Traditie en innovatie - theater

Traditie en innovatie - theater

Lesdoelen

• Je maakt kennis met verschillende vormen van theater
• Je denkt na over de traditie en de innovatie van theater.  

• Je kent de begrippen: tragedie, komedie, decor, acteurs, drama, wereldlijk toneel, tragische held, moreel dilemma,
  4e wand, immersief theater en verhaallijn.

Grieks theater

Griekse theaters kijken altijd uit op natuur. Dat werd als decor gebruikt. Opvallend was dat de acteurs alleen maar mannen waren. Ook vrouwelijke rollen werden door mannen gespeeld. 

Er zijn twee theatervormen die we uit de Griekse oudheid kennen, namelijk de tragedie en komedie.

   

Waarom worden er nog steeds klassieke tragedies gespeeld?

1. Omdat de thema's universeel zijn.
2. Omdat deze rijkdom en status uitstralen.
3. Om een politieke boodschap te verspreiden.
4. Om technologische ontwikkelingen te laten zien.

Het drama in de Middeleeuwen

Het woord drama komt van het Griekse woord voor 'handeling'. 

In de middeleeuwen ontstaat het (liturgisch) drama: een religieus theater dat in de kerk werd opgevoerd om verhalen uit de bijbel te vertellen.

Als reactie hierop ontstaat het wereldlijk toneel. Toneel dat zich afspeelt op openbare pleinen en over niet-religieuze onderwerpen gaat. Theater voor de gewone man kun je het noemen.  

Globe theater

In Engeland werden in de 16e eeuw de eerste theaters gebouwd. Er werd niet meer op zondagmorgen gespeeld op binnenplaatsen van herbergen, maar in theaters waar je toegangsbewijzen voor verschillende bedragen kon kopen. 

 De traditionele tragedies van Shakespeare werden opgevoerd in het Globe theater
(meestal rond 3 uur 's middags).

In 1595 trokken de Londense theaters - waarvan enkele 2500 toeschouwers konden bevatten - wekelijks in totaal een 15000 belangstellenden. Het gewone publiek dat op een koopje naar de voorstelling trok, nam vanzelfsprekend de nodige eetwaar mee : er werden tijdens een opvoering onvoorstelbare hoeveelheden noten en sinaasappelen verorberd waarvan de etensresten op de grond gegooid werden. Het succes van de voorstelling hing af van de aard van de luidkeels geroepen commentaren die vooral het parterrepubliek (de 'groundlings') kwistig rondstrooide. De gewone man vormde trouwens in het theater een absolute meerderheid : er waren meestal ongeveer zesmaal zoveel bezoekers die één penning konden betalen als zij die zich a raison van drie penningen een loge met kussens konden veroorloven. Je ziet dat de mensen in een loge, die veel betaalde, de voorstelling aanzienlijk minder goed konden aanschouwen dan de mensen op de centrale vloer. Voordat deze theaters werden gebouwd werden er voorstellingen op de binnenplaatsen van een herberg gespeeld. De opzet van het theater is geïnspireerd op de binnenplaatsen van een herberg.

William Shakespeare

Shakespeare schreef  tragedies waarbij de tragische held een belangrijk personage was. Zijn thema's waren universeel en morele dilemma's stonden centraal.

De karakters in de stukken van Shakespeare waren veel verder uitgewerkt dan in de traditionele Griekse tragedie. Zo worstelen de personages met interne conflicten en persoonlijke keuzes, waar bij de Grieken de personages meer symbolisch waren.

Omdat de stukken opgevoerd werden in het Globe theater kon er gebruik worden gemaakt van special effects. Er was vuur, mensen zweefde door de lucht aan touwen in het plafond en er waren verborgen luiken in de grond.

Vindt je dit stuk van Herman Finkers grappig?

Ja

Nee

Komedie

Hoewel ook klassieke komedies bewaard zijn gebleven worden die niet meer opgevoerd. Komedies zijn namelijk erg tijdsgebonden. Humor hangt in veel gevallen nauw samen met de actualiteit. 

Een cabaretvoorstelling uit bijvoorbeeld de jaren 70 zullen we daardoor niet echt meer grappig vinden of goed begrijpen.

4e wand

Het was gebruikelijk om als acteur de teksten naar het publiek toe uit te spreken en je tijdens een voorstelling te richten tot het publiek. In de 18e eeuw werd het idee van de 4e wand geïntroduceerd.

Acteurs begonnen het publiek te negeren en richtten hun teksten voortaan rechtstreeks tot een medeacteur.  Hierdoor ontstond als het ware een denkbeeldige muur tussen het publiek en de toneelspelers.

Beleving

Het idee van de 4e wand werd vaak gebruikt om zo realistisch mogelijk een voorstelling te spelen. Het doorbreken van de 4e wand is iets dat we steeds vaker zien in het theater. Daardoor komt de beleving van de toeschouwer centraal te staan en wordt deze soms zelfs onderdeel van het toneelstuk.

Beleving en opwinding

De groep Alex d'Electrique is bekend om de absurde, humoristische en  vervreemdende speelstijl.

Bij deze theatergroep gaat het niet om het verhaal dat verteld wordt, maar om de opwinding die het stuk veroorzaakt. Teksten, beelden en geluiden worden met een opgefokte speelstijl gecombineerd. 

Immersief theater

 Deze vorm van theater is interactief en heeft vaak een bijzondere verhaallijn.

De voorstelling 'Sleep no more' van theatergroep Punchdrunk speelt zich in een verlaten gebouw af.

 Het publiek heeft geen vaste plaatsen, maar loopt door het gebouw waar gelijktijdig verschillende scenes gespeeld worden. Ze mogen zelf bepalen welke personages ze volgen.

Deze voorstelling is geïnspireerd op Macbeth van Shakespeare.

"Immersive" = meesleepend

Viage digital art theater in Brussel heeft een immersief digitaal theater gemaakt over het leven van Frida Kalo. Beeld (decor) en geluid (via een hoofdtelefoon zijn belangrijk, maar acteurs ontbreken.

Is dit in jouw ogen nog een vorm van theater?

Ja

Nee