Beeldspraak: metaforen en metonymia

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Beeldspraak

Metaforen en metonymia

Beeldspraak

Wanneer iets vergeleken wordt met, of vervangen wordt door, 

de naam van iets anders. 

vb: Ober, neem dit afwaswater maar weer mee. 

Afwaswater is het beeld. In de werkelijkheid bedoel je: vies drankje, vieze soep etc. 

Beeldspraak

Twee soorten beeldspraak: 

1. metaforen: vergelijkingsbeeldspraak. Er wordt een beeld (b) gebruikt om iets uit de werkelijkheid (w) te omschrijven. 

2. metonymia: geen vergelijking. Er wordt iets anders genoemd dan wordt bedoeld. 

Metaforen

Vergelijking met verbindingswoord

Vergelijking zonder verbindingswoord

Metafoor in engere zin

Personificatie

Synesthesie 

Vergelijking met verbindingswoord 

• Een beeld uit de werkelijkheid (w) wordt naast het beeld (b) geplaatst en 
• Er wordt een verbindingswoord gebruikt (als, zoals, net als, evenals, gelijk, van)

Vb: De vijand (w) kwam als een dief in de nacht (b)

Vergelijking zonder verbindingswoord 

• Een beeld uit de werkelijkheid (w) wordt naast het beeld (b) geplaatst en 
• Er wordt geen verbindingswoord gebruikt 

Vb: Karel (w), een echte angsthaas (b), is bang voor vuurwerk.

Metafoor in engere zin

• Een vergelijking zonder verbindingswoord en zonder werkelijkheid (w).
• De werkelijkheid moet je dus zelf bedenken. 

Vb: Ober, neem dit afwaswater (b) maar weer mee. 

        Als student woonde ik in een zwijnenstal (b). 

        Daar komt de aap uit de mouw. (beeld)

Personificatie

• Een levenloze zaak wordt als een levend wezen voorgesteld. Je personifieert dus een begrip; je maakt er een persoon van.
• Je noteert bij een personificatie altijd twee dingen: het levenloze en het levende. 

Vb: De wind (levenloos) fluisterde (levend) haar naam. 

 

Welke zintuigen zijn er?

Synesthesie

• De waarnemingen van twee verschillende zintuigen worden met elkaar gecombineerd. 

Vb. De schilder gebruikte nogal schreeuwende kleuren. 

        Schreeuwen = horen
        Kleuren = zien 

Oefenen!

Personificatie

Vergelijking zonder verbindingswoord. 

Vergelijking met verbindingswoord

Synesthesie

Metafoor in engere zin 

Het regende behoorlijk en de wind zong door het huis. 

Het leven is een weg vol kuilen en hobbels. 

Verliefdheid is als een buik vol gesmolten suiker. 

Die leerling heeft een scherpe blik. 

De kaaskoppen gingen naar een multiculti festival. 

Metonymia 

Je noemt het materiaal, maar bedoelt het voorwerp

Je noemt de maker, maar je bedoelt het product

Je noemt het voorwerp dat iets bevat, maar je bedoelt de inhoud

Twee metonymia die je bij naam moet kennen:

Pars pro toto: je noemt een deel van iets of iemand, maar bedoelt een geheel

Totum pro parte: je noemt een geheel, maar je bedoelt een deel

Metonymia 

Je noemt het materiaal, maar bedoelt het voorwerp

Vb. Hij schoot de bal in de touwen. 

        (met touwen bedoel je de goal)

Je noemt de maker, maar je bedoelt het product

Vb. Zij hebben een Rembrandt aan de muur hangen.  

        (met Rembrandt bedoel je een schilderij van Rembrandt)

Je noemt het voorwerp dat iets bevat, maar je bedoelt de inhoud

Vb. Doe mij nog een bordje. 

        (met bordje bedoel je het eten dat op het bordje ligt)

Metonymia 

Pars pro toto: je noemt een deel van iets of iemand, maar bedoelt een geheel

Vb. Er zijn te weinig handen aan het bed. 

        (met handen bedoel je mensen die zorg verlenen)

Totum pro parte: je noemt een geheel, maar je bedoelt een deel

Vb. We moeten afwachten wat Den Haag ervan vindt. 

        (met Den Haag bedoel je de mensen van de landelijke     
        volksvertegenwoordiging)

Oefenen!

Pars pro toto

Je noemt het voorwerp dat iets bevat, maar bedoelt de inhoud

Totum pro parte

Je noemt het materiaal, maar bedoelt het voorwerp.

Je noemt de maker, maar bedoelt het product. 

Hij heeft geen dak boven zijn hoofd. 

Omdat het gaat vriezen heb ik mijn ijzers vast uit het vet gehaald. 

Nederland heeft van Frankrijk gewonnen.

Mijn nieuwe Nikes lopen erg lekker. 

Ik lust nog wel een glaasje.