VS §6 De toekomst een participatiesamenleving? (2024)

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

§3.6

Is de verzorgingsstaat toekomstproof?

Leerdoelen

 Je kunt aan de hand van de functies van de verzorgingsstaat uitleggen welke vier maatschappelijke ontwikkelingen een uitdaging vormen voor de toekomst van de verzorgingsstaat.

Je kunt met behulp van de reguleringsmechanismen uitleggen wat er wordt bedoeld met de participatiesamenleving en een standpunt innemen over de gewenste toekomst van de verzorgingsstaat

daarover gaat video later in de les. We weten al: Verzorgingsstaat: verzekeringsfunctie : aow: omslagstelsel

Wat is decommodificatie?

mate van onafhankelijkheid van de markt

Wat is het equivalentiebeginsel?

hoogte van uitkering en betaalde premie staan in verhouding tot elkaar

Welk gevolg heeft vergrijzing op het stelsel van AOW in Nederland?

dit stelsel komt onder druk te staan omdat er minder inkomsten zijn door premies en meer uitgaven voor uitkeringen omdat er minder werkenden zijn en meer gepensioneerden

Vergrijzing en druk

Ontgroening

Babyboomgeneratie (geboren 1946 - 1970)

Levensverwachting stijgt

Zorgkosten stijgen

Je ziet hierboven de leeftijdsopbouw van de Nederlandse bevolking in 1965 (links) en 2022 (rechts).

de zorgkosten stijgen, door betere maar ook duurdere zorgbehandelingen.

bron: https://www.cpb.nl/sites/default/files/omnidownload/CPB-Publicatie-Zorguitgaven-ons-een-zorg.pdf

Vergrijzing en druk

Gevolg AOW

AOW wordt in Nederland betaald door de werkenden

Omslagstelsel

Vergrijzing en v-functies 

Verzekerings-, verzorgings- en
verbindingsfunctie komen door vergrijzing onder druk te staan (bekostiging en solidariteit)

(de laatste v-functie = verheffingsfunctie)

Individualisering en druk

Sinds jaren 60' zijn individuen in de samenleving steeds minder betrokken bij traditionele verbanden
(familie, buurt, kerk, tradities)
= verlies van sociaal kapitaal

Hebben we dan minder een netwerk waar we tegenwoordig op terug kunnen vallen?

Individualisering en druk

Is ook een gevolg van de verzorgingsstaat

Gaat de verzorgingsstaat dan onder, ten dele, aan haar eigen succes?

Wat is het gevaar van individualisering voor de verzorgingsstaat? In het bijzonder de filterbubbel

burgers zullen minder voor elkaar over hebben, er zal polarisatie optreden want mensen zullen elkaar niet meer begrijpen en willen begrijpen.

Globalisering en EU

Gevaar dat kapitaal (geld en kunde) Nederland verlaat

Concurrentie met landen wereldwijd voor werkgelegenheid. Vandaar lage belastingen voor grote bedrijven.
EU legt regelgeving op waar Nederland aan gebonden is

dividendbelasting

Automatisering

Polarisering van banen

Een interessante maar zorgwerkkende trend is dat door automatisering van een deel van het werk van 'midden-banen' zoals secretarissen, boekhouders (boekhouderssoftware, internet, AI) hebben hier banen hier vernietigd. Maar ook outsourcing naar het buitenland. Dit is minder mogelijk voor 'onder-klasse' (kappers, schoonmakers) en bovenklasse (artsen, advocaten)

zorg van polarisatie op arbeidsmarkt

Zullen de hoogopgeleiden van de toekomst bereid zijn te delen met de lager opgeleiden, de ouderen, en de werklozen van de toekomst?

Uitdagingen voor onze verzorgingsstaat

Individualisering

Ontgroening en vergrijzing

Globalisering

Automatisering

Wie gaat er helpen?

Gaan we meer betalen? Kiezen we voor minder overheid en meer markt? Of meer particulier initiatief? Welke keuze heeft voor onze samenleving de meeste positieve effecten en welke groepen zullen moeten inleveren?

Maken

Zie planner

De tegenprestatie

Sinds de verzorgingsstaat plaats heeft moeten maken voor de participatiesamenleving wordt van burgers meer eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid gevraagd. Een bijstandsuitkering is niet zomaar een recht, maar een voorziening waarvoor je iets terug moet doen. Rotterdam loopt al langer vooruit op deze ontwikkelingen en staat bekend als een van de strengste gemeentes van Nederland met een vaak spraakmakende aanpak. Zo stuurde een Rotterdamse wethouder enkele jaren geleden werklozen met bussen naar het Westland om te gaan werken in de kassen. En waar andere steden inmiddels experimenteren met een basisinkomen voor bijstandsgerechtigden, houdt 'werkstad' Rotterdam vast aan het principe dat iedereen iets terug moet doen voor zijn uitkering. Ze werken er met een verplichte tegenprestatie en met het programma 'Werk Loont', waarbij iedereen, ongeacht opleiding of werkervaring een dag per week papier moet prikken.

De tegenprestatie

In de volgende slide staat de link naar de documentaire. Bekijk deze en beantwoord de volgende vraag:
Beschrijf het systeem van de tegenprestatie in Rotterdam en geef aan in hoeverre dit een goed idee is waarbij je de voor- en nadelen tegen elkaar afweegt.

www.npo.nl