6.2 De Gouden Eeuw van Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Huiswerkcontrole

de opdrachten van 6.1

H6 Regenten en vorsten

6.2 De gouden Eeuw van Nederland

KA

de bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

Leerdoel

In deze presentatie leer je:

• welke staatkundige situatie er was in de Republiek
• welke verhouding er was tussen regenten en stadhouders
• hoe in Nederland een bloeiende economie ontstond
• hoe de Nederlandse cultuur tot hoge bloei kwam
• hoe een eind kwam aan de Gouden Eeuw

Staatkundige situatie in de Republiek 1/3

In de Republiek had de bourgeoisie veel macht, er was geen staatshoofd. 

De zeven gewesten werkten samen in de Staten-Generaal. Die besliste over:

• leger en vloot
• gezamenlijke buitenlandse politiek
• bestuur van de Generaliteitslanden

(gebieden die in de 17de eeuw op de Spanjaarden veroverd werden door de Staten-Generaal: Noord-Brabant, Zeeuws-Vlaanderen en Limburg)

Staatkundige situatie in de Republiek 2/3

De Staten waren het hoogste bestuur van elk gewest. De adel en de steden waren erin vertegenwoordigd.

De macht was in handen van een kleine groep regenten. In deze oligarchie benoemden de regenten elkaar.

Staatkundige situatie in de Republiek 3/3

De stadhouder was de machtigste man van de Republiek:

• opperbevelhebber van leger en vloot
  
• toezichthouder op de rechtspraak
  
• had invloed op de benoeming van regenten
  
• werd benoemd door de Staten, maar het was toch erfelijke functie
  
• gedroeg zich als een vorst
  

Johan van Oldenbarnevelt (1568-1619)

Johan de Witt 

(1653-1672)

Raadspensionaris

voorzitter van de Staten van Holland en belangrijkste man in de Staten-Generaal

Conflict Maurits en van Oldenbarnevelt

1619: Oldenbarnevelt onthoofd

stadhouder Willem III

Gebroeders de Witt

Rampjaar 1672

Rampjaar 1672

Republiek aangevallen door:

- Engeland

- Frankrijk

- De bisschoppen van Münster en Keulen

"Het volk was redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos"

Onenigheid

• Prinsgezinden of Oranjegezinden
• willen stadhouder die soeverein wordt
• Willem Frederik van Nassau (Fr en Gr)

Onenigheid

• Staatsgezinden
• geen stadhouder (1650-1672)
• Macht aan de gewestelijke staten
• Holland, Zeeland

Een bloeiende economie 1/2

Nederland kende door de handel een Gouden Eeuw: economische en culturele bloeiperiode van Nederland in de 17e eeuw. In Europa was Amsterdam de belangrijkste stapelplaats: plaats waar goederen worden opgeslagen om de prijzen te beïnvloeden.

Een bloeiende economie 2/2

Dankzij de welvaart en handel bloeiden ook de nijverheid en de landbouw:

• er werden veel schepen gebouwd
  
• Leiden werd een belangrijk textielcentrum
  
• rietsuikerraffinaderijen in o.a. Amsterdam
  
• opkomst tabaksnijverheid
  
• pijpenmakerij in Gouda
  

Culturele bloei 1/2

Ook op cultureel gebied beleefde Nederland een Gouden Eeuw.

• de schilderkunst bloeide door rijke burgers als opdrachtgevers
• de literatuur bloeide o.a. door schrijvende regenten
• speelde in de wetenschap een vooraanstaande rol

Culturele bloei 2/2

De staatsgodsdienst was gereformeerd: calvinistisch.

Er was geen godsdienstvrijheid, maar wel gewetensvrijheid: recht om te geloven wat je wilt.

Het einde van de Gouden Eeuw

Door haar rijkdom was de Republiek ook een militaire grootmacht. Na de oorlog tegen Spanje bezuinigden de regenten op het landleger, er was geen stadhouder om dat tegen te houden.

Prinsgezinde regenten benoemden Willem III in 1672 tot stadhouder. Hij voerde tot 1697 oorlog tegen Frankrijk. Hierdoor leed de Republiek grote schade en werd het ook economisch ingehaald door Engeland en Frankrijk.

Huiswerk

Maak de opdrachten van 6.2 in je digitale werkboek