Vroege middeleeuwen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Feodalisme en hofstelsel

Kleitablet van omstreeks 2100 voor Chr., gevonden in het archief van een opgegraven tempel uit Mesopotamië in het tegenwoordige Irak
 ​
Toelichting
Het tablet in spijkerschrift is afkomstig van de administratie van de tempel. Het bevat een lijst van arbeiders met de broodrantsoenen die zij voor hun werk ontvangen hebben.

Gebruik de bron
Dit kleitablet kan niet afkomstig zijn uit een samenleving
van jagers en verzamelaars.
Geef daarvoor twee argumenten.

​Antwoord

Twee argumenten – twee punten
1. Er is sprake van een schrift (spijkerschrift op kleitablet) en in de tijd van de jagers en verzamelaars was er nog geen schrift.
2. Het tablet komt van een tempel, die mensen pas gingen maken toen zij een vaste woonplaats hadden. Jagers en verzamelaars trokken juist rond.

Doelen

Aan het einde van de les kan ik:

• De naam middeleeuwen verklaren
• De kenmerken van het hofstelsel herkennen
• De kenmerken van het feodaal stelstelsel herkennen
• Twee redenen noemen waarom het rijk van Karel de Grote niet intact blijft

Kenmerkende aspecten

• De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid
• Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

Middeleeuwen

• Naam middeleeuwen stamt uit de zestiende eeuw:
• "Donkere" eeuwen die de renaissance scheiden van de Romeinse oudheid
• Middeleeuwen vinden alleen plaats in Europa --> grote verandering in leefwijze
• Verdwijnen Romeinen brengt onveiligheid met zich mee -> afname handel -> verdwijnen geld -> krimp steden
• Gevolg: Europa wordt een autarkische landbouwsamenleving

Hofstelsel

• Boeren zoeken in onveilig Europa bescherming van rijke adel
  
  
• Twee soorten boeren: 
• Vrije boeren: betalen pacht
• Horige boeren: onvrij, gebonden aan domein, betalen pacht en in herendiensten
• Dit economische systeem is het hofstelsel
  
  
• Let wel: grote verschillen tussen domeinen in Europa

Doelen

Aan het einde van de les kan ik:

• De naam middeleeuwen verklaren
• De kenmerken van het hofstelsel herkennen
• De kenmerken van het feodaal stelstelsel herkennen
• Twee redenen noemen waarom het rijk van Karel de Grote niet intact blijft

Kenmerkende aspecten

• De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid
• Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

Franken

• In West-Europa vestigen de Franken het machtigste rijk
• Voorbeeld van zowel verandering als continuïteit:
• Voortzetting Romeins recht, maar ook introductie Germaans recht: Salische wet
• Clovis: eerste Merovingische vorst die zich laat dopen (496)
• In de volgende eeuwen neemt de macht van de vorst af en wordt de hofmeier steeds machtiger...

Het christendom blijkt aantrekkelijk voor slaven.
Ontleen hiervoor een verklaring aan de bron.

Karel de Grote

• Uiteindelijk grijpen de Karolingers de macht
• 800: Karel de Grote laat zich keizer kronen
• De keizer is politiek afhankelijk van de lagere adel om hem te helpen
• 1. Adel krijgt grond in leen en bestuurt dit in naam van de keizer
• 2. Adel steunt keizer in oorlog met ridders en voetvolk
• Dit politieke systeem is het feodaal stelsel

Opvolgers

• Ondanks groot rijk en machtige keizer blijft het Frankische rijk niet intact:
• 1. Leenmannen (adel) blijven niet loyaal aan leenheer (keizer) en zien grond als erfelijk
• 2. Erfopvolging Karel: traditie om rijk onder alle zonen te verdelen
• Gevolg: ontstaan twee rijken met relatief zwakke vorsten: Frankrijk en Heilige Roomse Rijk

In de vroege middeleeuwen vindt in Europa een politieke verandering plaats. Je kunt concluderen dat deze verandering aansluit bij Germaanse gebruiken uit de oudheid.
Ondersteun deze conclusie door:
 de politieke verandering in de vroege middeleeuwen te noemen en
 met een verwijzing naar de bron toe te lichten dat hierbij wordt aangesloten bij traditionele Germaanse gebruiken.