Poëzie

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Wat weet je tot nu toe over poëzie?

Gedicht van de les:

Tjitske Jansen - 'De idioot op het dak' 

Hoe grappig vind je dit gedicht?

0100

Waarom is het wel of niet grappig?

Wat valt je op aan de vorm van het gedicht?
(Ik zoek geen 'juist' antwoord, ben gewoon benieuwd naar wat je opvalt.)

Mogelijke zaken om te bespreken:
- geen rijm
- meer een verhaaltje dan een gedicht?
- veel herhalingen
- veel enjambementen maar in de voordracht leest ze daaroverheen
- veel zinnen die beginnen met 'ik' 

Kenmerken van gedichten

Uiterlijke vorm:

- Regels zijn kort

- Veel wit om de regels heen

Vaak:

Soms:

- Sommige woorden hebben meerdere betekenissen

- Sommige woorden worden herhaald

- Opbouw in strofen

- De woorden aan het eind van de regels rijmen

- Klank is belangrijk

Versregels

De regels in een gedicht noem je versregels. 

Dit kunnen hele zinnen zijn, maar vaker komt het voor dat zinnen binnen een gedicht over meerdere versregels doorlopen. 

Strofe

Versregels staan in groepjes bij elkaar. Een groepje bij elkaar horende versregels is een strofe. (soort alinea's) 

De regels worden zelden volgeschreven.

De verschillende strofen worden van elkaar gescheiden door witregels.

Strofevormen

Meestal bestaat een strofe uit meerdere versregels. 

Benaming van de strofen is afhankelijk van het aantal versregels dat een strofe telt.

Strofevormen

2 vs. - distichon

3 vs. - terzine

4 vs. - kwatrijn

5 vs. - kwintet

6 vs. - sextet

7 vs. - septet

8 vs. - octaaf

9 vs    - novet

voor Ari door: Jules Deelder 

(uit: Renaissance gedichten 1944-1994)

Lieve Ari                                                                            Hoe langer je leeft

wees niet bang                                                              hoe korter het duurt

de wereld is rond                                                          je komt uit het water

en dat istie al lang                                                        en gaat door het vuur

de mensen zijn goed                                                  Daarom lieve Ari

de mensen zijn slecht                                                wees niet bang

maar ze gaan allen                                                       De wereld draait rond

dezelfde weg                                                                  en dat doettie nog lang

Uit hoeveel strofes bestaat het gedicht 'Voor Ari' van Jules Deelder?

1. 1
2. 2
3. 8
4. 9

Hoe noemen we deze strofevorm?

1. distichon
2. terzine
3. kwatrijn
4. kwintet

Een dichtvorm -> vrij vers

Gedichten zonder een bepaalde vaste gedichtvorm. 

Dit houdt in dat het aantal strofe en de strofevormen wisselend zijn. Er is vaak ook geen vast rijmschema op te stellen.

Het sonnet is juist een dichtvorm dat heel strak aan regels is gebonden: 

een gedicht dat bestaat uit 

14 versregels, bestaand uit: 

twee kwatrijnen (2x4= octaaf) en twee terzines      (=2x3= sextet)

Tussen octaaf en sextet is er een volta, een wending in de inhoud .

rijmschema kan ook zijn: 

(kan ook abab/cdcd/ efef/gg)

Een sonnet heeft meestal een vast rijmschema:

a             a                   2x kwatrijn

b             b                 = octaaf 

a             a                  (omarmend)

b             b 

c             d                   2x terzet

d             c                  = sextet

c             d                    (gekruist)

Mont Ventoux  van Jan Kal

dichten is fietsen op de Mont Ventoux, 

waar Tommy Simpson nog is overleden.

onder zo tragiese omstandigheden

werd hier de wereldkampioen doodmoe.

op deze col zijn velen losgereden,

eerste categorie, sindsdien tabu.

het ruikt naar dennegeur, Sunsilk Shampoo,

die je wel nodig hebt, eenmaal beneden.

alles is onuitsprekelijk vermoeiend,

de Mont Ventoux opfietsen wel heel erg,

waarvoor ook geldt: bezint eer gij begint.

toch haal ik, ook al is de hitte schroeiend,

de top van deze winderige berg:

ijdelheid en het najagen van wind.

vragen:

1. leg uit waarom dit een sonnet is.

2. Wat is het rijmschema?

3. Waar zit de wending en leg deze uit.

Rijmschema

Een dichter hanteert vaak een volgorde voor zijn rijmwoorden binnen een strofe, dit wordt een rijmschema genoemd.

aabb cc

Elke rijmklank heeft een letter als symbool.

De klank in de eerste regel krijgt de letter a

als symbool, de volgende rijmklank krijgt b

als symbool. Et cetera.

Welke rijmschema heeft dit gedicht?

1. AABB
2. ABAB
3. ABBA
4. ABCB

Valentijn is fijn

maar elke dag

bij het zien van je glimlach

is gelukkig zijn

Valentijn is fijn

ik wil elke dag

gelukkig zijn

bij het zien van je glimlach

Valentijn is fijn

is gelukkig zijn
bij het zien van je glimlach

elke dag

abba

aabb

abab

gekruist rijm

omarmend rijm

gepaard rijm

Moet een gedicht altijd rijmen?

1. Ja
2. Nee

OPDRACHT 1

OPDRACHT 2

Maak een limerick

Maak een limerick. 

1. Een limerick bestaat uit 5 versregels

2. Het rijmschema is aabba

3. Een limerick is grappig bedoeld

Er was eens een vrouw in Leiden

die leek het wel leuk om te wijden

Een les aan gedichten

maar eigenlijk wilde zij berichten

Fijne vakantie aan alle jongens en meiden

Fijne zomervakantie!!