De stikstofkringloop VMBO

• Middelbare school

De stikstofkringloop

Wat hebben planten nodig?

Planten maken zelf organische stoffen.

Hiervoor zijn sowieso de atomen C, H en O nodig.

C (koolstof) komt van CO2 (koolstofdioxide)

H (waterstof) komt van H2O (water)

O (zuurstof) komt van CO2 en H2O

Wat hebben planten nodig?

Voor het maken van eiwitten en sommige andere stoffen hebben planten ook veel N (stikstof) nodig.

De stikstofkringloop is daarom erg belangrijk in de natuur!

De stikstofcrisis

Naast de coronacrisis, hebben wij in Nederland ook de stikstofcrisis. Doordat er veel te veel N in de lucht, de grond en het water zit, is de stikstofkringloop ernstig verstoord. Dit heeft grote gevolgen voor de natuur.

Hoezo probleem?

In het boek staat de stikstofkringloop te simpel weergegeven om de stikstofcrisis te begrijpen. In het nieuws gaat het bijvoorbeeld veel over stikstofoxiden en ammoniak. Maar in het boek gaat het alleen over eiwitten en nitraat.

Dus...

...krijg je in deze LessenUp meer uitleg over de stikstofkringloop!

Dit aan de hand van de 2 grote problemen waar het in de stikstofcrisis om draait.

De 2 problemen

1: teveel ammoniak in de grond en in het water

2: teveel stikstofoxiden in de lucht

Het maken van eiwitten

Planten maken zelf aminozuren: de bouwstenen van eiwitten.

Vergelijk dit met Lego. Bij Lego kun je van een beperkt aantal verschillende soorten legosteentjes zeer veel verschillende dingen bouwen. 

In de natuur bestaan slechts 20 verschillende soorten aminozuren. Maar er bestaan gigantisch veel soorten eiwitten.

Aminozuren

Eiwit

Eiwit

Het maken van aminozuren

Een plant kan dus eiwitten bouwen uit losse aminozuren.

Voor het maken van die aminozuren heeft de plant C, H, O en dus N nodig. 

Het vastleggen van C, H en O gebeurd doormiddel van fotosynthese (zie koolstofkringloop).

N halen (de meeste) planten uit nitraat (NO3-), een stof die ze met de wortels uit de bodem opnemen.

Het eten + verteren van eiwitten

Terug naar de eiwitten. 

Alle organismen hebben eiwitten nodig.

Planten maken hun eiwitten van zelfgemaakte aminozuren.

Dieren eten andere organismen (of delen daarvan) op.

Bij het verteren worden de eiwitten afgebroken tot losse aminozuren. Van deze aminozuren worden weer nieuwe (dierlijke) eiwitten gemaakt.

In het voedsel zitten eiwitten.

Deze worden verteerd.

In het bloed komen losse aminozuren.

Je cellen maken hier weer 

nieuwe, eigen eiwitten van.

So far, so good...

Alhoewel de eiwitten in je voedsel uit dezelfde 20 aminozuren bestaan als jouw eiwitten in je lichaam, zijn de verhoudingen waarin deze aminozuren in de verschillende eiwitten voorkomen niet hetzelfde.

Bij gezonde voeding krijg je geen enkel aminozuur te weinig binnen, maar van sommige krijg je wel een overschot. 

Voorbeeld.

In de eiwitten in je voedsel komt een bepaald aminozuur heel veel voor, maar voor het bouwen van je eigen eiwitten is dit aminozuur weinig nodig. Van dit aminozuur ontstaat een overschot in je lichaam.