Thema 6 basisstof 1 en 2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 6 BS 1 en 2

WELKOM 4H!

Biologen houden zich bezig met de levende natuur.

Een levend wezen noem je een organisme

Wat gaan we deze les doen?

• Uitleg basisstof 1 en 2 
• opdrachten maken BS 1 en BS 2 + opdrachten nabespreken
• afsluiting
  

Basisstof 1: Zintuigen

Thema 6: Waarneming en gedrag

Leerdoelen BS 1 Zintuigen

6.1.1 Je kunt de werking van zintuigen in relatie met het zenuwstelsel beschrijven

6.1.2 Je kunt de reactie van een zintuig op een adequate prikkel beschrijven

6.1.3 Je kunt de delen van het oog en hun functie beschrijven

Organen voor prikkelverwerking

• Verschillende organen met specifieke zintuigen voor het waarnemen van diverse prikkels.
  
  
• Zetten prikkel om in een impuls.
  

Zintuigen

• Zintuigen bestaan uit zintuigcellen oftewel receptoren.
  
  
• Gespecialiseerde zenuwcellen die onder invloed van een prikkel neurotransmitters afgeven aan gevoelszenuwcellen.

• Zintuigen reageren op prikkels van buiten en binnen het lichaam.

Prikkels

Prikkels

Mechanische receptoren

• Reageren op verschillende vormen van mechanische energie (druk, tast).
  

Chemische receptoren

• Reageren na binding met moleculen
  
  
• Smaak: opgeloste moleculen
  
  
• Reuk: moleculen uit de lucht

Temperatuur- receptor

• Liggen in de huid.
  
  
• Reageren wanneer de temperatuur onder of boven de normwaarde van 37 graden komt.

Pijnreceptoren

Reageren als de prikkels extreem worden/zijn zoals hitte.

Kan ook reageren op chemische
verbindingen bij beschadiging of
ontsteking van weefsel.

Lichtreceptoren

• Liggen in het netvlies
  
  
• Reageren op contrasten
  (staafjes)
  
  
• Reageren op kleuren
  (kegeltjes)

Prikkeldrempel

Een impuls ontstaat: 

alleen als de prikkel de drempelwaarde overschrijdt.

De prikkel moet daarom : 

- de juiste zijn 

(adequate prikkel), 

- sterk genoeg zijn.

Adequate prikkel 

De prikkeldrempel van geluid is laag voor de mechanische receptoren in het slakkenhuis.

Geluid is de adequate prikkel voor deze receptoren.

Als je dicht bij een bas staat dan voel je de trillingen ook door je lijf

De prikkeldrempel van de mechanische receptoren in de huid voor geluidsgolven ligt veel hoger. Dit is een niet-adequate prikkel

Gewenning / adaptatie

Ontstaat bij dagelijkse blootstelling aan een prikkel.

bijv. kleding dragen.

De zintuigcellen geven de prikkel nog wel door maar worden steeds minder gevoelig voor de prikkel, de impulsfrequentie neemt af.

Ook de hersenen reageren niet meer altijd op de impulsen

Match de adequate prikkel met het juiste zintuig

druk

zwaarte-

kracht

smaak-

stof

licht

lichte 

aanraking

drukzintuig

gezichts-

zintuig

evenwichts-

zintuig

smaakzintuig

tastzintuig

Welk zintuig ligt er niet in je huid?

1. Koude zintuig
2. Tastzintuig
3. Evenwichtszintuig
4. Drukzintuig

Zet in de juiste volgorde:

1

2

3

4

5

6

Prikkel

Receptor

Impuls

Hersenen

Impuls

Effector

Bouw van het oog: binnenkant

• Licht valt op                                                                                               gele vlek,                                                                                                      veel zintuigcellen

• Blinde vlek =                                                                                 oogzenuw, geen                                                                             zintuigcellen

Huiswerk

Thema 6, basisstof 1

lezen en samenvatten 

maken opdrachten: 1, 3, 4, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13

Basisstof 2: Het Oog

Thema 6: Waarneming en gedrag

Leerdoelen BS 2 Het oog

6.2.1 Je kunt de beeldvorming door ooglenzen beschrijven.

6.2.2 Je kunt de werking van de pupilreflex beschrijven.

6.2.3 Je kunt de bouw en werking van het netvlies beschrijven.

6.2.4 Je kunt toelichten hoe je diepte kunt zien.

Beeldvorming door lenzen

Accomodatie reflex

Veraf zien

Dichtbij zien

Een bril

Verziend: Veraf goed zien

Oogbol te kort OF hoornvlies / lens breken licht niet voldoende

Bolle lenzen (+lenzen)

- zijn in het midden dikker

- buigen lichtstralen naar elkaar toe => convergeren

uitleg

Een bril

Bijziend: Dichtbij goed zien

Oogbol te lang OF hoornvlies / lens breken licht te sterk 

Holle lenzen (-lenzen)

- midden dunner dan aan de rand

- spreiden het licht => divergeren

uitleg

De pupilreflex

Het netvlies

Je netvlies bestaat uit 3 lagen: 

1. een laag zenuwcellen
2. een laag lichtreceptoren
3. een laag pigmentcellen

 Het netvlies

Je netvlies is bedekt met zintuigcellen:

kegeltjes en staafjes (vorm)

gele vlek: kegeltjes

blind vlek: geen zintuigcellen

Kegeltjes en staafjes

Verdeling staafjes 

en kegeltjes

Staafjes:	Kegeltjes
overal op netvlies	Gele vlek
lage drempelwaarde	hoge drempelwaarde
zwart/wit, contrast	Kleur

Optisch chiasma

In het optisch chiasma kruisen de

oogzenuwen elkaar gedeeltelijk.

Hierdoor vallen de beelden van het 

rechterdeel van het gezichtsveld van

beide ogen samen aan de linkerkant

van je brein (en andersom).

Dit geeft informatie over afstand en diepte

Aan de slag!

Wat:	Basisstof 2: het oog lees en maak opdrachten: (16) 18, 19, 21, 24, 25, 26, 27, 28
Hulp nodig:	overleg met degene naast je OF steek je vinger op
Klaar?	Samenvatting schrijven Thema 6 BS 1 en 2

Aan de slag!

Huiswerk

Thema 6, basisstof 2

lezen en samenvatten 

maken opdrachten: (16) 18, 19, 21, 24, 25, 26, 27, 28

Het OOG: zet onderdelen op de juiste plaats

netvlies

gele vlek

oogzenuw

lens

Langs welke onderdelen schijnt het licht als het in het oog valt?  Zet ze in  de goede volgorde.

glasachtig lichaam 

lens  

hoornvlies

netvlies 

Een lichtstraal valt op het oog.

Zet de onderstaande onderdelen van het oog, waar deze lichtstraal achtereenvolgens doorheen gaat, in de juiste volgorde.

Lens

Hoornvlies

Glasachtig lichaam

Netvlies

Oogkamer

Het vaatvlies zorgt voor :

1. traanvocht
2. voeding en zuurstof
3. aansturing
4. stevigheid

De lens in je oog zorgt voor

1. een kleurig beeld
2. een scherp beeld
3. het beschermen tegen stofjes
4. het afsluiten van je oog

Hoe heet de buitenste doorzichtige laag van het oog?

1. Glasachtig lichaam
2. Netvlies
3. Hoornvlies
4. Pupil

Over welk soort zenuw gaat
een impuls van oog naar hersenen?

1. gevoelszenuw
2. bewegingszenuw

In welke laag liggen de zintuigcellen van een oog?

1. vaatvlies
2. netvlies
3. harde oogvlies

Gele vlek

1. Het deel van het oog waar de oogzenuw het oog verlaat en waarmee men niets kan zien.
2. Gedeelte van het netvlies, waarop voornamelijk kegeltjes zijn geconcentreerd.
3. Het doorzichtige deel van het oog dat tussen de lens en het netvlies ligt.
4. Het grootste deel van de menselijke hersenen, dat bestaat uit de linker- en rechter hersenhelft.

Je loopt van buiten naar binnen, je pupillen vergroten, hoe verloopt deze reflex?

1. impulsen gaan van je oog, naar het CZS (grote hersenen) en vervolgens naar de spiertjes rond je pupil
2. de impulsen gaan van je oog, naar het CZS (je hersenstam) en dan naar de spiertjes in rond je pupil
3. de impulsen gaan van je gevoelszenuwcellen in je oog, direct naar de bewegingszenuwcellen rond je pupil

Wat is waar over de impuls?

1. de impulsfrequentie heeft een maximum
2. de impulssterkte bepaalt de reactiesterkte
3. een impuls ontstaat pas onder de drempelwaarde
4. een impuls duurt altijd even lang

de kleinste prikkel die een impuls veroorzaakt is

1. de adequate prikkel
2. gewenning
3. de impuls frequentie
4. de drempelwaarde

Bij wie hebben de reukzintuigcellen de laagste prikkeldrempel voor geur?

1. Hond
2. Mens

Afsluiting

Morgen Practicum Koeienoog

Huiswerk lezen practicum

denk aan een elastiekje voor je haren