Formuleren (foutieve) samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Formuleren

Lesdoelen:

• Je weet wat samentrekkingen zijn en je weet op welke niveaus ze voorkomen.
• Je kunt zinsdelen benoemen (grammatica).
• Je kunt foutieve samentrekkingen in een zin herkennen en verbeteren.

Wat is een samentrekking?

Samentrekking

In een samengestelde zin kunnen woorden of zinsdelen die al eerder genoemd zijn vaak weggelaten worden. Dit wordt een samentrekking genoemd.

Voorwaarden voor samentrekking

De woorden hebben:

1. dezelfde functie (onderwerp, lijdend voorwerp, kww etc.)
2. dezelfde betekenis
3. hetzelfde getal (enkel- of meervoud)
   
   
   

Op welke niveaus komen samentrekkingen voor?
Noem deze drie niveaus.

Verbeter de volgende zinnen.

Er staat een foutieve samentrekking in.

1. Thom viel op de grond en Thijmen voor die mooie meid.
2. Het lukte hem niet om de beste te blijven en begon nerveus te worden.
3. In het laboratorium wordt een nieuwe installatie gebouwd en kasten neergezet.
   

Thom viel op de grond en Thijmen voor die mooie meid.

Het lukte hem niet om de beste te blijven en begon nerveus te worden.

In het laboratorium wordt een nieuwe installatie gebouwd en kasten neergezet.

Verbeter de volgende zinnen.

Er staat een foutieve samentrekking in.

1. Thom viel op de grond en Thijmen voor die mooie meid.op de grond vallen en voor iemand vallen: verschil in betekenis
   
2. Het lukte hem niet om de beste te blijven en begon nerveus te worden.
   Hij is weggelaten. Hem is mv, hij is ow
3. In het laboratorium wordt een nieuwe installatie gebouwd en kasten neergezet.
   een installatie is ev, kasten is mv
   

Samentrekkingen:
Ik ben blij en gisteren door mijn vrienden getrakteerd.

1. Juist
2. Onjuist, functie komt niet overeen
3. Onjuist, getal komt niet overeen
4. Onjuist, betekenis komt niet overeen

Samentrekkingen:
Hij houdt van zijn vriendin en haar hand vast.

1. Juist
2. Onjuist, functie komt niet overeen
3. Onjuist, getal komt niet overeen
4. Onjuist, betekenis komt niet overeen

Ik kan nu de foutieve samentrekking in zinnen vinden.

1. Ja, dat lukt me prima.
2. Ik vind het nog wel lastig, dus ik moet nog meer oefenen.
3. Nee, ik snap het echt nog niet.

Extra oefening!

Stappenplan samentrekking controleren

1. Maak de zinnen 'volledig' door de samentrekking ongedaan te maken. Je schrijft de zinnen dus weer voluit, met herhalingen erin.

2. Stel vast welk(e) woord(en) zijn samengetrokken.

3. Controleer of de samentrekking correct of incorrect is (zinsdeel, woordsoort, betekenis).

4. Verbeter de samentrekking als die foutief is.

Foutieve samentrekking of niet?

Jan geeft weinig om Marieke, maar wel heel veel aandacht.

1. foutieve samentrekking
2. goede samentrekking

Welk soort foutieve samentrekking?

Jan geeft weinig om Marieke, maar wel heel veel aandacht.

1. Verschil in zinsdeel
2. Verschil in woordsoort
3. Verschil in betekenis

Foutieve samentrekking of niet?

Mireille heeft haar vriendin gefeliciteerd en ook een cadeau gegeven.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Welk soort foutieve samentrekking?

Mireille heeft haar vriendin gefeliciteerd en ook een cadeau gegeven.

1. Verschil in zinsdeel
2. Verschil in woordsoort
3. Verschil in betekenis

korte toelichting

'haar vriendin' was in de eerste hoofdzin het lijdend voorwerp. In de tweede hoofdzin was 'aan haar vriendin' het meewerkend voorwerp. Vandaar dat 'haar vriendin' niet weggelaten mag worden in deze samentrekking.

Foutieve samentrekking of niet?

De clown trok zijn kleren uit en zich niets van zijn publiek aan.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Welk soort foutieve samentrekking?

De clown trok zijn kleren uit en trok zich niets van zijn publiek aan.

1. Verschil in zinsdeel
2. Verschil in woordsoort
3. Verschil in betekenis

Foutieve samentrekking of niet?
Hij geeft zijn dochter een dropje en zijn zoon een lolly.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Foutieve samentrekking of niet?

Streekromans interesseren me niet en lees ik dus niet.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Welk soort foutieve samentrekking?

Streekromans interesseren me niet en lees ik dus niet.

1. Verschil in zinsdeel
2. Verschil in woordsoort
3. Verschil in betekenis

korte toelichting

In de eerste hoofdzin was 'streekromans' het onderwerp en in de tweede hoofdzin het lijdend voorwerp.

Foutieve samentrekking of niet?
Zij wordt geaccepteerd en arts.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking:

Welk soort foutieve samentrekking?

Zij wordt geaccepteerd en arts.

1. Verschil in zinsdeel
2. Verschil in woordsoort
3. Verschil in betekenis

Korte toelichting

'Wordt' is in de eerste hoofdzin een hulpwerkwoord. In de tweede zin is 'wordt' echter een koppelwerkwoord.

Foutieve samentrekking of niet?
Ik heb een fiets gekregen en uitgeprobeerd op mijn verjaardag.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Boek blz. 64-65

opdr. 1, 2, 3