This lesson contains 44 slides, with interactive quizzes, text slides and 1 video.
Lesson duration is: 60 min
Introduction
Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de bezetting van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog verliep.
Items in this lesson
Historisch Overzicht vanaf 1848 en Staatsinrichting
De Tweede Wereldoorlog
(1939-1945)
3. De bezetting van Nederland
Slide 1 - Slide
Slide 2 - Slide
Leerdoel
Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de bezetting van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog verliep.
Slide 3 - Slide
Wat weet jij eigenlijk van de Duitse Bezetting?
Slide 4 - Mind map
Nederland mobiliseert
november 1939
De Nederlandse regering hoopt dat, net als tijdens de Eerste Wereldoorlog,
Nederland neutraal zou blijven.
Uiteindelijk wordt pas laat besloten om tóch te mobiliseren en gebruik te maken van de Hollandse Waterlinie.
Slide 5 - Slide
Duitsland valt aan
10 mei 1940
Op vrijdagmorgen, om 3.55, valt het Duitse leger het slecht bewapende Nederland aan. Op sommige plekken, zoals bij de Afsluitdijk en de Grebbelinie, wordt nog behoorlijk tegenstand geboden, maar tegen de Duitse Blitzkrieg is niets opgewassen.
Slide 6 - Slide
Regering wijkt uit naar Londen
13 mei 1940
Om niet in de handen van de Duitsers te vallen, wijkt een
groot deel van de Nederlandse regering uit naar Engeland.
Vanuit Londen zal koningin Wilhelmina de Nederlanders motiveren
om niet op te geven en tegen de bezetters te strijden.
Slide 7 - Slide
Bommen op Rotterdam
14 mei 1940
Hoewel de stad zich al heeft overgegeven,
bombarderen de Duitsers Rotterdam tóch.
Het bombardement duurt maar een kwartier, maar de binnenstad is verwoest, en zal pas na de oorlog weer worden opgebouwd.
Slide 8 - Slide
Nederland capituleert
15 mei 1940
Na het bombardement op Rotterdam, en de Duitse dreiging om ook andere steden te bombaderen, kan Nederland niets anders dan zich overgeven.
In totaal komen in de meidagen van 1940 ongeveer 2200 mensen om het leven.
Slide 9 - Slide
Deel van Duitsland
29 mei 1940
Nederland wordt een deel van Duitsland: Reichskommissariat Niederlande
De Oostenrijker Arthur Seyss-Inquart wordt Reichskommisar.
Slide 10 - Slide
De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB), die collaboreerde met de Duitsers,
is de enige politieke organisatie die mag blijven bestaan.
De leider van de NSB, Anton Mussert, mag zich 'Leider van het Nederlandsche Volk' noemen, maar de Duitsers zijn uiteindelijk de baas.
Slide 11 - Slide
Gelijkschakeling
vanaf mei 1940
Elke burger, organisatie en vereniging moet zich houden aan de ideeën van de Nazi's en trouw zijn aan het Leidersbeginsel. Iedereen die dit niet doet,
wordt ontslagen en of opgepakt.
Journalisten mochten alleen schrijven wat de Nazi's opdroegen (censuur).
Slide 12 - Slide
Gelijkschakeling
vanaf mei 1940
Elke burger, organisatie en vereniging moest zich houden aan de ideeën van de Nazi's en trouw zijn aan het Leidersbeginsel. Iedereen die dit niet deed,
werd ontslagen en of opgepakt.
Journalisten mochten alleen schrijven wat de Nazi's opdroegen (censuur)
Slide 13 - Slide
Voor sommige beroepen (bijvoorbeeld: leraren)
moet een Ariërverklaring worden getekend.
Hierin verklaar jij, je ouders en grootouders, niet Joods te zijn.
Eind november 1940 waren er al
2200 mensen hierdoor ontslagen...
Slide 14 - Slide
Alle post- en sierduiven moeten worden gedood.
Duiven vliegen vrij rond en kunnen
boodschappen brengen naar de geallieerden.
Duivenpootjes mét ring moeten
als bewijs worden ingeleverd.
Slide 15 - Slide
De eerste bezettingsmaanden
mei 1940 - februari 1941
De Duitsers gedragen zich meestal keurig en de meeste Nederlanders
pakken hun normale leven op en werken, passief of actief,
met de Duitsers samen.
Nederlandse bedrijven kunnen goed geld verdienen aan de 'Duitse oorlog'...
Slide 16 - Slide
Behalve de NSB zijn er ook andere Nederlanders
die actief tot samenwerking oproepen, zoals
de Nederlandsche Unie.
Andere Nederlanders kiezen bewust om samen
te werken, om te voorkomen dat hun positie
wordt ingenomen door een NSB-er of Duitser.
Slide 17 - Slide
Februaristaking
februari 1941
De eerste grote verzetsactie tegen de Duitse bezetter in Nederland. Aanleiding waren de razzia's in Amsterdam, als reactie op de moord op een NSB-er.
De staking was het enige massale en openlijke protest tegen de Jodenvervolging in heel bezet Europa.
Slide 18 - Slide
Jodenvervolging in Nederland
vanaf mei 1940
Net als in andere delen van het Duitse Rijk worden snel anti-Joodse maatregelen, zoals het ontslag van Joodse ambtenaren of de registratieplicht.
Slide 19 - Slide
Vanaf april 1941 verschijnen de bordjes "Voor Joden verboden"
in de Nederlandse steden.
Slide 20 - Slide
Vanaf mei 1942 zijn Joden verplicht om een Jodenster te dragen.
In dat jaar gaan ook de eerste Joden via Westerbork naar Auschwitz...
Slide 21 - Slide
Arbeidsinzet
mei 1943
Wat begon als vrijwillig werken in Duitsland, wordt in 1943 verplicht: alle mannen tussen 18 en 35 jaar moeten zich melden.
Uiteindelijk werken rond de 500.000
Nederlanders in Duitsland.
Slide 22 - Slide
Vechten voor
de vijand
De Nederlandse SS bestond uit ongeveer 7000 man.
Slide 23 - Slide
Onderduiken
Onderduiken om je te verbergen zodat je niet werd opgepakt door de politie of Duitsers. Dit waren niet alleen Joden, maar iedereen die het risico liep opgepakt te worden: studenten, mannen, verzetsstrijders enz.
Op het hoogtepunt waren er alleen al in Nederland ruim 350.000 mensen ondergedoken
Slide 24 - Slide
Verzet
Wat is verzet?
Aanslagen plegen of illegale krantjes verspreiden? Onderduikers helpen? Of naar rechts gaan als de Duitsers zeggen dat je naar links moet gaan?
Slide 25 - Slide
In totaal waren er rond de 45.000 Nederlanders die actief verzet pleegden.
Maar dat konden ze niet doen zonder de hulp van honderduizenden anderen.
Verzet plegen was levensgevaarlijk: niet alleen voor jezelf, maar ook voor je omgeving.
Slide 26 - Slide
Om te voorkomen dat Joden worden opgepakt,
worden identiteitsbewijzen vervalst...
Slide 27 - Slide
Dolle Dinsdag
5 september 1944
De opmars van de geallieerden na D-Day gaat erg snel. De gebeurtenissen worden gevolgd op illegale radio's: "Ze zijn in Nederland!"
Slide 28 - Slide
Duitse soldaten slaan op de vlucht voor de naderende geallieerden.
Maar de geallieerden komen helemaal niet...
Het volksfeest was veel te voorbarig losgebarsten.
Slide 29 - Slide
Slag om Arnhem
september 1944
De Geallieerden willen doorstoten tot het noordelijk deel van Nederland,
om daar vandaan Duitsland binnen te vallen, maar ze vergissen zich in kracht van de Duitsers.
Operatie Market Garden is mislukt bij Arnhem ('Brug te ver').
Slide 30 - Slide
Spoorwegstaking
september 1944 - mei 1945
Om de geallieerde opmars te helpen, roept Radio Oranje het spoorweg-personeel op om te gaan staken. Zo kunnen de Duitsers geen gebruik meer maken van het spoor voor hun oorlog.
Het zorgt uiteindelijk ook voor voedsel- en brandstoftekorten...
Slide 31 - Slide
Hongerwinter
november 1944 - april 1945
Slide 32 - Slide
De Hongerwinter had een aantal oorzaken. Zo was er geen aanvoer van kolen meer mogelijk uit Limburg, omdat dit deel van Nederland al was bevrijd. Daarnaast zorgde de Spoorwegstaking ervoor dat er niets meer werd vervoerd én namen de Duitsers wraak door hoofdroutes naar West-Nederland te blokkeren
Slide 33 - Slide
Het systeem van de distributiebonnen, dat al in 1939 was ingevoerd,
werkt in de laatste fase van de oorlog niet meer: er wás gewoon niets meer
Slide 34 - Slide
Slide 35 - Slide
Duitse capitulatie
4 mei 1945
In Hotel De Wereld in Wageningen wordt op 5 mei onderhandeld
over de onvoorwaardelijke overgave van de Duitse troepen in Nederland.
De Duitse troepen hebben zich overigens al op 4 mei overgegeven
aan de geallieerden.
Slide 36 - Slide
De Bevrijding
mei 1945
De bevrijding wordt tegenwoordig gevierd op 5 mei, maar Nederland werd niet overal op 5 mei bevrijd: soms was het eerder, soms veel later, zoals op Texel.
Dit eiland werd pas op 20 mei 1945 bevrijd.
Slide 37 - Slide
Hoewel het is verboden, is de reactie van Nederlanders op verraders,
profiteurs en collaborateurs begrijpelijk.
Slide 38 - Slide
Video
Clipphanger: Wat herdenken we op 4 mei?
Slide 39 - Slide
Slide 40 - Video
Begrippen uit deze les
NSB
collaboreren
gelijkschakeling
Ariërverklaring
verzet
arbeidsinzet
Dolle Dinsdag
distibutiebonnen
Hongerwinter
Slide 41 - Slide
Personen uit deze les
Anton Mussert
Koningin Wilhelmina
Arthur Seyss-Inquart
Prins Bernhard
Slide 42 - Slide
Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd
Slide 43 - Open question
Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen