het molecuul DNA, uitleg chromosoom gen allel

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

les bij par. 2 en 3

LESDOEL:

aan het einde van de les:

- snap je dat er verschillende varianten van genen zijn

- hoe deze worden overgedragen aan nakomelingen

Zorg dat je je boek en je schrift bij de hand hebt! En een device om mee te kunnen doen aan de quizvragen in deze lessonup.

lesopbouw

voorkennis activeren

vragen over het huiswerk bespreken

uitleg par. 2

evalueren lesdoel

Welke stelling is juist?
1. alle erfelijke eigenschappen zijn bij de bevruchting al vastgelegd.
2. In de cellen van je longen bevindt zich ook erfelijke informatie over jouw oogkleur.

1. Beide stellingen zijn juist
2. Alleen stelling 1 is juist
3. Alleen stelling 2 is juist
4. Beide stellingen zijn onjuist

Welke eigenschap is erfelijk bepaald?

1. 
2. 
3. 
4. 

Menno zegt: De celkern van een levercel bevat de complete informatie voor al je erfelijke eigenschappen.

Annie zegt: Een gen bevat de informatie voor meerdere erfelijke eigenschappen'

1. Annie heeft gelijk
2. Menno heeft gelijk
3. Beide uitpsraken zijn waar
4. Beide uitspraken zijn niet waar

Complete informatie voor al je erfelijke eigenschappen

1. gen
2. fenotype
3. genotype

Zijn er vragen over het huiswerk?
nee of ja (dan ook vraagnr. typen)

karyogram

Wordt ook wel chromosomenportret genoemd.

Een overzichtelijke weergave van de chromosomenparen (van een mens) 

genen

Op het karyogram zie je de chromosomen netjes in paren bij elkaar liggen. Ieder paar bestaat uit een chromosoom van vader en een chromosoom van moeder. 
Op de chromosomen liggen meerdere genen. Je heb dus 2 genen voor haarkleur, op het chromosoom van vader ligt een gen voor haarkleur, en op het chromosoom van moeder ligt een gen voor haarkleur.

de chromosomen die samen een paar vormen heten homologe chromosomen.

Een deeltje van zo'n chromosoom dat codeert voor 1 erfelijke eigenschap heet een gen.

Allel is een variant van een gen

gen en allel

een allel is dus een variant van een gen

het gen voor oogkleur, daarvan bestaan meerdere allelen. Immers; niet iedereen heeft dezelfde oogkleur.

De combinatie van allelen bepaalt je oogkleur.

notatie genotype

Welke allelen iemand heeft voor oogkleur kun je noteren met letters. Stel dat B voor bruin staat en b voor blauw, dan moet je voor iemands genotype 2 letter opschrijven. 

Een letter die op het chromosoom staat die van vader komt, en een letter die staat op het chromosoom van moeder.

Er zijn dus een aantal opties voor iemands genotype:
BB of Bb of bb

genen doorgeven

bij het maken van geslachtscellen (eicellen of zaadcellen), worden de chromosomen gescheiden, dat wil zeggen, van ieder paar komt er 1 chromosoom in een eicel of zaadcel.

Dus 1 keer informatie voor oogkleur. 

Als de eicel en zaadcel samensmelten, ontstaat er een nieuw individu met weer chromosomenparen.

lesdoel evalueren

- snap je dat er verschillende varianten van genen zijn

- hoe deze worden overgedragen aan nakomelingen

planning

huiswerk staat in SOM

volgende week een leer SO