3. Nederland, Spanje en België

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 1

Blok 3: Nederland, Spanje en België

Planning

1. Welkom 5 min
2. Introductie 10 min
3. Uitleg Blok 3 20 min
4. Zelfstandig werken 10 min
5. Samen werken 10 min
6. Afsluiting 5 min

Waar gaat dit blok over? 

Blz. 50 

Wat hebben Nederland, Spanje en België met elkaar te maken?

https://schooltv.nl/video-item/80-jaar-oorlog-in-80-seconden-de-tachtigjarige-oorlog-in-het-kort  

Vorsten in Europa 

Europa werd geregeerd door vorsten (koningen en keizers)

Ze hadden allemaal een klein gebied, maar deze werden groter door:

- Trouwen met elkaar

- Erfenissen

- Oorlogen (maar: vaak duur!). Edelen in het rijk helpen de vorst bij oorlogen 

Kenmerk van vorsten: na hun dood worden ze opgevolgd door kinderen/familieleden 

Karel V

Karel V

• Lid van de familie Habsburg (belangrijke en rijke familie)
• 1515: Keizer van Duitse Rijk
• Koning van Spanje en dus heerser van de koloniën in Midden- en Zuid-Amerika
• Landsheer van de zeventien provincies van de Nederlanden (Nederland, België, Luxemburg, stukje Duitsland/Frankrijk) 

'Een rijk waarin de zon nooit onder ging'

Hoe moest Karel V zo'n groot rijk besturen?

• Bestuur vanuit Brussel 
• Krijgt hulp van mensen met goede opleiding (in ruil voor salaris). Edelen krijgen zo minder macht
• In Nederland kwam er een landvoogd, iemand die namens hem het land bestuurde
• 1558: Karel V sterft 

1555: (zoon) Filips II werd opvolger van Karel V

Zelfstandig werken 

Lezen: blz. 52 

Maken: opdr. 2, 3, 4 (blz. 53)

Stilte 

Planning

1. Welkom + terugblik vorige les 5 min
2. Bespreken huiswerk 5 min
3. Uitleg Blok 3 25 min (blauw: zelfstandig, groen/geel: verlengde instructie) 
4. Zelfstandig werken 15 min
5. Afsluiting 5 min

Start: 2 minuten samenvatting 

Wat weet je nog van de vorige les? 

Personen, jaartallen, gebeurtenissen, begrippen, etc. 

Bespreken huiswerk (opdr.2-3-4)

OpOpd

Filips II

• Niet populair in de Nederlanden: vond dat iedereen (net als hij) katholiek moest zijn
• Protestantse Nederlanders waren boos: wilden hun eigen geloof houden
• 1566: Beeldenstorm - protestanten vernielen de katholieke kerken en kloosters

Christendom

Ca. 50%: Katholieken

Ca. 30%: Protestenten 

Ca. 20%: Oosters-orthodox

Alva 

• Filips II wil rust in De Nederlanden
• NIeuwe landvoogd: Hertog van Alva - heel streng: pakt edelen op, voert doodstraf in, verhoogt belastingen 

Willem van Oranje 

• 1533 geboren in Nassau (Duitse Rijk), protestantse edele 
• Erft het prinsdom Orange (Frankrijk) dus: prins van Oranje
• Groeit op bij het hof van Karel V
• Stadhouder van Holland en Zeeland: verantwoordeijk voor de orde en het leger 
• Toen Filips II koning werd: verhuizing naar Spanje 
• Tegen Filips II en Alva: iedereen moet zelf geloof kunnen kiezen 
• Vlucht naar Nassau in het Duitse Rijk
• Richt een leger op en valt Spaanse leger aan 

Watergeuzen 

• Watergeuzen: gevluchte protestanten die leven als piraten op zee 
• 1572:  watergeuzen en Willem van Oranje veroveren Den Briel 
• Lange strijd tussen het leger van Filips II en de geuzen: wie wint? 

Vogelvrij 

Filips II verklaart Willem van Oranje vogelvrij: 

Willem van Oranje mag (zonder straf!) vermoord woorden en de moordenaar krijgt een hoge prijs  

Moord op Willem van Oranje 

Wilhelmus 

Wilhelmus van Nassouwe

ben ik, van Duitsen bloed,

den vaderland getrouwe

blijf ik tot in den dood.

Een Prinse van Oranje

ben ik, vrij, onverveerd,

den Koning van Hispanje

heb ik altijd geëerd.

Zelfstandig werken 

GROEN/GEEL: 5, 6, 8, 10ABC 

BLAUW: 5, 6, 7, 8, 10ABC

Blz. 55-59

Extra uitdaging: vraag 9

Blok 3: Nederland, Spanje en België

Les 2

Planning

1. Welkom + terugblik vorige les 5 min
2. Bespreken huiswerk 5 min
3. Samen lezen + laatste uitleg 
4. Zelfstandig werken 15 min
5. Afsluiting 5 min

Wat weet je nog over Filips II?

1566: beeldenstorm

Hertog van Alva

1572: Waterguezen veroveren Den Briel

Leger van Willem van Oranje kwam tegenover het leger van Filips II te staan.

80 jarige oorlog

Samen lezen blz. 59: 

Jacob van Deventer

• Cartograaf: iemand die landkaarten maakt
• Deed dit voor Karel V: provincies, steden
• Wat staat er op een kaart? 
• Maken: 12A+12B (blz. 60)

Bestuur onder Filips II

• Filips bestuurde zijn rijk in Spanje
• Elke Nederlandse provincie had zijn eigen bestuur
• Staten Generaal: als de provincies samen vergaderen
• Na de moord op Willem van Oranje waren de 7 noordelijke provincies het zat: willen onafhankelijk worden 
• Plakkaat van Verlatinghe 

 

Plakkaat van Verlatinghe

Obama bekijkt het document 

Republiek der Nederlanden

• 7 noorderlijke provincies: geen koning, maar verder als republiek: een land zonder vorst
• Amsterdam werd de nieuwe havenstad van de Republiek
• Holland werd steeds rijker
• 1648: oorlog met Spanje eindigt na 80 jaar 
• Is de naam: Tachtigjarige Oorlog wel goed? 

Zuidelijke Nederlanden

• Zuidelijke Provincies bleven bij Spanje horen en gingen later naar Oostenrijk
• 1795: Franse keizer Napoleon verovert De Republiek en de zuidelijke provincies
• Na de Franse bezetting: zuidelijke Nederlanden komen bij de Republiek en er wordt een koning gekozen: Willem I 

Onvrede

• Zuidelijke Nederlanden waren katholiek, Noordelijke Nederlanden waren protestant
• Zuidelijke Nederlanders voelden zich achtergesteld vanwege geloof en taal (Frans) 
• 1830: kwamen in opstand met steun van Frankrijk: zuidelijke provincies worden nu België met koning Leopold I 

Aan de slag

Doel: hoofdstuk afmaken

Wat: opdracht 14, 15, 18 (belangrijk!), 19

BLAUW: leest ook blz. 64 en maakt opdr. 17

Klaar: doornemen blz. 67: begrijp je alles?