Zorginnovatie en technologie les 3 Ethiek

• maatschappelijke zorg
• MBO
• Studiejaar 3

Zorginnovatie en technologie

Ethiek/Ethisch dilemma

Ethiek

• Nadenken over goed handelen
• Wat vind je goed en wat vind je niet goed? 
• Waarmee ben je het eens en waarmee niet?
• Wat vind je acceptabel en wat niet? 

Ethiek

Systematisch nadenken over het handelen van mensen, met als vraag of dat handelen uiteindelijk goed is. 

Ethische dillema's of lastige keuzes ontstaan zodra je in je werk als zorgverlener niet meteen weet wat goed is om te doen.

Zie filmpje;

Hoe maak je een afgewogen keuze? 

• Verkennen (Wat is er aan de hand?)
• Onderzoeken (Wat is het dilemma/ethische vraag?)
• Afwegen (Wat zijn de gevolgen en voor wie?)
• Besluiten

1. Verkennen: wat is er aan de hand? Welke handelingsopties

zijn er en wie zijn in deze situatie de betrokkenen?

2. Onderzoeken: wat is de ethische vraag of het dilemma?

Welke argumenten (waarden, belangen en principes) zijn

hier in het spel?

3. Afwegen: weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt en

wat mogelijke gevolgen zijn voor wie. Wat is het gevolg voor de cliënt van

jouw handeling of het nalaten daarvan?

4. Besluiten: zoek naar de balans tussen alle (morele) betrokkenen met het

oog op goede zorg.

Maak de juiste afweging

• Veiligheid of vrijheid?
• Wens van de cliënt, familie of professional?

Praat met collega's!

Onderzoek doen vraag 6 H 3

ga aan de slag in duo's met je uitwerking te bespreken 

stel elkaar vragen over de onderzoeksopzet

is er een ethisch dilemma?

open of gesloten vragen?

Rekening houden met:

• Autonomie (zelfstandigheid/zelfbeschikking / recht om zelf te bepalen wat je doet)
• Privacy (wat gebeurt er met de persoonsgegevens?)
• Wetten 'De Wet zorg en dwang'( het is 'nee' tenzij) geldt vanaf 1 januari 2020 en beschermt de rechten van mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie). Het is ‘Nee, tenzij’. In principe mogen zorgverleners geen vrijheidsbeperkingen toepassen

Worden de gegevens opgeslagen die de robot doorkrijgt?

Wie controleert of Lydia daadwerkelijk haar medicatie heeft ingenomen?

Wie is er verantwoordelijk voor de robot wanneer er iets met de techniek aan de hand is?

Veiligheid óf vrijheidsbeperking?

Zorgtechnologie biedt niet per definitie meer veiligheid. Het kan ook schijnveiligheid geven. Want stel dat de valmelder afgaat, dan is daarmee niet de situatie voorkomen. Toezichthoudende technologie, zoals sensoren en cameratoezicht, kunnen helpen maar ze kunnen ook zorgen voor minder privacy en minder eigen regie. Bijvoorbeeld een GPS tracer. 

Wat is zorgtechnologie eigenlijk?

Onder zorgtechnologie (of: zorgdomotica) verstaan we alle techniek die de zorg ondersteunt. Het ondersteunt bij het toezicht houden, het opvolgen van noodmeldingen en bij toegangscontrole. Bijvoorbeeld met een uitluistersysteem, leefstijlmonitoring, cameratoezicht, beweegsensoren in de kamer, dwaaldetectie (GPS), leefcirkels, slim incontinentiemateriaal of een slim matras. Op allerlei manieren kan zorgtechnologie bijdragen aan veiligheid, comfort en zelfstandigheid. En dus aan betere zorg en een beter leven. Innovatie in de zorg is onmogelijk zonder deze technologie.

Zorg is én blijft mensenwerk

Vergeet ook niet dat de zorg vooral mensenwerk is én blijft. Technologische ontwikkeling in de zorg kunnen de zorgverlener ontlasten, maar als je een signaal krijgt op je mobiel, dan moet je handelen. Zorgtechnologie zorgt op zichzelf dus niet altijd voor meer veiligheid.   

Denken vanuit de individuele cliënt

Belangrijk is om te denken vanuit de individuele cliënt. Om op basis daarvan de juiste balans te vinden tussen technologie en de mens en tussen veiligheid en vrijheid. 

Inzet zorginnovatie en technologie

• Wat is de goede zorg?
• Wat doet het met iemands privacy en autonomie?
• Is het een vrijheidsbeperking of een alternatief op een vrijheidsbeperking? 
• Wanneer mag je het toepassen?
• Wie vragen we om toestemming? (zie filmpje)

Privacy

Een belangrijk ethisch aspect van technologie is bijvoorbeeld wat er gebeurt met de persoonlijke gegevens in het systeem. Of wat robots doen met de autonomie en privacy van mensen. En wie is er eigenlijk verantwoordelijk als er iets misgaat? Is dat de instelling, de fabrikant of de zorgverlener?

De Wet zorg en dwang

De Wet zorg en dwang (Wzd) geldt vanaf 1 januari 2020 en beschermt de rechten van mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie). Het is ‘Nee, tenzij’. In principe mogen zorgverleners geen vrijheidsbeperkingen toepassen.

https://opencareconnect.eu/actueel/zorgtechnologie-vrijheid-of-vrijheidsbeperking/

Casus: Het Dilemma van Mevrouw de Vries

Mevrouw de Vries, 82 jaar oud, is opgenomen op de geriatrische afdeling van het ziekenhuis na een val in haar woning. Ze heeft een gebroken heup opgelopen en is geopereerd. Tijdens haar herstel wordt duidelijk dat ze lijdt aan beginnende dementie. De artsen adviseren dat ze niet langer zelfstandig kan wonen en raden aan haar over te plaatsen naar een verpleeghuis.

Jij bent Lisa, een 3e jaars verpleegkundige die mevrouw de Vries verzorgt. Tijdens je diensten bouw je een goede band op met haar. Mevrouw de Vries vertelt je herhaaldelijk dat ze absoluut niet naar een verpleeghuis wil. Ze is gehecht aan haar huis waar ze al 50 jaar woont en wil daar haar laatste jaren doorbrengen.

Haar enige zoon, meneer de Vries, bezoekt zijn moeder regelmatig. Hij maakt zich grote zorgen en dringt aan op overplaatsing naar een verpleeghuis. Hij vertelt je dat zijn moeder de laatste maanden steeds vergeetachtiger werd, regelmatig de gaspit aan liet staan en soms verdwaalde in de buurt.

Naarmate de ontslagdatum nadert, wordt mevrouw de Vries steeds angstiger. Ze smeekt je om haar te helpen zodat ze naar huis kan. Je merkt dat ze helder is als je met haar praat, maar je ziet ook dat ze soms verward is en dingen vergeet.

Het behandelteam heeft besloten dat mevrouw de Vries naar een verpleeghuis zal gaan, maar vraagt jou om dit nieuws aan haar over te brengen, gezien jullie goede band

Het Ethische Dilemma

Je staat voor een moeilijke keuze:

1. Je volgt het advies van de artsen en de wens van de zoon op, wetende dat dit tegen de uitdrukkelijke wens van mevrouw de Vries ingaat en haar mogelijk erg ongelukkig zal maken.

2. Je pleit voor de wens van mevrouw de Vries om naar huis te gaan, ondanks de risico's voor haar veiligheid en gezondheid.

Overwegingen:

• Autonomie: Mevrouw de Vries heeft het recht om zelf beslissingen te nemen over haar leven.

• Welzijn: Een verpleeghuis kan de nodige zorg en veiligheid bieden, maar kan ook leiden tot verminderde levenskwaliteit voor mevrouw de Vries.

• Veiligheid: Zelfstandig wonen brengt risico's met zich mee gezien haar geestelijke toestand.

• Familie: De zorgen en wensen van haar zoon spelen ook een rol in de besluitvorming.

• Professionele verantwoordelijkheid: Als verpleegkundige heb je de plicht om te handelen in het belang van de patiënt, maar ook om het behandelplan te volgen.

Vragen om te Overwegen

1. Hoe weeg je de autonomie van mevrouw de Vries af tegen haar veiligheid?

2. Welke rol speel jij als verpleegkundige in dit besluitvormingsproces?

3. Hoe ga je om met de tegenstrijdige wensen van mevrouw de Vries en haar zoon?

4. Zijn er alternatieve oplossingen die zowel de wensen van mevrouw de Vries als haar veiligheid kunnen waarborgen?

5. Hoe communiceer je de uiteindelijke beslissing aan mevrouw de Vries op een empathische en professionele manier?