Blok 3: Duitsland 1918 - 1991: historische context

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Duitsland 1918 - 1991

Wie ben ik?

• Mark McLaughlin
  
  
• 26 jaar
  
  
• Rotterdam zuid
  
  
• 4e jaar lerarenopleiding geschiedenis 

Voor vandaag:

• Historische context Duitsland 
  
  
• Examenvragen oefenen
  
  
• Bron analyse
  

Dit blok

Onderwerpen:

• De opkomst van het nationaalsocialisme
• Ontstaan en verloop Koude Oorlog en de geschiedenis van Duitsland
• Hereniging van Duitsland en hun rol in Europa

Het verdrag van Versailles en gevolgen

De Weimarrepubliek 

9 november 1918: uitroepen van de Weimarrepubliek

• Er was geen hoop meer voor winnen WWI

11 november 1918 (11-11-18 om 11:11u): einde Eerste Wereldoorlog

Verdrag van Versailles

Duitsland was de boeman uit de Eerste Wereldoorlog en moest gestraft worden

Afspraken:

• Inleveren kolonies
• Staand leger van max. 100.000 mannen
• Herstelbetalingen
• Demilitarisering van het Rijnland

Spiegelzaal in Versailles

Het ondertekenen van dit verdrag wordt ook wel de 'Vrede van Versailles' genoemd. Vind jij dit vrede?

Woede in Duitsland

Nationalistische groeperingen zagen geen vrede, alleen vernedering

'Dolkstootlegende': ze zouden zijn verraden door hun eigen politici

• Oftewel: een mes (dolk) in de rug

Gevolgen afspraken Versailles en onrust

Herstelbetalingen zorgden voor economische crisis

Verlies gebieden: geen grondstoffen

1923: Duitland kan niet meer voldoen aan de herstelbetalingen, Franse bezetting Rijnland...

Bijdrukken van geld: hyperinflatie

(voorbeeld: een brood kost 4.6 miljoen Duitse Mark)

Hoe gaan we dit oplossen?

Dawesplan (1924): 

• Invoeren Amerikaanse producten
• Invoering Rijksmark
• Herstellen banden Duitsland en Frankrijk (met goede gevolgen voor de economie)

Opkomst nationaal-socialisme

Rood voor het bloed

Wit voor het 'zuivere ras'

Zwart voor de bodem van het moederland

Blutfahne, bloedvlag

De beurskrach

1929: de beurs in new York stort in: complete chaos

Veel werkloosheid en bedrijven die failliet gaan

VS had geen geld meer en stopt de hulp aan Duitsland

• Gevolg: mondiale economische crisis
  
  
• Duitse afhankelijkheid van het Dawesplan wordt een ramp.

De NSDAP belooft beterschap...

NSDAP: Nationaal Socialistische Duitse Arbeiderspartij

• Politieke instabiliteit: zij beloofden een zelfstandig Duitsland
• Het volk nam dit direct aan
• Hoe groter de problemen, hoe groter de oplossing moet zijn...

Duitsland zou moeten bestaan uit het sterkste en puurste ras: de Ariër

De zondebok voor alle ellende?: de Joden (antisemitisme)

Rijksdag

Andere partijen werden verboden

De communistische Marinus van der Lubbe stak de Rijksdag in brand. Andere partijen: gevaarlijk!

Geen concurrentie meer bij de verkiezingen!

• 1933: Hitler is Rijkskanselier. Met de machtigingswet mag hij doen wat hij wil
• 1934: Von Hindenburg sterft, Hitler wordt alleenheerser van Duitsland

Hoe loopt dit uit tot de Holocaust?

Propaganda: reclame maken voor je eigen land; indoctrinatie

• Minister van propaganda: Joseph Goebbels

Censuur: alleen berichten die pro-nazi waren, werden toegestaan

• Volksgemeinschaft: het volk moest één worden
• Ook een onderdeel hiervan: concentratiekampen

Slachtoffers concentratiekampen

Alle niet-Ariërs

Oftewel:

• Joden
• Jehova's getuigen
• Sinti en Roma
• Homoseksuelen
• Gehandicapten

Rassenwetten van Neurenberg!

Hitler krijgt haast...

• 1935: Neurenberger rassenwetten
• 1938: Annschluss / Lebensraum + Conferentie van München: alle Duitstalige gebieden moeten zich aansluiten bij Duitsland
• 1939: Inval in Polen

De Tweede Wereldoorlog gaat officieel van start...

Verloop WOII

• Duitse Blitzkrieg zorgt voor succes. 1939-1942 hoogtijdagen van de Wehrmacht...
  
•  In de bezette gebieden starten de Duitsers met de Holocaust. Duitsland lijkt te gaan winnen
  
  
• Deelname Amerika (eind 41) verandert de oorlog. Hitler wil te veel tegelijk: (Holocaust, Engeland, Africa, Rusland, Italië)
  
• Verliezen in het oosten voorspellen rampspoed.

panorama.auschwitz.org

Na WOII

• Duitsland in puin, Heimatvertriebenen keren terug.
  
  
• Schaamte van Duitse bevolking na ontdekking van concentratiekampen. 
  
  
• Herstel oorspronkelijke grenzen.

Ontstaan Koude Oorlog

Conferentie van Jalta

De Tweede Wereldoorlog is afgelopen, maar hoe brengen we de stabiliteit terug in Europa?

4 tot 11 februari 1945: Conferentie van Jalta:

• Oprichting Verenigde Naties
  
• Een vrij Europa
  
• Verdeling van Duitsland
  
• Denazificatie van Europa
  
• Wie mag waar wonen?

17 juli tot 2 augustus 1945

Conferentie van Potsdam:

• De opdeling van Duitsland
• Overeenkomst tot het vervolgen van oorlogsmisdadigers

Oprichting Verenigde Naties

Oktober 1945

• 193 landen zijn lid
• 5 permanente leden (Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, China, Sovjet-Unie)
• De permanente leden van de Veiligheidsraad hebben een veto-recht. Als één van hen dit gebruikt, gaat een plan niet door

Het begin van de Koude Oorlog

Vanaf 1945

• Er is geen gezamelijke vijand meer, Hitler is verslagen
• Stalin krijgt steeds meer communistische invloed in delen van Oost-Europa
• De Verenigde Staten hebben een atoombom (wat angst opwekt bij de Sovjet Unie)
• Wantrouwen en concurrentie verslechterd de banden...

Gevolgen

Er wordt niet meer gesproken

Er is steeds minder vertrouwen tussen de landen

Geen oplossing voor Duitsland en Berlijn

Twee machtsblokken: Communisme VS Kapitalisme. Wiens invloedsfeer is groter?

Amerikaanse invloed

• Trumandoctrine wil communisme indammen.
• Marshallhulp houdt west- Duitsland uit de communistische sfeer.
• Heropleving Europese samenwerking (EGKS) 

Blokkade van Berlijn

Mei 1948 - juni 1949

• De ruzie over Berlijn gaat door
• Stalin wil West-Berlijn bij de Sovjet Unie
• Westelijke zones zijn steeds meer één gebied met meer welvaart.
• Invoering van de Duitse Mark in de westelijke zones. Stalin ziet dit als aanval...

En dan?

• Stalin blokkeert alle aanvoerwegen naar West Berlijn om de stad tot overgave te dwingen: de Blokkade van Berlijn
• Het Westen gaat de stad via een luchtbrug bevoorraden: vliegtuigen met voedselpakketten

Een jaar lang landt er iedere 3 minuten een vliegtuig in West-Berlijn

BRD en DDR

• 1949 oprichting NAVO als reactie op Russische dreiging
• Westerse zones gaan officieel samenwerken: Bondsrepubliek Duitsland
  
  
• Russische zone heet nu de Duitse Democratische Republiek 

BRD

• Ingericht op Westers model, kapitalistisch en democratisch.
  
  
• Bondskanselier Adenauer zoekt toenadering met het westen. 
  BRD sloot zich aan bij de NAVO en EGKS (EU).
  
  
• Wirtschaftswunder: m.b.v. Marshallplan herstelt de economie en welvaart stijgt. 

DDR 

• Ingericht naar voorbeeld SU. Communistisch, dictatuur (Ulbricht) deel van het Oostblok.
• SU komt met het Warschaupact als reactie op de NAVO. Met de Comecon als reactie op het Marshallplan. DDR sloot zich bij allebei aan.
  
  
• Na een volksopstand (1953) houdt de Stasi iedereen in de gaten. 
  
• Geen economisch herstel, armoede en vluchtpogingen naar het westen. Leegloop leidt tot arbeiderstekorten...

Waarom de Berlijnse Muur?

• De grens (het IJzeren Gordijn) tussen Oost- en West-Duitsland is dicht
• De grens tussen Oost- en West-Berlijn is wel open
• Veel inwoners van Oost-Duitsland willen naar het westen (betere opleidingskansen, baankansen etc)
• West-Berlijn is volgens de Sovjet-Unie de 'etalage van het kapitalisme'

De Oost-Duitse regering ziet het als een grote bedreiging voor de toekomst van het land: Berlijn moet ook dicht

Gevolgen

• De bouw: augustus 1961
• Het laatste gat in het IJzeren Gordijn (West- en Oost-Berlijn) is dicht
• De vluchtelingenstroom van Oost naar West neemt sterk af

Wel veel ontsnappingspogingen, vaak met dodelijke afloop

Oude examenvraag

Blz. 55, vraag 176

• Vraag: 3 punten: wat moet je behandelen?

Hereniging van Duitsland + rol Europa

Willy Brandt

1969: Bondskanselier van BRD

Ostpolitik: hij wilde betere banden met de communistische delen van Duitsland

DDR: Liep in eerste instantie niet lekker, na 1971 (Erich Honecker) wel

Nieuwe verbonden werden gesloten: 

• Sommige Oost-Duitsers mochten naar het westen reizen
• Er werd zelfs over een Duitse eenheid gesproken

Erich Honecker zag de opbloeiende relaties tussen DDR en BRD wél zitten, hij werd door de communistische kant naar voren geschoven om de banden aan te halen tussen de twee Duitslanden.

Detente

Na hoogtepunt van spanning (Cuba 1962) ontstaat er rust. 
BRD en DDR zagen elkaar als gelijkwaardige staat.

In 1973 trad de DDR toe tot de VN.

Nog geen eenheid, maar wel toenadering en voorzichtig vertrouwen.

Rusland onder Gorbatjov

• Erkent zwakheden van communisme. Wil door hervormingen (perestrojka) van planeconomie naar markteconomie.
• Met openheid (glasnost) wil hij de SU sterker maken. Voorzichtige vrijheid van meningsuiting.
• Verliest langzaam grip op de deelstaten van de SU. Nationalisme en onderdrukking zorgden voor haat tegen Rusland.
• Laat de Brezjnev-doctrine los en zo valt de Sovjet-Unie uit elkaar.
• Honecker wordt vervangen als leider van Oost-Duitsland. 

De hereniging van Duitsland

1989: de Muur was gevallen, hét symbool van de scheiding tussen Oost en West

DDR leiding trad af: ze hadden geen invloed meer

Maart 1990: nieuwe verkiezingen

Resultaat: partijen die Duitsland wilden verenigen

Engeland en Frankrijk zagen de hereniging van Duitsland niet zitten. Zij hadden de Tweede Wereldoorlog nog in het achterhoofd en wilden niet dat Duitsland te groot en machtig zou worden.

3 oktober 1990

De eenwording van Duitsland

Hoofdstad: Berlijn