Grammatica, zinsdelen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Grammatica

Zinsdelen benoemen

Alle theorie met voorbeelden

Hoe vind je een zinsdeel?

Kort door de bocht: alles wat je voor de persoonsvorm kunt zetten, vormt een zinsdeel

vb: De rode bloemenvaas van mijn moeder / heeft / een barstje

Hoe vind je de persoonsvorm?

Verander de zin van de tijd, de persoonsvorm verandert mee!

vb: De rode bloemenvaas van mijn moeder / heeft / een barstje.

De rode bloemenvaas van mijn moeder / had / een barstje.

Stap 1: Wat is de persoonsvom?

Wat is het gezegde?

Er zijn twee soorten gezegden: werkwoordelijk gezegde en naamwoordelijk gezegde. Het gezegde bevat sowieso alle werkwoorden (en in sommige gevallen de delen die bij het werkwoord horen).

Werkwoordelijk gezegde

Wg = alle werkwoorden!

Let op:

* Bij figuurlijk taalgebruik rekenen we het deel dat figuurlijk gebruikt is, ook tot het wg.

vb: De situatie / loopt / volledig / uit de hand.

* Een werkwoord met 'een verplicht' wederkerend voornaamwoord (vorm van zich) bij zich.

(wederkerend vnw = ook onderdeel van wg)

vb: Ik / vraag / me / weleens / af / hoe dat kan.

Naamwoordelijk gezegde

* Het NG zegt iets over het onderwerp: wat het ond. is, wordt, blijft etc.

* Het NG bevat altijd een koppelwerkwoord (zijn, worden, bijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen)

* Het NG bevat een naamwoordelijk deel. Dat is een zelfstandig naamwoord of een bijvoeglijk naamwoord dat iets over het onderwerp in de zin zegt.

NG

vb:  

Mijn moeder is boos.

Ik word ziek.

Stap 2: Wat is het gezegde?

Wat is het onderwerp? (stap 3)

Wie of wat + gezegde?

(Ond. begint nooit met een vz)

vb: Karel en Marieke / gaan / morgen / naar de film.

Wat is het lijdend voorwerp? (stap 4)

Wie of wat + gezegde + ond?

(ook een lv kan nooit met een vz beginnen + een zin met NG heeft nooit een LV)

vb: Mijn huiswerk (lv) / maak (pv, wg) / ik (ond) / morgen.

Wat is het meewerkend voorwerp? (stap 5)

Aan wie of Voor wie + gez. + ond. + lv?

* Je kunt voor het meewerkend voorwerp vaak aan of voor zetten, of je kunt aan of voor weglaten.

vb: Sandra (ond.) / stuurt (pv, gez.) / Kees (Mv) / elke week / een brief (lv).

Wat is de bepaling van gesteldheid? (stap 6)

* BVG geeft de toestand weer waarin het ond. of lv zich bevindt.

vb: Erik (ond) rent na de wedstrijd blij (bvg) het veld op.

vb: Erik (ond) rent na de wedstrijd snel (géén bvg) het veld op. (zegt nl. niks over ond...)

vb:  Als jouw vriendin (bvg) raad ik (ow) jou die aankoop af.

vb: Moeder verft het kastje (lv) blauw (bvg).

Wat is/zijn de bijwoordelijke bepalingen? (stap 7)

 

Antwoord op vragen als: waar, wanneer, waarom, waardoor, waarmee, waaruit, wanneer, hoe, hoeveel etc.

bwb's geven extra info over het gezegde. Je kunt ze ook weglaten.

vb: Morgen (wanneer?) / gaan / we / met z'n allen (met wie?) / naar de film (waar naartoe?).

Open ELO - Kijk onder het kopje 'Grammatica' en ga oefenen met de verschillende zinsdelen.

Huiswerk

* Leer alle theorie over zinsdelen van het overzicht 'Grammatica (zinsdelen en woordsoorten)' (zie ELO)

* Huiswerk wordt bij de komende blokken (grammatica en formuleren) weer actiever gecontroleerd

Vooruitblikken

* Herhaling zinsdelen

* Woordsoorten: 

- verschil zelfstandig werkwoord, hulpwerkwoord en koppelwerkwoord

- voornaamwoorden

- bijwoorden