H9 erfelijkheid les 4

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Herhaling

Zet in de juiste volgorde
van klein naar groot:

1. cel - chromosoom - DNA - gen
2. gen - chromosoom - DNA - cel
3. gen - chromosoom -cel - DNA
4. gen - DNA - chromosoom - cel

In de afbeelding hiernaast zie je de vierling Tessa, Esmé, Lisa en Bo. Ze lijken als vier druppels water op elkaar.

Hoe is deze vierling ontstaan?

1. Uit één bevruchte eicel
2. Uit twee bevruchte eicellen
3. Uit vier bevruchte eicellen

Als je bloedgroep A hebt, welk genotype kan je dan hebben?

1. I​A​​I​A​​
2. I​A​​I​A​​ofI​A​​i
3. I​A​​I​A​​ofI​A​​i​A​​
4. I​A​​i

Bepaal de bloedgroep; bloed wordt gemengd met:
Antistof-A: geen klontering
Antistof-B: wel klontering
Antistof-Resus: wel klontering

1. B+
2. B-
3. A+
4. A-

Twee resuspositieve ouders krijgen een resusnegatief kind.
Wat zegt dat over het resusantigeen?

1. Het allel voor het resusantigeen is dominant
2. Het allel voor resusantigeen is recessief
3. Het allel voor resusantigeen is co-dominant
4. ik heb geen idee

9.5

Erfelijkheid

Stamceltransplantatie

Gentherapie

Genetische modificatie

Ethische argumenten

Biologische argumenten

CRISPR-Cas

Vroeger gaven koeien veel minder melk dan tegenwoordig. Hoe hebben we die hogere productie voor elkaar gekregen?

Maar veredeling gaat heel langzaam... kan dat niet wat sneller?

Genetisch sleutelen aan organismen kunnen we al best lang. Maar wat vinden jullie daarvan?

Poll: genetische modificatie van bacteriën (met die plasmiden) vind ik prima

1. eens
2. oneens

Ik vind genetische modificatie om voedselgewassen te verbeteren prima

1. eens
2. oneens

Ik vind genetische modificatie om dieren te verbeteren prima

1. eens
2. oneens

Ik vind genetische modificatie om mensen te genezen van erfelijke ziektes prima

1. eens
2. oneens

ethiek

• argumenten voor of tegen iets
• biologisch of ethisch
• ethische argumenten worden beïnvloed door wie je bent: op basis van je geloof of levensovertuiging.
• biologische argumenten zijn feiten

JA! --> Ethisch: Varkens zijn minder waard dan mensen.

NEE! --> Economisch: Het kost veel geld (wie betaalt het?)

JA! --> Ethisch: Mensen hebben last van kapotte organen, je mag varkens gebruiken om het leven van mensen te verbeteren.

Nee! --> Biologisch: Het is redelijk nieuw, dus het kan onveilig zijn door bacteriën en eventuele bijwerkingen.

Voorbeeld: Mag xenotransplantatie?

Dus... is genetische modificatie ethisch verantwoord?

ja

dat is afhankelijk van de situatie

ja, maar niet bij mensen

nee

Het is goed om uitgestorven dieren zoals de mammoet weer terug te halen omdat het zulke mooie dieren zijn en de biodiversiteit toeneemt.
Is dit een ethisch of biologisch argument?

1. mooie dieren: ethisch biodiversiteit: biologisch
2. mooie dieren: biologisch biodiversiteit: ethisch
3. beide ethisch
4. beide biologisch

Je mag dieren niet als een product behandelen

1. Biologisch bezwaar
2. Ethisch bezwaar

Veel genetisch gemodificeerde dieren hebben gezondheidsproblemen

1. Biologisch bezwaar
2. Ethisch bezwaar

Dus hoe wordt een extra gen in een menselijke cel geplaatst?

1. Een virus bouwt het gen in het DNA in de celkern
2. Een rond stukje DNA (plasmide) wordt door de cellen opgenomen
3. Het gen wordt los bij de cellen gebracht en wordt snel opgenomen
4. Een speciaal knip-en-plak eiwit stopt het gen tussen het DNA

Embryoselectie

- Embryo zonder genetische aandoening terugplaatsen in baarmoeder via IVF. 

- Mag (in NL) alleen bij ernstige aandoeningen waaraan kind overlijdt.

Bioptie

Van een embryo wordt een cel afgehaald om te onderzoeken op genetische afwijkingen. De rest van de cellen groeit uit tot een compleet embryo.

0

Ik vind genetische modificatie om mensen bepaalde gunstige eigenschappen te geven (zoals een goed immuunsysteem) prima

1. eens
2. oneens

Ik vind genetische modificatie om mensen bepaalde gewenste eigenschappen te geven (zoals een gave huid en blauwe ogen) prima

1. eens
2. oneens

CRISPR-CAS9 systeem​

CRISPR = zoeksysteem

​

CAS9 - knipsysteem

Crispr-cas

• Enzym cas vindt stukje DNA dat gewijzigd moet worden
• Cas knipt het DNA door
• Nieuw stuk DNA wordt ingebouwd

Vind je het belangrijk om nu al na te denken over wat wel en niet mag wbt genetische modificatie?

Nee, dat zie ik later wel

Nee, dat maakt me niets uit

Ja, ik denk er al wel over na

Ja, maar ik heb er nog niet over nagedacht

Ja, ik weet al precies wat ik wel en niet goed vind

0