parasiteren

• Begrijpend lezen
• Basisschool
• Groep 8

Les 4: Parasiteren

DEEL 1

 

       Weet je meer over parasieten.    

       Heb je kennisgemaakt met 10

       nieuwe woorden.

     Aan het eind van dit deel van de les:

de introductie op de tekst

de introductie

de woordenschat

terugblikken en vooruitkijken

parasieten

Je hebt het woord vast wel eens gehoord: parasiet. Maar wat is dat nou eigenlijk? Is het een mens of een dier? Is het iets vervelends of juist iets goeds?

In de volgende dia kun je invullen wat jij al weet over parasieten.

de introductie

de woordenschat

terugblikken en vooruitkijken

Introductie op de tekst

Vóórdat je in deel 2 van de les de tekst gaat lezen, ga je dit filmpje bekijken.

In het filmpje wordt uitgelegd wat parasieten zijn en hoe ze ziektes kunnen veroorzaken.

Klik op de link onder de afbeelding om het filmpje te starten.

klik  hier om de video te bekijken

de introductie

de woordenschat

terugblikken en vooruitkijken

Hoe komt het dat een dier kan verzwakken als het parasieten heeft?

de woordenschat

de introductie

terugblikken en vooruitkijken

Hier is het denk ik handig dat de criteria uit het filmpje ge/benoemd worden!

Wat zouden mensen in die verre tropische landen kunnen doen 

om besmetting met parasieten te voorkomen, denk je?

de introductie

de woordenschat

terugblikken en vooruitkijken

woordenschat

de introductie

de woordenschat

terugblikken en vooruitkijken

verpoppen

de cocon

de larf

hersenspoelen

de parasiet

In de tekst die je in deel 2 van deze les gaat lezen, leer je 10 nieuwe woorden.

Hier zie je alvast de eerste 5:

Woord: de cocon

Betekenis: het omhulsel dat de pop van insecten beschermt

Voorbeeldzin: De rups wikkelt zich in draden die een cocon vormen, zodat hij een soort beschermde omgeving heeft om uit te groeien tot een vlinder.

4

Woord: hersenspoelen

Betekenis: dwingen om bepaalde ideeën te hebben

Voorbeeldzin: In oorlogstijd worden gevangen soms gehersenspoeld om ervoor te zorgen dat ze voor de vijand gaan vechten.

1

Woord: de parasiet

Betekenis: het organisme dat zich voedt met de cellen van een ander organisme

Voorbeeldzin: Een parasiet heeft een ander dier nodig om te leven, waardoor dit dier ziek kan worden.

2

Woord: de larf

Betekenis: het soort wormpje dat een insect met vleugels wordt

Voorbeeldzin: Een meelworm is een larf van een vlieg.

3

Woord: verpoppen

Betekenis: veranderen van een larve in een pop

Voorbeeldzin: Het maken van een cocon noemen we verpoppen.

5

Klik op het nummer bij het woord om
de betekenis van het woord en een
voorbeeldzin te laten verschijnen.
Klik op het geluidsfragment om het woord te beluisteren.

de introductie

de woordenschat

terugblikken en vooruitkijken

de oriëntatie

afscheiden

de vitale organen

aantasten

het virus

En hier de tweede helft van de nieuwe woorden:

Woord: het virus

Betekenis: het ziekteverwekkende organisme dat nog kleiner is dan een bacterie
Voorbeeldzin: In de winter hebben veel mensen last van een verkoudheidsvirus.

6

Woord: aantasten

Betekenis: een beetje kapot maken

Voorbeeldzin: Zijn ogen zijn aangetast. Hij ziet niet meer zo goed.

7

Woord: de oriëntatie

Betekenis: het bepalen op welke plaats je bent

Voorbeeldzin: Voor een goede oriëntatie heb je een kaart en een kompas nodig.

8

Woord: afscheiden

Betekenis: een vloeistof aanmaken en achterlaten

Voorbeeldzin: De uiers van de koe scheiden melk af. 

9

Woord: de vitale organen

Betekenis: de organen zonder welke je niet kunt leven

Voorbeeldzin: Je vitale organen, het hart, de longen en de hersenen, heb je nodig om te blijven leven.

10

Klik ook hier op het nummer bij het woord om de betekenis van het woord en een voorbeeldzin te laten verschijnen.
Klik op het geluidsfragment om het woord te horen.

de introductie

de woordenschat

terugblikken en vooruitkijken

Les 4: Parasiteren

DEEL 2

                

                Weet je meer over neuroparasitologie.

      

                 Kun je de 10 nieuwe woorden in de tekst plaatsen.

     Aan het eind van dit deel van de les:

de tekst

Er wordt flink gehersenspoeld in het insectenrijk 

het nieuws

de tekst

terugblikken

Eerst even scannen!

Klik op de tekst om hem te vergroten en scan hem even kort door. Wil je weten hoe je dat doet? Klik dan op de button ‘scannend lezen’.

In de volgende dia's gaan we de alinea's een voor een langs.

bron

Bron: Trouw, de Verdieping, 2 juni 2018 

Gemaakt/bewerkt voor onderwijsdoeleinden door: IdZ

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat ga je in deze tekst lezen over 'neuroparasitologie', denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

de inleiding

Er wordt flink gehersenspoeld in het insectenrijk

Parasieten kunnen niet alleen het lichaam van hun gastheer in bezit nemen, maar ook zijn geest. Insecten laten daarvan voorbeelden zien die in een nog jonge wetenschap worden bestudeerd: de neuroparasitologie.  

Klik hier en luister mee!

Klik hier voor de betekenis van deze woorden.

hersenspoelen

Betekenis: dwingen om bepaalde ideeën te hebben

de parasiet

Betekenis: het organisme dat zich voedt met de cellen van een ander organisme 

het nieuws

de tekst

terugblikken

De laatste zin luidt: "Insecten laten daarvan voorbeelden zien die in een nog jonge wetenschap 

worden bestudeerd." Wat wordt er bedoeld met 'jonge wetenschap', denk je?

Klik hier en luister mee!

het nieuws

de tekst

terugblikken

de eerste alinea

Draagmoeder en babysitter 

Met een simpel steekje brengt de Glyptapanteleswesp haar eitjes in het lijf van de rups. Die merkt het nauwelijks en gaat door met zijn dagelijkse bezigheden, eten vooral. Maar uit de tientallen eitjes die de wesp in zijn lijf heeft gelegd, komen al snel larven, die zich voeden met hun gastheer. Na twee weken verlaten ze zijn lijf om te verpoppen (zie figuur 1, klik op de afbeelding om in te zoomen). Maar een of twee blijven er achter in de rups. Die leeft nog altijd, maar die paar achtergebleven larven zijn hem de baas; ze weten zijn gedrag te sturen en laten de rups wild heen en weer bewegen om gretige rovers weg houden van hun verpoppende broers en zusters. De rups is voor de parasitaire wesp dus niet alleen draagmoeder maar ook babysitter.  

verpoppen

Betekenis: veranderen van een larve in een pop

de larf

Betekenis: het soort wormpje dat een insect met vleugels wordt

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat wordt er bedoeld met het kopje van deze alinea 'draagmoeder en babysitter'?

het nieuws

de tekst

terugblikken

AANPASSEN

het nieuws

de tekst

terugblikken

1. omdat het niet in het woordenboek staat
2. omdat de kunstkenners het ook niet zeker weten
3. omdat het te maken heeft met smaak
4. omdat het allebei schijnkunst is

Hieronder zie je een wesp. Hoe ziet de wesp eruit voordat hij een volledige wesp is? 

En hoe ziet hij er uit als hij geboren wordt? Klik op de afbeelding om dat goed te bekijken.  

het nieuws

de tekst

terugblikken

erna

ervoor

tussendoor

Leg hier de cyclus van de wesp uit.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Lees de eerste alinea nog eens goed. Zet in de goede volgorde:

het nieuws

de tekst

terugblikken

Stap 1

Stap 2

Stap 3

Stap 4

Met een simpel steekje brengt de Glyptapanteleswesp haar eitjes in het lijf 

van de rups.

Uit de eitjes komen larven die zich voeden met hun gastheer.

Na twee weken verlaten ze zijn lijf om te verpoppen.

Een of twee larven blijven achter in de rups en ze weten zijn gedrag te sturen om rovers weg te houden van hun verpoppende broers en zusters.

de tweede alinea

Parasitaire kunsten 

Hoe de Glyptapanteleswesp het voor elkaar krijgt de gehele controle over een nog levende rups over te nemen, is nog niet duidelijk. Maar het doet denken aan een ander geval: de wesp Dinocampus coccinellae, die haar parasitaire kunsten niet loslaat op een rups maar op een lieveheersbeestje. De Dinocampus injecteert niet tientallen maar slechts één eitje in het lijf van het lieveheersbeestje. Is de larve groot genoeg dan komt die naar buiten en bouwt een cocon tussen de pootjes van zijn gastheer. Het lieveheersbeestje gaat nu, net als de rups hierboven, wild heen en weer bewegen en houdt zo rovers weg bij de verpopte wespenlarve. Hoe krijgt de parasiet dat voor elkaar terwijl hij de gastheer al verlaten heeft? Dat heeft de wetenschap voor dit geval al wél kunnen achterhalen. De wesp geeft haar eitje bij injectie in de gastheer een virus mee. Is de larve groot genoeg om het lijf van het lieveheersbeestje te verlaten, dan wordt dat virus razendsnel vermeerderd en achtergelaten in de gastheer. Het virus tast diens zenuwstelsel aan. Zijn wild heen en weer bewegen komt dus door een zenuwaandoening. 

de cocon

Betekenis: het omhulsel dat de pop van insecten beschermt

het virus

Betekenis: het ziekteverwekkende organisme dat nog kleiner is dan een bacterie

aantasten

Betekenis: een beetje kapot maken

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat wordt er denk je door je zenuwstelsel allemaal geregeld?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Hoe brengt de wesp Dinocampus haar eitje in het lieveheersbeestje, denk je?

Sleep het juiste antwoord naar de wesp toe.

het nieuws

de tekst

terugblikken

ze injecteert het eitje
met de punt van haar achterlijfje

ze injecteert het eitje

met een injectiespuit

ze prikt een gaatje met een boortje en legt dan het eitje

Wat zijn de parasitaire kunsten uit het kopje?

het nieuws

de tekst

terugblikken

de derde alinea

Opgeloste puzzels

Deze puzzel lijkt opgelost. Door snelle ontwikkeling van techniek hopen onderzoekers dat er snel meer van dit soort puzzels zullen worden opgelost. Bijvoorbeeld die van de paardehaarworm. Deze brengt zijn jeugd door in het lijf van een krekel. De opgroeiende parasiet weet het oriëntatievermogen van de krekel zo te verdraaien dat die het water in duikt. In water kan de worm zich vermeerderen, maar voor de krekel is het zijn dood. Hij mijdt water normaal. Dat hij er nu wel in duikt, komt waarschijnlijk door chemische stoffen die de worm heeft afgescheiden. De gastheer wordt dus naar een plek gedirigeerd die ideaal is voor de voortplanting van de parasiet. 

de oriëntatie

Betekenis: het bepalen op welke plaats je bent

afscheiden

Betekenis: een vloeistof aanmaken en achterlaten

het nieuws

de tekst

terugblikken

Hoe zou de parasiet in de krekel terecht komen, denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Normaal mijdt de krekel het water. Wat betekent 'mijden', denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Misschien heb je wel eens gehoord van een dirigent bij een orkest.

Wat zou hier in deze alinea het woord 'dirigeren' betekenen denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Lees de derde alinea nog eens goed. Zet daarna in de goede volgorde:

het nieuws

de tekst

terugblikken

Stap 1

Stap 2

Stap 3

Stap 4

De paardehaarworm groeit op in het lichaam van de krekel.

De opgroeiende paardehaarworm weet het oriëntatievermogen van de krekel zo te verdraaien dat die het water in duikt.

In water kan de worm zich vermeerderen, maar voor de krekel is het zijn dood.

De krekel wordt dus naar een plek gedirigeerd die ideaal is voor de voortplanting van de paardehaarworm.

de laatste alinea

de vitale organen

Betekenis: de organen zonder welke je niet kunt leven

De mier als gastheer 

Meester in deze vorm van misbruik is de paddenstoel Cordyceps. Deze paddenstoel dringt binnen in de luchtwegen van mieren. Eenmaal binnen groeien de schimmeldraden van Cordyceps in alle lichaamsdelen van de gastheer behalve in diens vitale organen. De schimmel produceert vervolgens een chemische stof die ervoor zorgt dat de mier doet wat hij anders nooit doet: hij klimt de boom in en klemt zich met zijn kaken vast aan takjes en bladeren. Als voor Cordyceps de tijd is gekomen zijn sporen te verspreiden verorbert hij als toetje de hersenen van de mier. Uit de dode mier komen daarna de vruchtlichamen van Cordyceps. Die vruchtlichamen verspreiden sporen die met enig geluk belanden op een nieuwe mier, waarmee de kringloop van dit leven rond is.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Zet in de goede volgorde:

het nieuws

de tekst

terugblikken

Stap 1

Stap 2

Stap 3

Stap 4

Deze paddenstoel dringt binnen in de luchtwegen van mieren.

Eenmaal binnen groeien de schimmeldraden van Cordyceps in alle lichaamsdelen van de gastheer behalve in diens vitale organen.

De schimmel produceert een chemische stof die ervoor zorgt dat de mier de boom in klimt en zich vastklemt aan takken en bladeren.

Daarna verorbert de paddenstoel de mier als toetje de hersenen van de mier. Uit de dode mier komen daarna vruchtlichamen van Cordyceps.

Wil je wat leren van Freek Vonk? Heb je een sterke maag? Kan je tegen enge beelden? Kijk dan naar de video op de volgende slide. 

...... Maar je mag de video ook overslaan!!!!!!!!

Je ziet dan: 

Klik op: