Hoofdstuk 2.4 Wolken en onweer K3 les 4

• Natuurkunde
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Het weer

Benodigheden

- laptop

- JDW-map

- (Rekenmachine) 

- Pen

Tassen op de grond

Telefoons in de zakkie

Welkom Kader 3!

Ga zitten en start met:

Start met opdracht 2, 4, 6 en 8 van 2,3 Temperatuur

START IN:

Jas over je stoel

Practicum

Welkom Kader-3 

Start met opdracht 2, 4, 6 en 8 van 2,3 Temperatuur

Je hebt straks je laptop nodig                     START IN:

Neem plaats en leg je spullen alvast klaar.

We gaan starten!

                                                                                               Wachttijd:

H2: Het weer 

§ 2.1 Het deeltjesmodel

§ 2.2 Luchtdruk

§ 2.3 Temperatuur

§ 2.4 Wolken en onweer

Lesprogramma

1. Huiswerk controle
2. Terugblik
3. Leerdoelen
4. Instructie (uitleg)
5. Afsluiting 
6. Huiswerk
7. Nabespreking

Huiswerkcontrole

Maak opdracht: van paragraaf 2.3 Temperatuur 1, 3, 5, 7, 9 en 11

Terugblik

1. Je kunt de onderdelen van een vloeistofthermometer benoemen en hun functie beschrijven.
   
2. Je kunt uitleggen wat een bimetaal is en op welke manier een bimetaalthermometer werkt.
   
3. Je kunt het verband tussen gasdruk en temperatuur met het deeltjesmodel toelichten.
   
4. Je kunt de temperatuur omrekenen van graden Celsius naar kelvin en omgekeerd. Je kunt de temperatuur omrekenen van graden Celsius naar kelvin en omgekeerd.

Bij welke temperatuur ligt het absolute nulpunt?

1. -89 C
2. -189 C
3. -273 C
4. -373 C

Wat gebeurt er met de vloeistof in een thermometer als de temperatuur in een vloeistofthermometer stijgt?

1. De vloeistof krimpt en het vloeistofniveau in de stijfbuis daalt
2. De vloeistof krimpt en het vloeistofniveau in de stijfbuis stijgt
3. De vloeistof zet uit en het vloeistofniveau in de stijfbuis daalt
4. De vloeistof zet uit en het vloeistofniveau in de stijfbuis stijgt

Een vloeistofthermometer wordt gebruikt om de temperatuur te meten. Wat moet je met de thermometer doen, zodat je de temperatuur nauwkeuriger af kunt lezen?

1. De stijgbuis breder maken.
2. De stijgbuis smaller maken.
3. De schaalverdeling aanpassen.

Zoek in de binas op wat het kookpunt van alcohol is in kelvin.

De temperatuur van de stofpot is 90C. Wat is de temperatuur van de stoofpot in Kelvin?

Lisanne gebruikt voor het bereiden van een lekker stoofpotje 500 mL wijn. Ondanks dat er alcohol in wijn zit mogen kinderen toch gewoon van de stoofpot eten. Alcohol kookt bij 78 C. De temperatuur van de stofpot is 90C.
Leg uit waarom kinderen gewoon veilig van de stoofpot kunnen eten.

Leerdoelen 2.4 Wolken en onweer

1. Je kunt met behulp van een grafiek bepalen hoe hoog het dauwpunt is.
   
2. Je kunt uitleggen van welke factor de hoogte van het dauwpunt afhangt.
   
3. Je kunt stap voor stap beschrijven op welke manier stapelwolken ontstaan.
   
4. Je kunt het verschil beschrijven tussen mooi weerwolken en buienwolken.
   
5. Je kunt beschrijven op welke manier de bliksem en de donder ontstaan.

*Leerdoelen zijn RTTI geformuleerd (in leerlingentaal).

Dauwpunt

De temperatuur waarbij waterdamp 

in de lucht gaat condenseren heet 

het dauwpunt. Het dauwpunt hangt 

af van de hoeveelheid vochtigheid 

in de lucht: hoe meer vocht in de 

lucht, hoe hoger het dauwpunt ligt. 

Dauwpunt

Warme lucht kan meer vocht 

vasthouden dan koud lucht

Temperatuur waarbij waterdamp 

in de lucht gaat condenseren.

Hoe minder waterdamp,
hoe lager het dauwpunt.

Het verband tussen de temperatuur en de maximale hoeveelheid waterdamp.

• In figuur 1a blijkt zie je een voorbeeld. 
• Dat als de lucht 7 g waterdamp per m3 bevat, het dauwpunt 5 °C is. 
• Het zal dus gaan dauwen als de temperatuur daalt tot 5 °C.
• 
  
• 
  
• 
  
• In figuur 1b zie je een voorbeeld. 
• Lucht van 30 °C met 16 g waterdamp per m3 (punt A) koelt ’s avonds af. 
• Bij 18 °C is het dauwpunt bereikt (punt B). 
• De lucht bevat nu de maximale hoeveelheid waterdamp.

Het verband tussen de temperatuur en de maximale hoeveelheid waterdamp.

• In figuur 1a blijkt zie je een voorbeeld. 
• Dat als de lucht 7 g waterdamp per m3 bevat, het dauwpunt 5 °C is. 
• Het zal dus gaan dauwen als de temperatuur daalt tot 5 °C.
• 
  
• 
  
• 
  
• In figuur 1b zie je een voorbeeld. 
• Lucht van 30 °C met 16 g waterdamp per m3 (punt A) koelt ’s avonds af. 
• Bij 18 °C is het dauwpunt bereikt (punt B). 
• De lucht bevat nu de maximale hoeveelheid waterdamp.

Het ontstaan van stapelwolken

Tijdens het stijgen zet de lucht in een

 bel uit en koelt af. 

Op een gegeven moment daalt de 

temperatuur tot onder het dauwpunt.

De waterdamp in de luchtbel begint

dan te condenseren. Er ontstaan heel

kleine waterdruppels. 

De luchtbel wordt nu zichtbaar; 

er is een stapelwolk ontstaan.

Het ontstaan van stapelwolken

Een stapelwolk is aan de onderkant meestal vlak. 

Op die hoogte ligt het condensatieniveau: 

de hoogte waarop de waterdamp begint 

te condenseren (figuur 2). 

De toppen van de stapelwolk geven aan hoe hoog de bellen met warme lucht zijn gestegen.

Hoe onstaat een wolk?

De zon verwarmt het zeewater, het vloeibare water verandert in waterdamp. Als de lucht met waterdamp afkoelt, treedt er condensatie op en ontstaat er een wolk

Hoe onstaat neerslag in een wolk?

Neerslag ontstaat als miljarden zwevende druppeltjes en ijsdeeltjes in wolken aan elkaar gaan kleven. Ze worden te zwaar en vallen naar beneden.

Mooiweerwolken 

Soms is de temperatuur in de opstijgende luchtbellen niet veel hoger dan die van de omringende lucht. Zo’n luchtbel stijgt dan langzaam en bereikt geen grote hoogte. Je krijgt dan een echte mooiweerwolk (figuur 3). In zo’n wolk stroomt de lucht rustig.

Buienwolken

• Als de opstijgende lucht veel warmer is dan de omringende lucht, kunnen de luchtbellen een grote hoogte bereiken.
• Je krijgt dan grote wolken met een donkere onderkant (figuur 4). 

Onweer 

Onweersbuien ontstaan wanneer bellen met warme, vochtige lucht snel opstijgen. Je krijgt dan grote onweerswolken die meer dan 10 km hoog kunnen worden. 

De lucht in een onweerswolk is sterk 

in beweging. Warme lucht stijgt op 

en koude lucht met hagel en 

regen valt naar beneden.

IJskristallen en waterdruppels botsen en bewegen langs elkaar.

Bliksemstraal 

Het gevolg is dat de wolk elektrisch wordt geladen. 

Tussen de onderkant van een onweerswolk en de aarde ontstaat een hoge spanning, die kan oplopen tot honderden miljoenen volt.

Dat is genoeg om een enorme vonk –

een bliksemstraal – 

te laten overspringen van de wolk naar 

de aarde (figuur 5). Een korte, maar hevige stroomstoot zorgt ervoor dat de onweerswolk gedeeltelijk wordt ontladen.

Donder

• Door de grote stroomsterkte kan de temperatuur in een bliksemstraal sterk oplopen, tot wel 30 000 °C. 
• Door de enorme hitte zet de lucht rond het pad van de bliksem in korte tijd sterk uit. 
• Daardoor ontstaat een geluidsgolf die zich in alle richtingen verspreidt. 
• 
  
• Dit geluid – en even later ook de echo’s ervan – hoor je als de donder.

Aan de slag!

Maak opdracht: van paragraaf 2.4 Wolken en onweer 1 t/m 10

Je mag samenwerken!

Aan de slag!

Maak opdracht: van paragraaf 2.4 Wolken en onweer 1 t/m 10

Je mag samenwerken!

rood = Iedereen is stil

oranje = Iedereen is stil, docent beantwoord wel vragen

groen = Je mag zachtjes overleggen met je buurman/buurvrouw

Samenvatting

Bliksemstraal

Een enorme vonk tussen de onderkant van een onweerswolk en de aarde.

Condensatieniveau

De hoogte waarop waterdamp in een bel stijgende lucht begint te condenseren.

Dauwpunt

Temperatuur waarbij de waterdamp in lucht gaat condenseren.

Donder

Geluid dat ontstaat doordat door een bliksemstraal verhitte lucht in korte tijd zeer sterk uitzet.

Welke 3 dingen heb jij deze les geleerd?

Waar wil je nog extra uitleg over?

Afsluiting: we weten.................

1. Je kunt met behulp van een grafiek bepalen hoe hoog het dauwpunt is.
   
2. Je kunt uitleggen van welke factor de hoogte van het dauwpunt afhangt.
   
3. Je kunt stap voor stap beschrijven op welke manier stapelwolken ontstaan.
   
4. Je kunt het verschil beschrijven tussen mooi weerwolken en buienwolken.
   
5. Je kunt beschrijven op welke manier de bliksem en de donder ontstaan.

Ik snap de leerdoelen:
Je kunt met behulp van een grafiek bepalen hoe hoog het dauwpunt is.
Je kunt uitleggen van welke factor de hoogte van het dauwpunt afhangt.
Je kunt stap voor stap beschrijven op welke manier stapelwolken ontstaan.
Je kunt het verschil beschrijven tussen mooi weerwolken en buienwolken.
Je kunt beschrijven op welke manier de bliksem en de donder ontstaan.

1. Ja
2. Nee
3. Een beetje....

Afsluiting

Volgende les:

Huiswerk:

• Zet in je planner!!
• Maak opdracht: van paragraaf  2.4 Wolken en onweer 1 t/m 10

Dank voor jullie aandacht!

0

Vraag 10
Zet de nummers van de zinnen in de juiste volgorde:

1. De warme lucht stijgt op               5. De lucht koelt af tot onder het dauwpunt 

2. De waterdamp begint te condenseren

3. De zon verwarmt het aardoppervlak     4. Wolken worden zichtbaar

Vraag 11
Welke van de volgende beweringen zijn juist?

I    Het dauwpunt is het punt waarbij waterdamp in de lucht condenseert.

II   Hoe minder waterdamp de lucht bevat, hoe lager het dauwpunt.

1. I en II zijn juist.
2. Alleen I is juist.
3. Alleen II is juist.
4. I en II zijn niet juist.