
• Vanaf 1848 groeien zij in aantal en (!) door de nieuwe grondwet was er vrijheid van geloof en vrijheid van onderwijs.
  
• Defunctus adhuc loquitur
  
• Alpha en Omega (Speciaal voor Jurre)
  

De schoolstrijd

• Het openbare onderwijs werd betaald door de overheid en was neutraal.
• Protestanten en katholieken richtten hun eigen scholen op. Dit is het bijzonder onderwijs.
• De confessionelen streden voor gelijke rechten (emancipatie):

1. Volgens de confessionelen moest de overheid bijzondere scholen óók financieren (schoolstrijd).
   
2. Bij het maken van wetten moet meer rekening gehouden worden met geloof.

• In 1917 werden alle scholen gelijk gesteld: niet alleen openbare maar ook bijzondere scholen werden voortaan door de overheid betaald. 

In de Pacificatie van 1917 wordt afgesproken:

• Alle mannen ouder dan 23 hebben algemeen kiesrecht, zij mogen stemmen
• Passief kiesrecht voor vrouwen (actief kiesrecht vanaf 1919/1922) Let op: actief kiesrecht is dat je zelf mag stemmen, passief kiesrecht is dat mensen op jou mogen stemmen, dus dat je je verkiesbaar kunt stellen)
• stelsel van evenredige vertegenwoordiging in plaats van districtenstelsel (verkiezingen)
• Gelijke financiering voor zowel openbaar- als bijzonder onderwijs (einde Schoolstrijd)
• Prent: Sintercort....
  

Belangrijke begripen, personen en jaartallen

• feminisme
• Aletta Jacobs en Wilhelmina Drucker
• confessionelen
• Kuyper - protestanten
• Schaepman - katholieken
• schoolstrijd Pacificatie van 1917
• algemeen kiesrecht
  

Koppel de standpunten aan de stromingen

Liberalisme

Socialisme

Confessionalisme

Feminisme

Weinig regels en wetten

Vrijheid voor de burger

Eerlijk verdelen welvaart

Gelijkheid voor iedereen

Geloof is het belangrijkst

Geld voor christelijk onderwijs

Vrouwen mogen stemmen

Vrouwen gelijk aan mannen

Iedereen moet hetzelfde verdienen

1. Socialisme
2. Liberalisme
3. Confessionalisme
4. Cliniclowns

Katholieke scholen moeten geld krijgen van de overheid

1. Socialisme
2. Liberalisme
3. Confessionalisme
4. Nationalisme

De overheid moet zich niet zo veel met de burgers bemoeien

1. Socialisme
2. Liberalisme
3. Confessionalisme
4. Nationalisme

De regering moet zich alleen bezighouden met veiligheid

1. Sociaal-democratie
2. Liberalisme
3. Confessionalisme
4. Communisme

Alleen door een revolutie kan een maatschappij veranderen

1. Sociaal-democratie
2. Liberalisme
3. Confessionalisme
4. Communisme

De burger is zelf verantwoordelijk voor alles wat hij/zij nodig heeft in het leven

1. Socialisme
2. Liberalisme
3. Confessionalisme
4. Conservatisme

De beste manier om welvaart beter te verdelen is door gebruik van het parlement

1. Sociaaldemocratie
2. Liberalisme
3. Confessionalisme
4. Communisme

Iedereen mag beslissen over zijn/haar eigen leven

1. Sociaaldemocratie
2. Conservatisme
3. Confessionalisme
4. Liberalisme

Burgerrechten zijn minder belangrijk dan de wil van God

1. Sociaal democratie
2. Liberalisme
3. Confessionalisme
4. Conservatisme

Hieronder zie je 3 opmerkingen.

1. streefde naar meer gelijkheid.
2. streefde naar meer vrijheid.
3. streefde naar gelijke rechten voor vrouwen.

Welke politiek-maatschappelijke beweging hoort bij elke opmerking?

1. 1. feminisme, 2. liberalisme, 3. socialisme
2. 1. liberalisme, 2. socialisme, 3. feminisme.
3. 1. socialisme, 2. feminisme, 3. liberalisme
4. 1. socialisme, 2. liberalisme, 3. feminisme.