Examentraining 5 HAVO

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5,6

Wat gaan we doen?

1ste uur: Iedereen!

• 1ste uur: Basis examentraining (welke onderwerpen?) 
• Hoe pak je examenvragen aan?
• Oefenquiz BINAS
• Oefenen examenopdrachten (eigen keuze)

2e uur:

HAVO:

• Begin oefenexamen maken

VWO:

• Labjournaal afmaken 

Het Centraal Examen

CE Biologie B

Wat neem je mee naar het biologie examen?

• BINAS: De Binas dient compleet onbeschreven en onbeplakt te zijn. Ook het gebruik van briefjes als paginawijzers is niet toegestaan.

• Het gebruik van een niet-grafische rekenmachine is toegestaan.
• Verder meenemen naar je examen: (reserve-)pen, tekenpotlood, gum,

       geodriehoek en arceerstiften.

• NL woordenboek
• Tijdens je examen mag je NIKS lenen van anderen. 

Examenvragen beantwoorden: 

GO BIO!

Goed oriënteren: Lees de opdracht goed door, onderstreep belangrijke info en bekijk hoeveel punten je kan behalen.

Opzoeken in BINAS: Bedenk of je informatie uit de BINAS nodig hebt en pak de juiste tabel erbij. 

Bekijk de bronnen: Zit er een bron bij de opdracht? Dan moet je die gebruiken bij het beantwoorden van de vraag. Bekijk alle info en verwijs duidelijk naar de bron in antwoord.

Ieder antwoord structureren: Gebruik alle gevonden informatie en je eigen kennis om je antwoord gestructureerd op te schrijven. Leg bijvoorbeeld een verklaring uit aan de hand van oorzaak --> gevolg. 

Overal nakijken: Lees de vraag nomaals en controleer! Is je antwoord juist en realistisch? De hele vraag beantwoord? Genoeg info voor aantal punten?

Wat is  examenstof?

Onderwerpen vertaalt

1. Cellen, organen en orgaanstelsel
2. DNA
3.  Genexpressie en RNA
4. Evolutie, soortvorming en selectie
5. Fotosynthese, dissimilatie en voortgezette assimilatie
6. Ecosystemen
7. Voeding en vertering
8. Bloedsomloop
9. Gaswisseling
10. Lever en nieren: uitscheiding
11. Zenuwstelsel en spieren
12. Hormonale regulatie
13. Huid en immuniteit

Welk type vragen kom je tegen?

• Open vragen: aantal punten meestal gelijk aan aantal
    denkstappen
• Meerkeuze vragen
  
  

In de examens kunnen meerkeuzevragen voorkomen voor 1 punt en voor 2 punten, dit is nieuw. Het aantal punten dat aan een  meerkeuze-vraag wordt toegekend, hangt in principe samen met het aantal denkstappen dat je moet maken om tot het antwoord te komen.

LET OP!

Stappenplan Meerkeuzevragen

Er zijn verschillende soorten open vragen	Hoe te herkennen?
Feitenkennis	Noem.. Met welke term… Wat is… Geef een omschrijving van …
Verklaring / toelichting	Geef een verklaring voor…
Inzicht	Leg uit…. Bereken…
Mening	Beargumenteer…
Vaardigheden	Formuleer een hypothese Maak een werkplan Beschrijf een werkwijze… Trek een conclusie

  Snoekkroketten

Leg met behulp van de gegevens uit de tabel uit wat de voornaamste oorzaak is van de constatering dat snoekkroketten inderdaad lichter verteerbaar zijn dan kippen-, rund- en varkensvleeskroketten.

1. Wat is de vraagstructuur?

Instructiewerkwoord + onderwerp + evt. verplicht gegevensgebruik of noteringsvoorwaarde

Uitleggen + oorzaak dat snoekkroketten lichter verteerbaar zijn dan kippen-, rund- en varkenskroketten + mbv gegevens uit de tabel

2. Wat is de antwoordstructuur?

Instructiewerkwoord als zelfstandig naamwoord + onderwerp + evt. verplicht gegevensgebruik of noteringsvoorwaarde

Uitleg + oorzaak dat snoekkroketten lichter verteerbaar zijn dan kippen-, rund- en varkenskroketten + m.b.v. gegevens uit de tabel

3. Naar welk verband wordt gevraagd?

Moet je een oorzaak/ gevolg uitleggen? Moet je een conclusie trekken uit de gegevens? Om dit te achterhalen kun je gebruik maken van de signaalwoorden uit de vraag.

3. Naar welk verband wordt gevraagd?

4. Over welk hoofdonderwerp in de Biologie gaat deze vraag?

Bedenk bij welk hoofdonderwerp deze vraag hoort. Dit kan je op het juiste spoor zetten voor te gebruiken BINAS tabellen of begrippen in het antwoord -> voeding en vertering

5. Welke gegevens uit de vraag kan ik gebruiken?

Lees de informatie uit de context gericht door om relevante gegevens te vinden die je nodig hebt voor het antwoord.

Arceer eventueel.

6. Welke gegevens/ kennis moet ik zelf toevoegen?

Bedenk welke kennis je nog moet toevoegen om het antwoord compleet te maken. Bedenk ook welke biologische begrippen waarschijnlijk in het antwoord moeten voorkomen: 

bv enzymen, koolhydraten, eiwitten, vetten, organen

7. Formuleer nu je antwoord

Herhaal de vraag + neem het signaalwoord dat past bij het verband in de vraag + voeg het hulpmiddel toe.

Snoekkroketten zijn lichter verteerbaar dan kippen-, rund- en varkensvleeskroketten omdat in de tabel staat dat ...

8. Maak het antwoord compleet

Voeg informatie uit de context en eigen informatie (kennis/ BINAS) toe om het antwoord compleet te maken.

9. Controle

Lees de vraag nog een keer goed door en kijk nog een keer kritisch naar je antwoord. 

• Beantwoord je de vraag eigenlijk wel? 
• Heb je alles wat je weet in je antwoord genoteerd? (docent = dom)
• MC-vraag: hoofdletter van juiste antwoord?
• Berekening: is de uitkomst realistisch + heb ik de eenheid genoteerd + evt. juist afgerond?

Compleet antwoord

Snoekkroketten zijn lichter verteerbaar dan kippen-, rund- en varkensvleeskroketten omdat in de tabel staat dat snoekkroketten per 100gr maar 1gr vet bevat (terwijl kip, rund, -en varkenskroketten 12-15x meer vet bevat) en vet langzamer verteert dan eiwitten en koolhydraten.

Stappenplan Open vragen

Veel gemaakte fouten:

- Geen antwoord geven op de vraag 

- Onvolledige antwoorden (gebruik hele zinnen!)

- Alleen vraag herhalen (geen uitleg/nieuwe informatie)

- Te snel naar antwoord willen (werk denkstappen uit!)

- Meer redenen of voorbeelden geven dan gevraagd

- Alleen standpunt of mening geven zonder onderbouwing.

Grafieken tekenen

Je doet een onderzoek naar de invloed van verschillende zoutconcentraties in het milieu op de hartslagfrequentie van een watervlo. Je moet een grafiek tekenen. Hoe ziet deze eruit? 

Wat zet je op de X-as?

En wat op de Y-as?

Grafieken tekenen

Op de X-as komt dan de zoutconcentratie (je stopt namelijk de watervlo in vooraf bepaalde zoutconcentraties), op de Y-as komt de hartslagfrequentie (deze wil je onderzoeken/ meten).

Samengevat:

X-as: wat je weet (onafhankelijke variabele)

Y-as: wat je meet (afhankelijke variabele)

LET OP: zorg dat je de assen ook benoemt, inclusief grootheid (zoals tijd) en eenheid (zoals minuten). Zorg ook voor een mooie schaalverdeling. Teken de meetpunten én de grafieklijn, meestal een vloeiende lijn waar je geen liniaal voor gebruikt! Laat de lijn alleen door het 0,0 punt (de oorsprong) gaan als dat logisch is en uit de gegevens blijkt! 

Voorbeeldvraag  (2p)

Riccardo had koorts. Bij koorts is het temperatuurcentrum in de hersenen ingesteld op een hogere temperatuur dan 370C. De verpleegkundige constateerde dat Riccardo rilde, een bleke kleur had en dat zijn lichaamstemperatuur nog steeds opliep.

Leg uit hoe door rillen de lichaamstemperatuur stijgt.

Voorbeeldvraag (strategie)

2p = 2 punten = in 2 stappen antwoord geven

Riccardo had koorts. Bij koorts is het temperatuurcentrum in de hersenen ingesteld op een hogere temperatuur dan 370C. De verpleegkundige constateerde dat Riccardo rilde, een bleke kleur had en dat zijn lichaamstemperatuur nog steeds opliep.

Leg uit hoe door rillen de lichaamstemperatuur stijgt.

Oorzaak-gevolg: oorzaak = rillen, gevolg = lichaamstemperatuur stijgt

Verband leggen: wat heeft rillen met temperatuurstijging te maken?

Open vragen:

- Verbanden leggen (waarom werkt 't zo?  

- Uitleggen van begrippen (wat wordt bedoeld met?)

- Kunnen gestructureerd zijn (deelvragen) of ongestructureerd

- Geven van (andere) voorbeelden

- Toegepaste kennis via contexten (antwoord soms gegeven)

- Standpunten beargumenteren

Verwacht antwoord 

maximumscore 2

Uit het antwoord moet blijken dat:

• het rillen wordt veroorzaakt door spiersamentrekkingen         1p

• waarbij warmte vrijkomt (ten gevolge van dissimilatie)             1p

oefenen met de Binas

- Het gaat om het snel kunnen zoeken van informatie in de Binas

- Maak gebruik van het register als je de tabel niet weet

- Noteer het tabelnummer en de letter met een hoofdletter

-Hoe groot is een gemiddelde schimmelcel?
-Welke tabel?

- Welk enzym uit speeksel verteert koolhydraten?
- Welke tabel?

- Uit welke vier fasen bestaat de eukaryotische celcyclus?
- Welke tabel?

- Uit hoeveel C-atomen is D-glucose opgebouwd?
- tabel 67F

- Door welke mRNA codons wordt het aminozuur glutamine gecodeerd?
- Welke tabel?

- Waar komt het antistof IgE voor?
- Welke tabel?

- Uit welke twee onderdelen bestaat het centraal zenuwstelsel?
-Welke tabel?

- Welke drie aromatische aminozuren komen voor in eiwitten?
- Welke tabel?

- Welke enzymen zorgen voor de vorming van polypeptideketens? - Welke tabel?

- Uit welke 'lagen' bestaat de huid (van 'buiten' naar 'binnen)?
- Welke tabel?

- Hoeveel procent van de zonne-energie wordt door producenten gebruikt in de fotosynthese?
- Welke tabel?

- Hoe groot is een nucleosoom in een chromosoom?
- Welke tabel?

- Welke hormonen worden door de nieren van de mens geproduceerd?
- Welke tabel?

- Hoeveel waterstofcarbonaat bevat bloedplasma (in procenten)?
- Welke tabel?

- Hoeveel waterstofbruggen zijn er in het basenkoppel G (guanine) en C (cytosine) in DNA?
- Welke tabel?

- Hoe lang duurt de kamersystole/boezemdiastole bij een hartslagfrequentie van 75 slagen per minuut?

- Wat heb je nodig voor een hard bloedstolsel?
- Welke tabel?

- Hoe hoog is de netto druk die zorgt voor de vorming van weefselvloeistof?
- Welke tabel?

- Hoeveel liter is de totale longcapaciteit?
- Welke tabel?

Handige websites

https://www.lerenvoorhetexamen.nl/havo/biologie/

https://examenkompas.citolab.nl/

https://www.onlineslagen.nl/