Les 10 - Brand en explosie

• Bouwtechniek
• Praktijkonderwijs
• Leerjaar 4

Brand en explosie

Wat weet jij over brand?

Brand en explosiegevaar

• Branddriehoek: brandbare stof, zuurstof, ontstekingsenergie.
  
• Vlampunt: laagste temperatuur waarbij brandbare damp ontstaat.
  
• Zelfontbrandingstemperatuur: spontane ontbranding zonder ontstekingsbron.
  

Explosiegrenzen:

• LEL: minimale concentratie gas/damp voor explosie.
  
• UEL: maximale concentratie gas/damp voor explosie.
  
• Risicobranches: chemische industrie, afvalverwerking, landbouw, metaal, farmacie, enz.
  
• Persoonlijke monitor: meet gevaarlijke stofconcentraties.

Brand is een scheikundige reactie

Wat heb je nodig om vuur te maken?

De branddriehoek bestaat uit brandbare stof, zuurstof en een ontstekingsbron.

1. Waar
2. Niet waar

Voorbeelden van
Brandstof.

Voorbeelden van
ontstekingsbronnen

Explosiegebied 

Een zone waar gas, damp of stof kan ontploffen bij de juiste mengverhouding met zuurstof.

🔹 Rijk vs. Arm mengsel

Rijk mengsel: Te veel brandstof, te weinig zuurstof → géén ontploffing

Arm mengsel: Te weinig brandstof, te veel zuurstof → géén ontploffing

Explosief mengsel: Juiste verhouding → kans op explosie bij ontsteking

Wat wordt verstaan onder het 'explosiegebied'?

1. het gebied tussen de onderste en de bovenste explosiegrens
2. het gebied waar iemand ten gevolge van een explosie getroffen kan worden
3. het gebied dat ten gevolge van de explosie schade oploopt

Explosiegevaarlijke omgeving

Een ruimte waar brandbare gassen, dampen of stof aanwezig zijn en kunnen ontploffen bij ontsteking.

🔹 Voorbeelden

Tankstations en chemische fabrieken

Opslagruimtes voor oplosmiddelen of brandstoffen

Graansilo’s en houtzagerijen (fijn stof)

🔹 Gevaren en preventie

✅ Explosieve mengsels vermijden (ventilatie, schoonhouden)

✅ Explosiemeter

✅ Geen open vuur, vonken of statische elektriciteit

Blussen 

• Afhankelijk van brandklasse: Verschillende stoffen vereisen specifieke blusmiddelen. Onjuist gebruik kan gevaar vergroten.
• Voorbeeld: Water kan gevaarlijk zijn bij oliebranden of chemische reacties.
• Nadelen blusmiddelen: Elk blusmiddel heeft beperkingen en kan secundaire schade veroorzaken

SOORTEN  BRANDKLASSEN

 Klasse A – Vaste stoffen                                                                                                                                                                       Klasse B – Vloeistoffen

📌 Hout, papier, textiel, plastic                                                                                                                               📌 Benzine, alcohol, oplosmiddelen

🧯 Water of schuimblusser                                                                                                                                            🧯 Schuim, CO₂ of poederblusser

Klasse C – Gassen                                                                                                                                                                                               Klasse D – Metalen

📌 Propaan, butaan, methaan                                                                                                                                  📌 Magnesium, aluminium, natrium

🧯 Poederblusser, gas afsluiten                                                                                                                         🧯 Speciale metaalblusser (D-poeder)

Klasse F – Vet- en oliebranden

📌 Frituurvet, bakolie

🧯 Vetblusser (sproeischuim of speciale vetblusser)

💡 Tip: Water nooit gebruiken bij brandklasse B, C of F! 🚫💦

Het principe van een brand blussen is:

1. de brandbare stof verwijderen of de aanvoer ervan stoppen 
2. de ontstekingsenergie verminderen en warmte wegnemen door afkoeling
   
3. zuurstof verdringen of zorgen dat deze niet bij brandbare stof kan komen, dit wordt ook wel zuurstofafsluiting genoemd
   
4. de ontstekingsenergie wegnemen

Blusmiddelen onder de loep

Water

• Blussen vaste stof
• Overal aanwezig, goedkoop
• Helpt voor uitbreiding brand
• Afkoeling
• Elektrisch geleidend

Poeder 

• Groot blussend vermogen
• Vertraagt en remt zuurstoftoevoer 
• Metaalbranden

Schuim

• Water met schuimverwekkende stof
• Schuimlaag die vuurhaard afdekt geen toevoer zuurstof
• Ideaal voor elektrische branden 

Zand

• Blusmiddel voor kleine vloeistofbrandjes in plas op grond
•  Zuurstof afsluitend
• Absorbeert vloeistof

Koolstodioxide (CO2)

• Onderkoelde mist op brand gespoten 
• Bijna geen opkuiswerk of schade
•  Koelende werking

Blusdeken 

• Branddeken van onbrandbaar materiaal
•  Afsluiten zuurstoftoevoer
• Gebruik op vlakke ondergrond

Wat moet je stap voor stap doen bij een beginnende brand

Handelen bij brand

• Meld de brand.
• Waarschuw anderen.
• Sluit ramen en deuren.
• Breng mensen in veiligheid.
• Blus indien mogelijk, anders evacueren.

• Beginnende brand: Alleen blussen als veilig. Gebruik het juiste blusmiddel en blijf alert op heropflakkering.
• Evacuatie: Bij oncontroleerbare branden prioriteit geven aan veiligheid van mensen.

Hoe wordt de laagste temperatuur genoemd waarbij een stof spontaan zonder enig hulpmiddel ontbrandt?

1. de LEL waarde
2. de UEL waarde
3. zelfontbrandingstemperatuur

Waarvoor staat brandklasse C?

1. branden van vloeistoffen
2. branden van vaste stoffen
3. branden van gassen

Welke factoren zijn voor een explosie nodig?

1. een brandbare stof, zuurstof, de ontstekingsenergie en de juiste mengverhouding
2. een goed brandbare stof, zuurstof en een ontstekingsbron
3. een explosieve stof, zuurstof en brandstof

Hoe komt het dat een vloeistof die wordt verhit eerder vlam zal vatten?

1. de vloeistof zet uit, het volume neemt toe
2. er gaat zich meer ontvlambare damp ontwikkelen
3. het vlampunt wordt verhoogd

Wat wordt bedoeld met de afkorting LEL?
Lowest Explosive Limit, oftewel onderste explosiegrens

1. explosie gevaar
2. de mengverhouding waarbij de kans op ontbranden maximaal is
3. de maximale hoeveelheid gas in de lucht waarbij nog een explosie kan plaatsvinden
4. de minimale hoeveelheid gas of damp in de omgevingslucht, die nodig is om een explosie te kunnen veroorzaken

Wat is het nadeel voor de gebruiker van een blusdeken?

1. er kunnen vonken op de deken overslaan, waardoor brand kan ontstaan
2. de gebruiker moet dicht bij de brandhaard komen
3. het is elektrisch geleidend

Wat doe je bij een beginnende brand?

1. een beginnende brand moet direct gemeld worden
2. als je het zelf kunt, blus dan een beginnende brand
3. bij een beginnende brand moet je eerst de "aangewezen" persoon roepen