Hoofdstuk 4​.2: Zien en horen​

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 4​.2: Zien en horen​

Deze les leer je:

4.2 Zien en horen​

• Je kunt de inwendige en uitwendige delen van een oog noemen met hun functies en kenmerken.​
  
• Je kunt beschrijven hoe de pupilreflex de grootte van de pupil regelt.​
  
• Je kunt beschrijven hoe op het netvlies een scherp beeld ontstaat.​
  
• Je kunt de bouw en de werking van het netvlies beschrijven.​
  
• Je kunt de delen van het oor noemen met hun functies en kenmerken.​

De bouw van het oog​

Je ogen zijn kwetsbare organen die goed worden beschermd tegen:​

• Stoten ​
• Fel licht
• Zweet ​
• Vuil ​

De oogkassen​

• De ogen liggen goed beschermd in de twee oogkassen. ​
  
• Deze zijn gevuld met vet als een soort stootkussen. ​
  
• Hierdoor schokken de ogen niet als je beweegt. ​
• De oogspieren draaien de oogbollen in alle gewenste richtingen. 

Traanklieren​

​Achter je huid boven je ogen zitten de traanklieren. ​Deze maken traanvocht. ​

​

Traanvocht heeft 3 functies:​

1. Voorkomen dat het oog uitdroogt.​
   
2. Het dood ziekteverwekkers.​
   
3. Het neemt stof en vuiltjes op.​

Traanbuis​

• Traanvocht met stof en vuiltjes gaat via traanbuizen uit de ogen. ​
  
• Traanvocht wordt afgevoerd naar de neus. ​
  
• Daarna komt het in de keel.​
• Door te knipperen met de oogleden verspreidt het traanvocht over de ogen. ​
  
• Zo blijven de ogen schoon. 

De onderdelen van het oog​

De bouw van de ogen​

Het oog is opgebouwd uit 3 lagen:​

Harde oogvlies: Stevige witte vlies aan de buitenkant. Beschermt het oog. Voor de lens is het vlies doorzichtig en heet het hoornvlies.​

Vaatvlies: Middelste laag met bloedvaatjes.​

Hierdoor krijgt het oog zuurstof en voedingsstoffen aangevoerd. ​

Netvlies: Hier bevinden zich de lichtzintuigen. Hierdoor kun je zien. 

De bouw van de ogen​

Iris: Het gekleurde deel van het vaatvlies. Kan verschillende kleuren hebben: blauw/groen/bruin.​

Pupil: De opening in het midden van de iris. Het licht dat het oog in gaat komt hier doorheen. ​

Lens: Vlak achter de iris en de pupil licht de lens. De lens zorgt dat er scherp beeld valt op het netvlies. ​

Glasachtig lichaam: De binnenkant van de oogbol is gevuld met een doorzichtige gel. Het houdt alle delen van het oog op hun plaats. 

De oogzenuw​

Aan de achterkant van het oog zit de oogzenuw.​

​

De impulsen uit de zintuigcellen van het netvlies gaan via de oogzenuw naar de hersenen.​

​

De hersenen verwerken de impulsen. Dan pas kun je waarnemen wat je ziet.

Beelden op het netvlies​

De lens zorgt ervoor dat de lichtstralen buigen. Zo vallen ze precies op het netvlies. ​

Het beeld is verkleind.​

Het beeld staat op zijn kop. ​

​

De hersenen zorgen dat je het beeld weer rechtop ziet.

Beelden op het netvlies​

Beelden op het netvlies​

• Het netvlies is het binnenste vlies, dat is het lichtzintuig. ​
  
• Hier liggen de lichtgevoelige zintuigcellen.​
  

​

• De meeste zintuigcellen liggen in de gele vlek.​
  
• Daar zie je ook het scherpst mee. ​
  

​

Op de blinde vlek liggen geen zintuigcellen. ​

Daar gaat de oogzenuw door de 3 oogvliezen heen, naar de hersenen. 

Scherpstellen​

De lens kan van vorm veranderen:​

• Bol → dichtbij scherp zien​
  
• Plat → veraf scherp zien

De lens verandert van vorm

Het platter en boller worden van de lens heet accommoderen. ​

Door de kringspier om de lens: de accommodatiespier. ​

​

De lens hangt aan lensbandjes.​

De accommodatiespier kan de lensbandjes slap laten hangen of strak laten staan. ​

Hierdoor wordt de lens boller of platter. 

Licht en donker​

De pupillen zijn niet altijd even groot. ​

De grootte hangt af van de hoeveelheid licht in de omgeving. ​

​

Bij te weinig licht kun je niet goed zien, bij teveel licht kan het netvlies beschadigen. ​

​

Het groter en kleiner maken van de pupillen heet de pupilreflex:​

Weinig licht: De pupillen worden groot.​

Veel licht: De pupillen worden klein.

Bouw van het netvlies​

Het netvlies bestaat uit twee lagen:​

• Een laag zenuwcellen​
  
• Een laag zintuigcellen ​
  

​

De zintuigcellen reageren op lichtprikkels.​

In de zintuigcellen ontstaan dan impulsen.​

​

Er zijn twee soorten zintuigcellen:​

• Staafjes ​
  
• Kegeltjes

Staafjes​

Staafjes liggen over het hele ​netvlies, behalve op: ​

• De gele vlek ​
  
• De blinde vlek​
  

​

Staafjes nemen contrasten waar in zwart-grijs-wit.​

• Heel gevoelig voor licht​
  
• In schemering nog dingen waarnemen.

Kegeltjes​

Kegeltjes liggen alleen op en ​

rond de gele vlek.​

​

De Kegeltjes nemen Kleuren waar. ​

Alleen als er genoeg licht is.​ (omdat ze kleiner zijn dan de staafjes hebben ze ​meer moeite om licht op te vangen).

Zijn er nog vragen?

Je hebt verschillende zintuigen.
Welk zintuig hoort bij het oog?

1. gezichts zintuig
2. licht zintuig
3. gehoor zintuig
4. reuk zintuig

Vormen alle zintuigen (oor, oog, neus, huid en tong) bij elkaar het zenuwstelsel?

1. Juist
2. Onjuist

Het oog heeft als taak prikkels op te vangen.
Wat is de prikkel voor de zintuigen in het oog?

1. geur
2. druk
3. licht
4. geluid

Hoe heten de signalen die je zintuigen, bijv. je oog, doorsturen naar je hersenen?

1. Prikkels
2. Impulsen

Hoe wordt het zintuig oog ook genoemd?

1. zichtzintuig
2. oogzintuig
3. gezichtszintuig
4. zienzintuig

welke zintuigen liggen in ons oog?

1. zichtzintuigen
2. lichtzintuigen
3. geen
4. trilzintuigen

Welke prikkel kun je opvangen met de zintuigen in je oog?

1. netvlies
2. kijken
3. licht
4. oogbol

Je oog is een ...
Het licht komt binnen op je....
Diepte zie je als met met ... kijkt.

1. prikkel - pupil - 1 oog
2. zintuig - pupil - twee ogen
3. prikkel - netvlies - 1 oog
4. zintuig - netvlies - twee ogen

Het oog is het zintuig om licht op te vangen.
Welk onderdeel zorgt ervoor dat het oog voldoende voedingsstoffen en zuurstof krijgt?

1. vaatvlies
2. netvlies
3. harde oogvlies
4. hoornvlies

Het oog is het zintuig om licht op te vangen. In welk deel van het oog valt het meeste licht om goed beeld te kunnen maken?

1. vaatvlies
2. harde oogvlies
3. gele vlek
4. hoornvlies

Wat is een adequate prikkel?

1. Dat is een prikkel waar een bepaald zintuig alleen gevoelig voor is waardoor er een impuls kan ontstaan. bijvoorbeeld: Licht voor het oog
2. Dat is een prikkel waar alle zintuigen op reageren.