Arm & Rijk H1: Genoeg voor iedereen?

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H1: Genoeg voor iedereen

Start

H1: Genoeg voor iedereen

Start

Wat gaan we doen?

• Maken Start blz. 8-9, opdracht 1, 2 en 3
• Bespreken Start

Hoofdvraag

Hoe ontstaan voedseltekorten in Ethiopië en wat zijn de gevolgen daarvan?

H1: Genoeg voor iedereen

§1: Leven in Ethiopië

Starklaar?

• jas uit, mobiel weg, tas van de tafel
  
• boek op tafel
  
• huiswerkcontrole
• LessonUp open (als dat nodig is)

H1: Genoeg voor iedereen

§1: Leven in Ethiopië

Wat gaan we doen?

• Uitleg 1.1
  
• Herhaling deelvragen
• Maken

Deelvragen

1	Wat zijn de liggingskenmerken van Ethiopië?
2	Wat zijn de bevolkingskenmerken van dit ontwikkelingsland?

H1: Genoeg voor iedereen

§1: Leven in Ethiopië

Uitleg

In Ethiopië heerst een groene honger: ondanks gunstige klimatologische omstandigheden is er toch sprake van ondervoeding en voedseltekorten. Waarom?

Kijken naar Ethiopië vanuit verschillende dimensies:

• ligging (fysisch)
• demografie
• sociaal-cultureel
• politiek
• sociaal-economisch

H1: Genoeg voor iedereen

§1: Leven in Ethiopië

Uitleg: ligging (fysisch)

• tussen de evenaar en de Kreeftkeerskring
• land locked  en bergachtig --> transport is duur en tijdrovend
• transport ontwikkelt zich: Ethopië-Djiboutispoorweg en vliegvelden

H1: Genoeg voor iedereen

§1: Leven in Ethiopië

Uitleg: demografie

• razendsnelle natuurlijke bevolkingsgroei

Gemiddelden vertellen weinig over werkelijkheid: 

• gemiddeld sterftecijfer laag, maar hoge kindersterfte
• grote plattelandsbevolking, 3/4e woont in de dichtbevolkte centrale en noordelijke hooglanden

H1: Genoeg voor iedereen

§1: Leven in Ethiopië

Uitleg: sociaal-cultureel

• 89 verschillende bevolkingsgroepen, waaronder de grootste: Amhaar en Oromo
• Engels is de linga franca, ondanks dat Ethiopië  vrijwel geen koloniale overheersing kent
• Op het platteland zorgt de grootfamilie voor de opvoeding, waarbij de man op het land werkt en de kinderen buiten helpen. Hierdoor is er een hoge graad analfabetisme.

H1: Genoeg voor iedereen

§1: Leven in Ethiopië

Uitleg: politiek

In Ethiopië heerst armoede als gevolg van:

• uitbuiting en corruptie door heersende klasse
• ongelijke verdeling macht en inkomen
• oorlog en andere territoriale conflicten

Ethiopië is een federatie van 9 staten, maar bleek toch niet de oplossing.

Er is nog geen good governance om de ongelijkheid aan te pakken.

H1: Genoeg voor iedereen

§1: Leven in Ethiopië

Uitleg: sociaal-economisch

Ondanks de economische groei neemt ook de inkomensongelijkheid toe.

Ethiopië kent een maatschappelijke driedeling:

• arme massa van kleine boeren en landarbeiders
  
• groeiende (nog kleine) stedelijke middenklasse
  
• elite van hogere militairen, politici en bestuursambtenaren
  

H1: Genoeg voor iedereen

§1: Leven in Ethiopië

Uitleg: sociaal-economisch

Driekwart van de inwoners werkt in de primaire sector:

• kwetsbare positie bij misoogsten en prijsschommelingen
• productiviteit (per ha/pp) blijft achter, waardoor de bijdrage aan het bbp laag blijft
• productie van voedsel voor binnen- en buitenlands gebruik: extensieve veeteelt en voedselgewassen (waaronder koffie).
• commerciële landbouw
• exportlandbouw

H1: Genoeg voor iedereen

§1: Leven in Ethiopië

Uitleg: sociaal-economisch

Door globalisering neemt het belang van arbeidsintensieve industrietakken toe.

Groeiende secundaire sector	Groeiende dienstensector
-textiel- en kledingfabricage -bewerking van landbouwproducten: verhoogt kwaliteit i.s.m. buitenlandse bedrijven uit vooral Turkije, China en India	-lage werkloosheidcijfers -verborgen werkloosheid -informele sector -toerisme

H1: Genoeg voor iedereen

§1: Leven in Ethiopië

Deelvragen

1	Wat zijn de liggingskenmerken van Ethiopië?
2	Wat zijn de bevolkingskenmerken van dit ontwikkelingsland?

H1: Genoeg voor iedereen

§1: Leven in Ethiopië

Maken

Hoe?

• Zelfstandig of samenwerken in tweetallen op zachte toon of fluistertoon
• Kom je er (samen) niet uit? Lees eerst het LB nog eens door.
• Kom je er nog steeds niet uit? Steek je vinger op.

Wat ga ik doen?	BLZ.
Lezen 1.1	10-15
Opdracht 1-9	16-18

H1: Genoeg voor iedereen

§2: Ethiopië, een paradijs boven de evenaar?

Wat gaan we doen?

• Uitleg 1.2
• Herhaling deelvragen
• Zelfstandig werk

Deelvragen

3	Wat zijn de gebiedskenmerken van deze bergstaat en wat is hun bekentenis voor de voedselproductie?
4	In hoeverre zijn de interne en externe relaties van belang voor de voedselvoorziening van Ethiopië?

H1: Genoeg voor iedereen

§2: Ethiopië, een paradijs boven de evenaar?

Starklaar?

• jas uit, mobiel weg, tas van de tafel
• boek op tafel
• huiswerkcontrole
• LessonUp open (als dat nodig is)

H1: Genoeg voor iedereen

§2: Ethiopië, een paradijs boven de evenaar?

Wat gaan we doen?

• Herhaling 1.1: opdracht 8 en 9
• Uitleg 1.2
• Herhaling deelvragen
• Maken

Deelvragen

3	Wat zijn de gebiedskenmerken van deze bergstaat en wat is hun bekentenis voor de voedselproductie?
4	In hoeverre zijn de interne en externe relaties van belang voor de voedselvoorziening van Ethiopië?

H1: Genoeg voor iedereen

§2: Ethiopië, een paradijs boven de evenaar?

Uitleg: Landschap, ligging en klimaat

• gematigd klimaat met constante temperaturen
• sterk reliëf zorgt voor natte en droge gebieden - ligging t.o.v. de gebergte
• Slecht bereikbaar Ethiopisch Hoogland en Rift Valley
• Divergentie - horst en slenk

H1: Genoeg voor iedereen

§2: Ethiopië, een paradijs boven de evenaar?

Uitleg: neerslagregiem

4 verschillende neerslagregiems: kernmerken van de neerslag in een gebied wat betreft de hoeveelheid, intensiteit en frequentie. --> hoe verklaar je dit ruimtelijk patroon?

aride (droge) zone	semiaride (halfdroge) zone	subhumide (vrij natte) zone	humide (natte) zone
-droog -nomadengebied -droogtebouw in lagere delen -natuurlijke plantengroei schaars -tot 500 mm/jaar	-halfdroog -2 korte natte tijden -akkerbouw op vruchtbaarste velden -halfnomadische veeteelt - tot 700 mm/jaar	-vrij nat -savannegebied -half jaar neerslag -gemengde bedrijven (maisteelt veevoer) - tot 1500 mm/jaar	-nat -overdadige neerslag in de zomer -veel bossen zijn gekapt - meer dan 1500mm/jaar

H1: Genoeg voor iedereen

§2: Ethiopië, een paradijs boven de evenaar?

Uitleg: Landbouw en het regenseizoen

• Afwisseling tussen een nat groeiseizoen (kiremt) en een droge oogstperiode (bega) is belangrijk.
  
•  Bij uitblijven van de regen komt de voedselvoorziening in gevaar.
  
•  Meer naar het noorden toe is de landbouw kwetsbaarder door wisselende neerslaghoeveelheid.
• Kiremt - grote regentijd 80% van alle gewassen worden dan verbouwd
• Belregens - kleine regentijd
• Bega - droge tijd

H1: Genoeg voor iedereen

§2: Ethiopië, een paradijs boven de evenaar?

Uitleg: Landbouw en grondbezit

Enorm agrarisch potentieel door grote variatie gewassen. Reliëf maakt bouw stuwdammen mogelijk. 

● Het hoogland is centrum van de Ethiopische akkerbouw. Slecht ontwikkeld, veel kleine, zelfvoorzienende boeren die in isolement leven. Overschotten tegen te lage prijzen afgezet.

● Gemiddelde bedrijfsgrootte neemt af door erfdeling. Opbrengst per hectare neemt toe, maar per inwoner af. Landbouwmechanisatie verdient zichzelf niet terug. Kapitaalgebrek staat mechanisatie en modernisering in de weg.

H1: Genoeg voor iedereen

§2: Ethiopië, een paradijs boven de evenaar?

Uitleg: Landbouw en grondbezit

De grondbezitsverhoudingen belemmeren de ontwikkeling.

• De grond is in handen van de overheid, maar de pacht is onzeker. Investeren is dus riskant bij gebrek aan rechtszekerheid, zelfs niet in de aanplant van bomen.
  
• Veel overheidsgrond wordt verhuurd aan multinationals, wat tot onvrede onder de bevolking leidt = landleasing aan Indiërs, Chinezen en Saudiërs.

H1: Genoeg voor iedereen

§2: Ethiopië, een paradijs boven de evenaar?

Uitleg: Mens en milieu

Traditionele duurzame vormen van landbouw verdwijnen door hoge agrarische bevolkingsdichtheid.  

• Intensivering, overbegrazing en ontbossing (van 40% naar 2,7%) leiden tot verschillende vormen van bodemdegradatie.
  
• De draagkracht van de bodem neemt af met voedseltekorten, landverlies en economische schade tot gevolg.
  

H1: Genoeg voor iedereen

§2: Ethiopië, een paradijs boven de evenaar?

Uitleg: Afhankelijkheid van het buitenland en globaliserende landbouw

neerwaartse spiraal voor de economie van Ethiopië

Negatieve handelsbalans - er komt meer uit dan er binnen komt

H1: Genoeg voor iedereen

§2: Ethiopië, een paradijs boven de evenaar?

Uitleg: Afhankelijkheid van het buitenland en globaliserende landbouw

• De overheid stimuleert commerciële tuinbouw om een evenwichtiger betalingsbalans na te streven
• De onrust onder de bevolking over het ‘afpakken van hun land’ maakt investeerders (MNO's) huiverig.
  
• De overheid helpt boeren een eigen bedrijfje te ontwikkelen met steun van de grote landbouwbedrijven --> modernisering landbouw en betere voedselsituatie. Kennis dragen en het leggen van infrastructuur voor de afzetmarkt. 

H1: Genoeg voor iedereen

§2: Ethiopië, een paradijs boven de evenaar?

Deelvragen

3	Wat zijn de gebiedskenmerken van deze bergstaat en wat is hun bekentenis voor de voedselproductie?
4	In hoeverre zijn de interne en externe relaties van belang voor de voedselvoorziening van Ethiopië?

H1: Genoeg voor iedereen

§2: Ethiopië, een paradijs boven de evenaar?

Maken

Hoe?

• Zelfstandig of samenwerken in tweetallen op zachte toon of fluistertoon
• Kom je er (samen) niet uit? Lees eerst het LB nog eens door.
• Kom je er nog steeds niet uit? Steek je vinger op.

Wat ga ik doen?	BLZ.
Lezen 1.2	19-23
Opdracht 1-10	24-27

H1: Genoeg voor iedereen

§3: Globalisering en het voedselvraagstuk

Starklaar?

• jas uit, mobiel weg, tas van de tafel
  
• boek op tafel 
• huiswerkcontrole
• LessonUp open (als dat nodig is)

H1: Genoeg voor iedereen

§3: Globalisering en het voedselvraagstuk

Wat gaan we doen?

• Herhaling 1.2: opdracht 10
  
• Uitleg 1.3
• Herhaling deelvragen
• Maken

Deelvragen

5	Wat verklaart de ruimtelijke verschillen in de mondiale voedselvoorziening?
6	In hoeverre spelen globalisering en technische ontwikkelingen een rol bij de voedselproductie en consumptie?

H1: Genoeg voor iedereen

§3: Globalisering en het voedselvraagstuk

Uitleg

Ondanks dat er wereldwijd genoeg voedsel wordt geproduceerd om de hele wereldbevolking te voeden is er toch sprake van een voedselcrisis door de ongelijke verdeling van voedsel.

Voedsel en voedselzekerheid zijn vastgelegd in de Universele Verklaring v/d Rechten v/d Mens.

kwantitatieve honger	kwalitatieve honger
verminderde lichamelijke conditie door een langdurig tekort aan energiebronnen acuut gebrek = hongersnood	verminderde lichamelijke conditie door een eenzijdige samenstelling van het voedsel = ondervoeding

H1: Genoeg voor iedereen

§3: Globalisering en het voedselvraagstuk

De vier basisbehoeften

H1: Genoeg voor iedereen

§3: Globalisering en het voedselvraagstuk

Uitleg: globalisering

Geglobaliseerde landbouw: commerciële landbouw die is gericht op en sterk wordt beïnvloed door de wereldmarkt. 

• voornamelijk granen, zoals tarwe en mais, verhandeld door de lange houdbaarheid en opslag op termijn
• voedselprijzen komen tot stand op de wereldmarkt

H1: Genoeg voor iedereen

§3: Globalisering en het voedselvraagstuk

Uitleg: globalisering

Transporttheorie van Ullman: goederenhandel overbrugt kloof vraag en aanbod

Voorwaarde 1	complementariteit : reden voor handel vanuit een situatie waarin twee regio's elkaar aanvullen m.b.t. een bepaalde hulpbron
Voorwaarde 2	transporteerbaarheid : mate waarin het de moeite loont om een product te vervoeren
Voorwaarde 3	tussenliggende mogelijkheden : aantrekkende factor in een gebied dat bij vervoer dichter bij het herkomstgebied ligt dan het bestemmingsgebied

H1: Genoeg voor iedereen

§3: Globalisering en het voedselvraagstuk

Uitleg: voedselvraagstuk

• Oneerlijke concurrentie
• Verdelingsprobleem

H1: Genoeg voor iedereen

§3: Globalisering en het voedselvraagstuk

Uitleg: voedselvraagstuk

• Oneerlijke concurrentie
• Verdelingsprobleem

Handel op de wereldmarkt verloopt niet altijd eerlijk.

• In westerse landen wordt efficiënt geproduceerd. Ontwikkelingslanden produceren tegen lagere lonen met onderlinge handelsvoorwaarden dus ongelijk. 

 Wereldhandel vaak oneerlijk door:

• westerse landbouwsubsidies
• machtige landen eisen vrijhandel, maar beschermen de eigen exportproductie.

Voedselleveranties aan hongergebieden (dumping) staan herstel van de voedselproductie in het ontvangende land in de weg.

H1: Genoeg voor iedereen

§3: Globalisering en het voedselvraagstuk

Uitleg: voedselvraagstuk

• Oneerlijke concurrentie
• Verdelingsprobleem

Verbetering voedselverdeling door:

• eerlijker handelspolitiek
  
• meer koopkracht 
• betere spreiding van de welvaart 
• verbetering van distributie- en waarschuwingssystemen 
• verbetering van de infrastructuur in brede zin. 

Betere voedsellandbouw door toepassing van wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen.

H1: Genoeg voor iedereen

§3: Globalisering en het voedselvraagstuk

Uitleg: de Groene Revolutie

• Toename oogsten tarwe, rijst en mais door nieuwe hyv-rassen (high yielding varieties)
• Kritiek: toename ongelijkheid en de verarming op het platteland
• Gevaar van verarming: oorspronkelijke rassen en methoden gaan verloren
  
• Nadeel v/d Groene Revolutie: meer kunstmest, beschermingsmiddelen en water
  
• Alleen grote boeren profiteren
  
• Voedsel wordt meer uitgevoerd --> schaarste in de productiegebieden
  

H1: Genoeg voor iedereen

§3: Globalisering en het voedselvraagstuk

Uitleg: de Groene Revolutie

Genetisch gemanipuleerde gewassen maken meer en beter voedsel mogelijk. Droogteresistente en zouttolerante gewassen helpen marginale gebieden productiever te maken en de wereldvoedselvoorziening te verbeteren. 

Máár, kanttekeningen:

• exclusieve leverantie van zaai- en pootgoed voor mno’s. Vaak te duur voor kleine boeren.
  
• langetermijneffecten en ethische bezwaren genetische modificatie (GM).
  

H1: Genoeg voor iedereen

§3: Globalisering en het voedselvraagstuk

Deelvragen

5	Wat verklaart de ruimtelijke verschillen in de mondiale voedselvoorziening?
6	In hoeverre spelen globalisering en technische ontwikkelingen een rol bij de voedselproductie en consumptie?

H1: Genoeg voor iedereen

§3: Globalisering en het voedselvraagstuk

Maken

Hoe?

• Zelfstandig of samenwerken in tweetallen op zachte toon of fluistertoon
• Kom je er (samen) niet uit? Lees eerst het LB nog eens door.
• Kom je er nog steeds niet uit? Steek je vinger op.

Wat ga ik doen?	BLZ.
Lezen 1.3	28-33
Opdracht 1-9	33-36

H1: Genoeg voor iedereen

§4: Hier hoef je toch geen honger te lijden?

Starklaar?

• jas uit, mobiel weg, tas van de tafel
  
• boek op tafel
  
• huiswerkcontrole
• LessonUp open (als dat nodig is)

H1: Genoeg voor iedereen

§4: Hier hoef je toch geen honger te lijden?

Wat gaan we doen?

• Herhaling 1.3: opdracht 9
• Uitleg 1.4
• Herhaling deelvragen
• Maken

Deelvragen

7	Hoe kan het dat in een land met voldoende regen zo veel mensen ondervoed zijn?
8	Wat doen de donorlanden en Ethiopië zelf om de voedselzekerheid te vergroten?

H1: Genoeg voor iedereen

§4: Hier hoef je toch geen honger te lijden?

Uitleg

Oorzaken van honger in Ethiopië:

• natuur
• politiek/economisch
• gezondheid

H1: Genoeg voor iedereen

§4: Hier hoef je toch geen honger te lijden?

Uitleg: natuurlijke oorzaken voor honger in Ethiopië

Als gevolg van (on)betrouwbare neerslag is de verdamping groot en valt de effectieve neerslag tegen.

• neerslag en de intensiteit ervan varieert per jaar, binnen het jaar en per gebied
• hevige buien zijn lastig op te vangen en veroorzaken erosie
• onzekerheid over het toekomstige klimaat: El Niño, gevolg van atmosferische opwarming

H1: Genoeg voor iedereen

§4: Hier hoef je toch geen honger te lijden?

Uitleg: politieke en economische oorzaken voor honger in Ethiopië

Politieke conflicten, corruptie en wanbestuur vergroten voedselonzekerheid.

Ondanks welvaartstoename nog veel armoede: ongelijkheid in de toegang tot voedsel.

• Tigraway voorgetrokken, andere groepen zoals Amhara en Oromo blijven achter
• Dus daar waar veel mensen zitten is niet de macht invloed op voedsel.

Uitleg: oorzaken gezondheidszorg voor honger in Ethiopië

• Geïsoleerd platteland: grote armoede en onwetendheid --> gezondheidsproblemen (waaronder aids) --> lage voedselproductie.
  

H1: Genoeg voor iedereen

§4: Hier hoef je toch geen honger te lijden?

Uitleg: buitenlandse hulp

De nationale voedselproductie is onvoldoende. Noodhulp bij hongersnood. 

Voor de lange termijn is structurele hulp nodig: ontwikkelingssamenwerking. 

Er zijn verschillende vormen:

• Noodhulp: (acuut) na hulpvraag uit het getroffen land. Noodhulp is beperkt in tijd, ruimte en omvang.
• Programmahulp: vaak via overheden - langer periode - doel om het agrarisch sector te verbeteren
• Projecthulp: kleinschaliger via ngo’s
• Voedselhulp: redt levens, maar kan de markten verstoren en de mensen gemakzuchtig en hulpafhankelijk maken.

H1: Genoeg voor iedereen

§4: Hier hoef je toch geen honger te lijden?

Structurele hulp vanuit het buitenland naar Ethiopische landbouwsector, maar...

Ethiopië neemt maatregelen om de afhankelijkheid van het buitenland te verminderen:

• investeringen in de waterhuishouding door aanleg stuwmeren.
• versterken van de diversificatie van gewassen, vermindert de kwetsbaarheid.
• Herstel aangetaste gronden en landbouwcursussen  voor boeren (kennis delen).
• Industrialisatie via landbouwontwikkeling: microkredieten voor machines en zaaizaden en door verbetering plattelandswegen.
• Voedsel-voor-werkprogramma’s: door kennis met de boeren te delen zorg je voor meer voedselzekerheid en bevordering agrarische infrastructuur.
• Lokale markt stimuleren. 

H1: Genoeg voor iedereen

§4: Hier hoef je toch geen honger te lijden?

Deelvragen

7	Hoe kan het dat in een land met voldoende regen zo veel mensen ondervoed zijn?
8	Wat doen de donorlanden en Ethiopië zelf om de voedselzekerheid te vergroten?

H1: Genoeg voor iedereen

§4: Hier hoef je toch geen honger te lijden?

Maken

Hoe?

• Zelfstandig of samenwerken in tweetallen op zachte toon of fluistertoon
• Kom je er (samen) niet uit? Lees eerst het LB nog eens door.
• Kom je er nog steeds niet uit? Steek je vinger op.

Wat ga ik doen?	BLZ.
Lezen 1.4	37-40
Opdracht 1-9	41-43

H1: Genoeg voor iedereen

Herhalen en samenvatten

H1: Genoeg voor iedereen

Herhalingsweek

Herhalingsopdrachten maken  voor  maandag 10-1-2021

Wat ga ik doen?	BLZ.
Finish slotopdracht	46
Examentraining	49-50
Zelf een samenvatting maken door de deelvragen en hoofdvraag te beantwoorden	H1
Begrippen leren	48

H1: Genoeg voor iedereen

Zelfstandig oefenen

Video

Kijken: Ethiopia Tigray Conflict & Famine Explained

H1: Genoeg voor iedereen

Zelfstandig oefenen

Artikel

Lezen: NOS-artikel