Introductie BC -> Hofcultuur BV en ARCH

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Les 3: Hofcultuur 1500 - 1700

Doelen van de serie:

Je hebt een globale tijdlijn van de kunstgeschiedenis tot aan de burgerlijke cultuur.

Je kunt onderscheid maken tussen de verschillende kunstvormen en hun ontwikkeling.

Doelen van de les: Je kunt kenmerken van de cultuur van de Hofcultuur herkennen en benoemen.

Een nieuwe blik op de wereld

Tijdens de periode van de Hofcultuur ontstaat er een nieuwe blik op de wereld. Naast de kerk komen er meerdere opdrachtgevers en wetenschappers en kunstenaars kijken terug naar de klassieken.

Hou je aantekeningen en je tijdlijn-opdracht in de gaten tijdens de les!

In de middeleeuwen werd er weinig kunst gemaakt. Hoe kwam dat?

1. alle klassieke kunst was heidens
2. Je mocht geen afbeeldingen maken van god
3. Er was geen geld om kunst te laten maken.
4. Door het tweede gebod

Welk kenmerk is NIET typerend voor de gotiek

1. Gebrandschilderde ramen
2. Bouwen in de hoogte
3. Tongewelven
4. Spitsbogen

Waar komen we vandaan?

3000 VC – 500 NC Klassieke Tijd -> Grieken en Romeinen

 opkomst Christendom

 verwoesting van klassieke cultuur

500 NC – 1500 NC Middeleeuwen -> Cultuur van de Kerk

 Zeer sobere kunst ter lering (Romaanse stijl)

 Zeer sobere omstandigheden

 o.a. door pelgrimages verspreiding van cultuur door Europa

 Intrede pracht en praal (Gotische stijl)

 o.a. door kruistochten nieuwe kennismaking met de klassieke cultuur

Europa rond 1000

(heilige roomse rijk)

Europa rond 1500

ontwikkeling in opdrachtgevers

Cultuur van de kerk: De kerk regeert.

Vanaf ongeveer 1500: 

Het rijk valt uiteen in allerlei kleine staatjes waar de adel (Italie), koning (o.a. Frankrijk: Lodewijk de XIV), nieuwe rijken (levendige handel!) en de Paus (vanuit de kerk) aan de macht waren.

Waar geld is, is kunst. Wie geld heeft, bepaald.

Ontwikkeling 1: Humanisme

‘Ieder mens heeft recht op leven, vrijheid en streven naar geluk.’

Culturele en menselijke activiteiten kunnen worden beoordeeld.

Het geloof en de mens is niet verschillend want god schiep de mens. Men vond de perfecte mens in deugd en esthetiek bij de klassieken.

Naturalisme en Individualisme kwamen centraal te staan.

AD FONTES!

Humanisme -> Homo universalis

Het streven van de humanisten is de Huomo Universalis:

‘De man die alles kan’

Een van de oer-humanisten is Leonardo Da Vinci.

Kunstenaars gingen van ambachtslieden naar de helden van de tijd.

Giorgio Vasari beschreef kunstenaars in zijn ‘Vite’.

Kunstenaars gingen hun werk signeren.

Ontwikkeling 2: De Hoveling

Baldassare Castiglione schreef eind 15e eeuw:

‘De volmaakte Hoveling’

deze kan veel,

weet veel op het gebied van literatuur, geschiedenis, muziek en theater,

heeft goede manieren

is een goed soldaat

Bezit gratie en temperament

eerste indruk moet meteen aangenaam zijn

Niets mag moeite kosten (hij mag het althans niet laten merken)

Alles doen met een bestudeerde nonchalance: de sprezzatura

Ontwikkeling 3: De Renaissance

In de renaissance gaat men terugkijken naar de klassieken. 

Er wordt gebroken met de middeleeuwen.

Er wordt geinvesteerd in onderzoek naar oude bronnen.

Filosofie, kunst, wetenschap, het wordt allemaal opnieuw belicht vanuit de heropleving (renaissance) van de klassieken.

Schrijf in je eigen woorden Plato's gedachtengoed in je schrift.

Architectuur van de Gotiek

Architectuur van de Renaissance

De perfectie

Klassieke orden

Zuilen/timpaan/kapiteel

Symmetrie

Rondbogen

Verhoudingen

Ook stadsvilla's met enorme tuinen kwamen in opkomst. (Villa Suburbia)

Met bijbehorende tuinen voor grote feesten (stravaganza)

functie van de tuinen

De tuinen hebben 2 funties: laten zien wat je hebt en plezier en vertier voor bewoners en gasten.

Beelden met klassieke thema’s, Beelden van bekende kunstenaar, een nagebouwde grot, een amfitheater voor feestjes en theatervoorstellingen. Stravaganza ten Top!

Positie van de kunstenaar

De kunstenaars verwierven een sterrenstatus:

Zij werden vaak beschermd door hun werkgever (bijvoorbeeld de Paus of de Medici), hadden toegang tot bibliotheken en kregen vaak de fijnste opdrachten.

Leonardo Da Vinci was wellicht de grootste van zijn tijd.

Da Vinci

Krijgt in Vasari’s Vite een haast goddelijke status door zijn kwaliteiten als kunstenaar, goede manieren, knappe uiterlijk, muzikaliteit, wetenschapper.

Ontwerpt aan dat hof wapens, waterleidingen, toneeldecors, feestversiering en een ruiterstandbeeld.

Da Vinci verwerkt ook de wetenschap in zijn kunst

Da Vinci, Vitruvius en Humanisme

De renaissancekunstenaars putten uit klassieke bronnen. Zij leren dat:

de mens is de maat van alle dingen.

God schiep de mens naar zijn evenbeeld.

De proporties van het menselijk lichaam zijn dus een afspiegeling van goddelijke orde.

Vitruvius beschreef rond +/- 25 VC in zijn Architectura de theorie over architectuur, bouwtypes en orden in de Klassieke oudheid.

Vitruvius beschreef de architecct als Homo Universalis.

Vitruvius schreef: ‘Het ideale bouwwerk heeft de onderlinge verhoudingen van het menselijk lichaam.’

Da Vinci's Vitruvian man.

Beeldende Kunst

Ontwikkelingen:

Naturalisme

Klassieke elementen

Lijnperspectief + het verkort

Sfumante

Driehoekscompositie

Opdrachtgevers:

De adel aan de hoven

De kerk

Bekijk het volgende filmpje.

Maak aantekeningen en de vragen die volgen zelf af.

Bestudeer de lijnen van het gebouw

Bestudeer de kleuren en tonen van de bergen

Bestudeer de bomen

Bestudeer licht en schaduwwerking

Bestudeer de voeten en de gezichten

Bestudeer de vorm van de nimbus

Bestudeer wat binnen/ buiten het kader valt

Bestudeer de gezichtsuitdrukkingen

Masaccio 1401-1428 Italië

Brancacci kape1 ±1420

Santa Maria del Camine

Florence, Italië

Bestudeer de houding en anatomie

Bekijk de vorige dia nogmaals. Hoe wordt ruimte gesuggereerd? Noem minimaal 3 elementen.

Masaccio 1401-1428 Italië

Brancacci kape1 ±1420

Santa Maria del Camine

Florence, Italië

Atmosferisch perspectief

Lijnperspectief

Afsnijding

Anatomie

Voorgrond

Plasticiteit

Voor groot, klein achter

Slagschaduw

Ellipsvorm in aureool (nimbus)

Antwoord

Noteer en heers

Zorg ervoor dat je de begrippen op de vorige dia kan herkennen en toepassen => zet ze in je aantekeningen!!

1. Benoem een aspect van de voorstelling dat het werk humanistisch maakt.
2. Vertel daarna waarom het toch verheven en Maria-erend is.
3. Beschrijf de compositievorm van dit werk.
4. Wat is het effect van deze compositievorm?

1. Religieuze thema’s dichter bij de mens, liefhebbende moeder, spelende kinderen

2. Beetje in kikvorsperspectief weergegeven, waardoor je opkijkt tegen Maria en Jezus

3. Driehoekscompositie

4. Stabiel, statisch

Dit is een tondo. Een tondo is een rond schilderij of reliëf. De naam komt van het Italiaanse woord rotondo, dat "rond" betekent.

Bij het maken van deze tondo is er rekening gehouden met de compositie. Hoe zie je dat?

Leonardo da Vinci

Bekijk het filmpje op de volgende pagina ter leringh ende vermaeck