Literatuurgeschiedenis verlichting, romantiek en realisme

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Verlichting, romantiek en realisme

Renaissance -
Wat weet je nog?

Verlichting

1700-1800 

Verlichting

Waarom is de periode van de verlichting zo belangrijk geweest voor onze huidige maatschappij?

Wat staat er centraal in de verlichting?

1. ratio/rede
2. geloof
3. natuur
4. spiritualiteit

Wat was het doel van literatuur in de verlichting?

1. de lezer vermaken
2. de lezer iets leren
3. de lezer versterken in zijn geloof
4. de lezer een fantasiewereld tonen

Imaginair reisverhaal

Vaak episch-didactisch

Naar onbekende of niet-bestaande oorden en plekken

VB. Robinson Crusoe, Gulliver’s reizen, Reize door het Aapenland

https://www.youtube.com/watch?v=A3wpYz5bc0w

Waarom is Reize door het Aapenland een satire?

Waarom zijn de reisverhalen in de verlichting meestal 'imaginair'?

De briefroman

Jonge, meestal ongetrouwde vrouwen, staan centraal.

Het draait om de gedachten, gevoelens en psychologie van de verschillende personages die brieven aan elkaar schrijven.

Vb. Sara Burgerhart --> een zedekundige briefroman

De briefroman is de voorloper van de roman als apart genre in de literatuur. Tijdens de velrlichting ontwikkelt de roman zich al als apart genre. 

Waarom past een roman goed bij de verlichting?

Kinderliteratuur

Start van de kinderliteratuur

Moralistisch en opvoedkundig

Voor het eerst voor het kind geschreven

Vb. de kindergedichtjes van Hieronymus van Alphen

Satirische of spectatoriale tijdschriften

Spectator: beschouwer, beoordelaar

Een populair soort periodieken waarin maatschappelijke, godsdienstige en letterkundige zaken worden behandeld, hoofdzakelijk in essayvorm.

Vb. Hollansche Spectator van Justus van Effen

Encyclopedie - Diderot

Reisjournalen

Welke vier genres werden bedacht of waren populair tijdens de verlichting?

Hoe zou je de tijd van de verlichting het best kunnen omschrijven?

1. een optimistische tijd
2. een pessimistische tijd
3. een onzekere tijd
4. een verwarrende tijd

Welke elementen uit de verlichting zouden we in de huidige tijd mogen laten 'vallen'?

Romantiek

1800-1880 

De romantiek is een reactie op de verlichting. Waarom?

Sentimentele roman

Rhijnvis Feith introduceerde de sentimentele roman in Nederland. Zijn ‘Julia’ (1783) – door de één bewonderd, door de ander verguisd – barst uit zijn voegen van de emoties.

Literatuur uit de romantiek

• Antirationalisme -> weg met het verstand, gevoel is belangrijk
• Het optimistisch geloof in vooruitgang was verdwenen.
  
• Nadruk op gevoel: Weltschmerz en Sehnsucht
• Weltschmerz: romantische melancholie/droefgeestigheid
• Sehnsucht: romantische verlangen naar het onbereikbare geluk.
• Escapisme: het willen ontsnappen aan de realiteit
• Populaire genres: ballade, sprookje, griezelverhaal (gothic novel), historische roman, detective

Waar begon de romantiek?

1. Engeland
2. Duitsland
3. Oostenrijk
4. Frankrijk

Wat is Sehnsucht?

1. Het verlangen naar het verleden
2. Het verlangen naar de onbereikbare geliefde
3. Het verlangen naar het onbereikbare
4. Het verlangen naar exotische oorden

Wat is Weltschmerz?

1. Suïcidaal zijn
2. Verbolgen zijn over de liefde
3. Hunkering naar een ideale samenleving
4. Verdriet over een onvolmaakte wereld

Waarom horen sprookjes vooral bij de stroming romantiek?

1. omdat men geïnteresseerd was in oude volksverhalen
2. omdat men geïnteresseerd was in het verleden
3. omdat men wilde vluchten naar het platteland
4. omdat men wilde vluchten uit het hier en nu

Waarom was de romantiek niet zo groot in de Nederlandse literatuur?

Realisme

1800-1880 

Waarom verliet men de romantiek om over te gaan op realisme?

1. Mensen waren klaar met de liefde
2. De situatie vroeg om een rauwe weergave van de werkelijkheid
3. Mensen wilden juist de werkelijkheid verlaten
4. De rede werd belangrijk en dat was realistischer

Literatuur

1. getrouw mogelijke weergave van de werkelijkheid te laten zijn (realisme-effect)
   
2. gericht op de eigentijdse werkelijkheid, waarbij er aandacht is voor personages uit alle lagen van de bevolking
3. werkelijkheid en waarheid moet met de zintuigen kunnen worden gezien en blootgelegd (waarheid tonen)
4. de teksten gaan over sociale mobiliteit en (in)stabiliteit

Wat is géén kenmerk van het realisme in de literatuur?

1. In het hoofd kruipen van de hoofdpersoon
2. Verschil laten zien tussen rijk en arm
3. Multatuli is een bekend realistisch schrijver
4. Een kleurrijke weergave van de werkelijkheid

Boeken uit het realisme spelen zich af in het verleden.

1. Ja , dat is juist
2. Nee, in het heden
3. Nee, in de toekomst

Hoe uitte het realisme zich in de literatuur?

1. De taal moest verfijnd zijn, elegant
2. Grote nadruk op regelgeving
3. Teksten werd voorzien van afbeeldingen van gerenommeerde kunstenaars.
4. Personages in de literatuur dienden zich geloofwaardig te gedragen

Romantiek en realisme

• Ontstonden niet na elkaar, maar naast elkaar.
• Kunnen beide voorkomen in het oeuvre van één schrijver.
• Ontstonden in de negentiende eeuw, maar ook nu worden er nog teksten geschreven die duidelijke romantische of realistische kenmerken hebben.

Max Havelaar: Romantiek of realisme?